Οποιαδήποτε απόπειρα κατανόησης της Ελλάδας την περίοδο 1950-1965 θα ήταν λειψή χωρίς την αναφορά στη μαρτυρία και το μαρτύριο της Αριστεράς. Τα κείμενα και οι φωτογραφίες που παρατίθενται αποτελούν μια ενδεικτική καταγραφή του κλίματος της εποχής που διαδέχθηκε τη γερμανική κατοχή και τον εμφύλιο.
"Βαριά και ανιστόρητα τα παθήματα που ακολούθησαν τη Γερμανική κατοχή. ...
Για τη χώρα μας η Αντίσταση δεν αντιπρόσωπευε ένα μεγάλο κίνημα, αντιπροσώπευε ένα ολόκληρο έθνος, με εξαίρεση μια ασήμαντη δοσίλογη δεξιά και τη βασιλική οικογένεια των Γλύξμπουργκ. Και πως να χαμηλώσεις το μπόι του αφυπνισμένου λαού για να χωρέσει στο 9,3 όπως το ήθελε η δεξιά και τα ξένα συμφέροντα;Μετακινήσεις πληθυσμών, φυλακές , εξορίες, εκτελεστικά. Ανυπόμονη, άγρια η αγγλο-αμερικάνικη επέμβαση ήθελε να τελειώνει γρήγορα με ανεξαρτησίες και "ξεπερασμένους" πατριωτισμούς. Και πόσο βαριά, πόσο τραγικά τα δικά μας απανωτά λάθη.
Λευχαιμία ξεχύθηκε στο κορμί της θυσιασμένης Ελλάδας. Άνθρωποι, πράξεις, λέξεις, σχέσεις, όλα ξεκουρδίστηκαν. Χάθηκε η σιγουριά, η ανθρωπιά. Κυνηγήθηκε η λεβεντιά, ο πατριωτισμός, η συνείδηση. Φωτά και τσεκούρι στους απροσκύνητους,, αληθινή γενοκτονία.
Και ωστόσο πέρσεψε η αντρειά. Ξέχειλος ο άρτος της θυσίας. "Λάβετε φάγετε ...". Χιλιάδες άντρες και γυναίκες στήναν αγέρωχα την καρδιά τους αντίκρυ στο εκτελεστικό. Θυσίαζαν τα νιάτα τους για να μην προσκυνήσουν, να μη χαραμίσουν τα όνειρα και τους αγώνες του λαού".
Η Ελλάδα 1950-1965: Η καθημερινότητα των ανθρώπων
"Βαριά και ανιστόρητα τα παθήματα που ακολούθησαν τη Γερμανική κατοχή. ...
Για τη χώρα μας η Αντίσταση δεν αντιπρόσωπευε ένα μεγάλο κίνημα, αντιπροσώπευε ένα ολόκληρο έθνος, με εξαίρεση μια ασήμαντη δοσίλογη δεξιά και τη βασιλική οικογένεια των Γλύξμπουργκ. Και πως να χαμηλώσεις το μπόι του αφυπνισμένου λαού για να χωρέσει στο 9,3 όπως το ήθελε η δεξιά και τα ξένα συμφέροντα;Μετακινήσεις πληθυσμών, φυλακές , εξορίες, εκτελεστικά. Ανυπόμονη, άγρια η αγγλο-αμερικάνικη επέμβαση ήθελε να τελειώνει γρήγορα με ανεξαρτησίες και "ξεπερασμένους" πατριωτισμούς. Και πόσο βαριά, πόσο τραγικά τα δικά μας απανωτά λάθη.
Λευχαιμία ξεχύθηκε στο κορμί της θυσιασμένης Ελλάδας. Άνθρωποι, πράξεις, λέξεις, σχέσεις, όλα ξεκουρδίστηκαν. Χάθηκε η σιγουριά, η ανθρωπιά. Κυνηγήθηκε η λεβεντιά, ο πατριωτισμός, η συνείδηση. Φωτά και τσεκούρι στους απροσκύνητους,, αληθινή γενοκτονία.
Και ωστόσο πέρσεψε η αντρειά. Ξέχειλος ο άρτος της θυσίας. "Λάβετε φάγετε ...". Χιλιάδες άντρες και γυναίκες στήναν αγέρωχα την καρδιά τους αντίκρυ στο εκτελεστικό. Θυσίαζαν τα νιάτα τους για να μην προσκυνήσουν, να μη χαραμίσουν τα όνειρα και τους αγώνες του λαού".
(Διδώ Σωτηρίου: Εντολή)
Μάρτιος 1952: Η δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και άλλων στελεχών του παράνομου ΚΚΕ. Τέσσερις από τους κατηγορούμενους (Γραμμένος, Μπελογιάννης, Καλούμενος, Μπάτσης), τέσσερις άνθρωποι που αντιμετωπίζουν το θάνατο διαφορετικά. Ο Δημήτρης Μπάτσης (δεξιά), γόνος ευκατάστατης αστικής οικογένειας, ντυμένος διαφορετικά από το διπλανό του Καλούμενο, το φθαρμένο παντελόνι του οποίου διατηρεί κάτι από από την παιδικότητα του χαμόγελου του.
«Θα έλεγα ότι "δε μιλάνε για σχοινί στο σπίτι του κρεμασμένου",
γιατί ο κόσμος το 'χει τούμπανο τι ρόλο παίζουν οι Αμερικανοί στην Ελλάδα.
Και εδώ μέσα αποδείχτηκε ο ρόλος τους, ακόμη και στις ανακρίσεις της Ασφάλειας.
Οι κομμουνιστές δεν είναι όργανα των ξένων.
Ο κομμουνισμός είναι πανανθρώπινο ιδανικό και παγκόσμιο κίνημα.
Ξεκίνησε μια φούχτα τον καιρό του Μαρξ, έφτασε σήμερα τα 800 εκατομμύρια
και αύριο θα απλωθεί σε όλον τον κόσμο.
Μπορεί ποτέ όργανα των ξένων να δημιουργήσουν ένα τέτοιο μεγαλειώδες κίνημα;
Ποιος ξένος πράκτορας δίνει με τέτοια απλοχεριά τη ζωή του, όπως τη δίνουν χιλιάδες κομμουνιστές;
Οι θυσίες αυτές μόνο με τις θυσίες των πρώτων χριστιανών μπορεί να συγκριθούν.
Αλλά και πάλι υπάρχει μια διαφορά, ότι ενώ οι χριστιανοί δέχονταν το μαρτύριο και το θάνατο,
ελπίζοντας να κληρονομήσουν τη βασιλεία των ουρανών,
οι κομμουνιστές δίνουν τη ζωή τους μην ελπίζοντας σε τίποτα.
Τη δίνουν για ν' ανατείλει στην ανθρωπότητα ένα καλύτερο,
ευτυχισμένο αύριο, που αυτοί δε θα το ζήσουν.
Ποιο όργανο των ξένων μπορεί να προσφέρει τη ζωή του σ' έναν τέτοιο μεγάλο σκοπό;».
(Απολογία Νίκου Μπελογιάννη)
1949: Δίκη Μανώλη Γλέζου και Λεωνίδα Κύρκου, μαζί με μια πλειάδα κομμουνιστών. Εντύπωση προκαλεί η αντίθεση ανάμεσα στο βλέμμα των χωροφυλάκων και στο περιπαικτικό χαμόγελο των κατηγορουμένων
Φεβρουάριος 1953: Η δίκη των αεροπόρων.
Με την ονομασία αυτή έμεινε στην ιστορία η δικαστική περιπέτεια στελεχών της Πολεμικής Αεροπορίας και πολιτών, τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια. Κατηγορήθηκαν για δολιοφθορά και κομμουνιστική συνωμοσία. Η «Δίκη των Αεροπόρων» άρχισε στις 22 Αυγούστου 1952 και ολοκληρώθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου. Το δικαστήριο επέβαλε την ποινή του θανάτου στον σμηναγό Παναγουλάκη και τον υποσμηναγό Θεοδωρίδη. Σε τέσσερις κατηγορουμένους επέβαλε ισόβια, σε δύο εικοσαετή κάθειρξη, σε δύο δεκαετή κάθειρξη, ενώ οι υπόλοιποι κηρύχθηκαν αθώοι.
Το Μάρτιο του 1953 η υπόθεση έφτασε στο Ανώτατο Αναθεωρητικό Δικαστήριο, που ύστερα από μερικές συνεδριάσεις ανέβαλε τη δίκη «λόγω σημαντικών αιτίων και για κρείσσονες αποδείξεις».
Στις 30 Σεπτεμβρίου άρχισε η δίκη στο Αναθεωρητικό στρατοδικείο και ολοκληρώθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1953, με δέκα κατηγορουμένους. Οι δικαστές δέχτηκαν την ύπαρξη συνωμοσίας αλλά επιβάλλουν ελαφρύτερες ποινές στους κατηγορουμένους. Δύο καταδικάζονται σε ισόβια, έξι σε ποινές πρόσκαιρης κάθειρξης και δύο αθωώνονται.
Όπως αποδεικνύεται πολύ αργότερα, η υπόθεση ήταν μία σκευωρία εκ μέρους ακροδεξιών αξιωματικών που ανήκαν στη μυστική οργάνωση ΙΔΕΑ.
Ο φάκελλος της υπόθεσης των αεροπόρων έκλεισε οριστικά τον Νοέμβριο του 1955, όταν η κυβέρνηση Καραμανλή χορήγησε αμνηστία στους καταδικασθέντες, αλλά και στους σκευωρούς, πολλοί από τους οποίους υπηρέτησαν πιστά την Απριλιανή Χούντα.
Ιούλιος 1953: Η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη.
Ο Νίκος Πλουμπίδης είχε οργανώσει την εξέγερση του αθηναϊκού λαού στις 5 Μαρτίου 1943, τη γενική πολιτική απεργία και το παλλαϊκό συλλαλητήριο που ματαίωσε τα σχέδια των Γερμανών και των κουίνσλινγκς να προχωρήσουν σε πολιτική επιστράτευση και να στείλουν Έλληνες εργάτες στη Γερμανία.
Ο Πλουμπίδης, προκειμένου να σωθεί ο Μπελογιάννης, από το εκτελεστικό απόσπασμα, με επιστολή του στον αρχηγό της αστυνομίας προσφέρθηκε να παρουσιαστεί στις Αρχές και να δικαστεί σαν καθοδηγητής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ με τον όρο να μετατραπούν οι θανατικές καταδίκες του φίλου και συντρόφου του.
Ο Νίκος Πλουμπίδης είχε οργανώσει την εξέγερση του αθηναϊκού λαού στις 5 Μαρτίου 1943, τη γενική πολιτική απεργία και το παλλαϊκό συλλαλητήριο που ματαίωσε τα σχέδια των Γερμανών και των κουίνσλινγκς να προχωρήσουν σε πολιτική επιστράτευση και να στείλουν Έλληνες εργάτες στη Γερμανία.
Ο Πλουμπίδης, προκειμένου να σωθεί ο Μπελογιάννης, από το εκτελεστικό απόσπασμα, με επιστολή του στον αρχηγό της αστυνομίας προσφέρθηκε να παρουσιαστεί στις Αρχές και να δικαστεί σαν καθοδηγητής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ με τον όρο να μετατραπούν οι θανατικές καταδίκες του φίλου και συντρόφου του.
Η επιστολή του Ν. Πλουμπίδη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Προοδευτική Αλλαγή" στις 16 Μαρτίου (1952) όπου ανέφερε:
«1. Εγώ και όχι ο Μπελογιάννης είμαι υπεύθυνος για την παράνομη οργάνωση του ΚΚΕ.
Κατά συνέπεια ευθύνομαι για όλες τις πρωτοβουλίες και ενέργειες αυτής της οργάνωσης.
2. Δεν έχω σκοπό να παραστήσω τον γενναιόψυχο εκ του ασφαλούς. Δεσμεύομαι να παραδοθώ στις
Αρχές για να δικαστώ, ευθύς μόλις η καταδίκη του φίλου μου και συντρόφου Μπελογιάνη ακυρωθεί.
Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ.
Υ.Γ. Πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον γραφικό μου χαρακτήρα. Εντούτοις για το γνήσιο της επιστολής, προσθέτω τα δακτυλικά μου αποτυπώματα. Αθήνα 12-3-1952.»
Δύο ημέρες μετά ο Ζαχαριάδης διέψευσε την επιστολή ως πλαστό κατασκεύασμα της Ασφάλειας, ισχυριζόμενος ότι ο Πλουμπίδης νοσηλεύεται στο εξωτερικό. Με την κίνησή του αυτή επέτρεψε την εκτέλεση.
Μετά την εκτέλεση του Μπελογιάννη συνελήφθη, στις 25 Νοεμβρίου 1952, και ο Πλουμπίδης. Στις 27 του μηνός ο κομματικός ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα», εγκαταστημένος πια στο Βουκουρέστι, άρχισε να μεταδίδει ότι ήταν από δεκαετίες χαφιές της Ασφάλειας, πράκτορας του εχθρού στις γραμμές του κόμματος. Το Π.Γ. της Κ.Ε. στις 25 Ιουλίου 1952 τον είχε διαγράψει από μέλος του ΚΚΕ.
Μετά την εκτέλεση του Μπελογιάννη συνελήφθη, στις 25 Νοεμβρίου 1952, και ο Πλουμπίδης. Στις 27 του μηνός ο κομματικός ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα», εγκαταστημένος πια στο Βουκουρέστι, άρχισε να μεταδίδει ότι ήταν από δεκαετίες χαφιές της Ασφάλειας, πράκτορας του εχθρού στις γραμμές του κόμματος. Το Π.Γ. της Κ.Ε. στις 25 Ιουλίου 1952 τον είχε διαγράψει από μέλος του ΚΚΕ.
Λίγους μήνες πριν εκτελεστεί έγραψε το τελευταίο γράμμα του στη γυναίκα του Ιουλία.
"Δεν ξέρω αν φτάσουν στην εκτέλεση και γιατί η διεθνής και εσωτερική κατάσταση δε το σηκώνει και γιατί η μη εκτέλεση τους συμφέρει για να διαιωνίζεται η σύγχυση αν είμαι χαφιές ή όχι. Δε βρίσκω άλλη λύση από το Να με αποκηρύξεις. Να πάρεις διαζύγιο σε βάρος μου για οποιαδήποτε λόγο. Ακόμα το παιδί μας να μη φέρει το όνομα μου, αλλά το δικό σου, είτε σιωπηρά είτε υιοθετημένο από απ' τα παιδιά. Τέλος δέχομαι ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ αποφασίσετε αρκεί να μη θίγεται το κόμμα. Μη διστάσετε στην απόφαση σας από συναισθηματισμούς ή από το αν πονέσω"
Ο Νίκος Πλουμπίδης λίγο πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος, στις 14 Αυγούστου του 1954, δήλωσε στο βασιλικό επίτροπο: «Υπήρξα τίμιος αγωνιστής, πάλεψα για το καλό του λαού και για το κόμμα μου. Αφήνω στο γιο μου φεύγοντας ένα τίμιο όνομα».
Έπεσε νεκρός φωνάζοντας φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς, ζήτω το ΚΚΕ»
Ο κομματικός ραδιοσταθμός ανακοίνωσε ότι η εκτέλεση ήταν εικονική και ότι η ελληνική κυβέρνηση τον φυγάδευσε στην Αμερική. Ακόμη και όταν ο Λευτέρης Ελευθερίου, διευθυντής του ραδιοσταθμού από το 1951 έως το 1955, πληροφόρησε τον Ζαχαριάδη ότι υπάρχουν φωτογραφίες από την εκτέλεση, εκείνος του απάντησε ότι είναι ψεύτικες (μαρτυρία Σταύρου Κασιμάτη). Και ο Ελευθερίου συνέχισε να μεταδίδει τη «γραμμή» αυτή από τον κομματικό ραδιοφωνικό σταθμό. Και «όταν ξέθαψαν τον Πλουμπίδη και φωτογράφισαν το πτώμα του και δημοσίευσαν τη φωτογραφία στις εφημερίδες, ο Ελευθερίου ρώτησε τον Ζαχαριάδη: “Και τώρα τι θα λέμε;”.
Κι εκείνος απάντησε: “Λέμε αυτό που είπαμε από την αρχή, ότι όλα αυτά είναι πλαστά και ότι ο Πλουμπίδης τραγανίζει τα δολάρια της προδοσίας”».
«Ο Ζαχαριάδης ήταν ικανός για όλα, έτσι αποδείχθηκε» (μαρτυρία Βασίλη Νεφελούδη).
Μετά τη διαγραφή του Ζαχαριάδη (7η Ολομέλεια, 18 - 24 Φεβρουαρίου 1957) ανέλαβε κομματική επιτροπή να διερευνήσει την υπόθεση. Βάσει του πορίσματός της, της 23ης Νοεμβρίου 1957, η 9η Ολομέλεια του ΚΚΕ το 1958 αποφάσισε αποκατάσταση της μνήμης του Πλουμπίδη.
Βέβαια, «ο Πλουμπίδης τελικά αποκαταστάθηκε αλλά, στην ουσία, ούτε έως σήμερα έχει αποκατασταθεί. Δεν είναι αποκατάσταση αυτή που έγινε. Αποκατάσταση σημαίνει να χυθεί φως σε όλη την υπόθεση: Γιατί; Ποιοι; Πώς; Απάντηση δεν έχει δοθεί» (μαρτυρία Ελλης Παππά).
Απρίλιος 1960.Ανάμεσα σε έγνοιες και γέλια. Άλλη μια δίκη. Κατηγορούμενοι: Ηλίας Ηλιού, Γρηγόρης Φαρακος
1η Μαρτίου 1967: 50 μέρες πριν τη δικτατορία. Στιγμιότυπο από τη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Στη μέση ένας εκ των κατηγορουμένων αξιωματικών, ο λοχαγός Μπουλούκος. Αριστερά ο Νικηφόρος Μανδηλαράς, δικηγόρος που είχε αναλάβει την υπεράσπιση των κατηγορουμένων δημοκρατικών αξιωματικών. Δυόμισι μήνες μετά από αυτή τη μέρα, στις 22 Μαΐου 1967 δολοφονείται στην προσπάθεια του να αποφύγει τη σύλληψη.
Δείτε:
Η Ελλάδα 1950-1965: Η καθημερινότητα των ανθρώπων
Η Ελλάδα 1950-1965: Πορεία προς τη δόξα
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Κώστα Μεγαλοοικονόμου. Ο Κώστας Μεγαλοοικονόμου, ο "καθηγητής" όπως τον αποκαλούσαν οι συνάδελφοι του, γεννήθηκε στη Σμύρνη και ήρθε στην Ελλάδα το 1922. Εγκαθίσταται στην Αθήνα και αρχίζει να ασχολείται με το φωτορεπορτάζ. Με την ευαίσθητη και ματιά του, για 60 χρόνια κατέγραφε την ιστορία αυτού του τόπου. Οι φωτογραφίες επιλέχθηκαν από τον Άρη Μαραγκόπουλο και δημοσιεύθηκαν στο Λεύκωμα με τίτλο "Η άλλη Ελλάδα 1950-1965". Είναι ένα μικρό φιλμ νουάρ όπως και η 15ετία που αποτυπώνει.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.