Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου *
Μια εποχή στη διεθνή πολιτική ολοκληρώθηκε με την ανακοίνωση από τον ίδιο τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, της δολοφονίας από Αμερικανούς κομάντος, του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Οι ΗΠΑ σκότωσαν το σύμβολο της ισλαμικής τρομοκρατίας όπως είχαν κάθε δικαίωμα, καθώς αυτοί ήταν οι κατασκευαστές του. Δεν λέω ότι είχαν δικαίωμα να σκοτώσουν οποιονδήποτε, αλλά να δολοφονήσουν το σύμβολο που αυτοί κατασκεύασαν: το σημαίνον της τρομοκρατικής απειλής την εποχή της Νέας Τάξης, του μονοπολικού διεθνούς συστήματος.
Ήταν μια μεγάλη νίκη της αμερικανικής πολιτικής, στο βαθμό που πέτυχαν οι ίδιοι και όχι άλλοι να «καθαρίσουν» με τον άξεστο της παγκόσμιας ηγεμονίας, τον οποίο οι ίδιοι όρισαν έτσι. Στην πολιτική νικητές είναι εκείνοι που καταστρέφουν οι ίδιοι τα σύμβολα εναντίον των οποίων στρέφεται ο αγώνας τους, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στρατηγικής ηγεμονισμού και όχι εκείνοι που βλέπουν τα «σύμβολα-εχθρός» να κατακρημνίζονται από κάποιον άλλον – συνήθως συγκυριακά εχθρό τους. Αυτό εκφράζει τον αναθεωρητικό χαρακτήρα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ με τον καλύτερο τρόπο. Μπορεί το παιχνίδι κατασκευής συμβόλων στον λεγόμενο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας να ήταν πόνημα για μάλλον απονήρευτα παιδιά, η συμβολική του όμως διάσταση δρούσε και δρα υποσυνειδήτως, προκαλώντας νομιμοποιήσεις στο επίπεδο της διεθνούς πολιτικής, αδιαφορώντας για την ατομική «ωριμότητα» του αποδέκτη. Μπορεί ο σημειολογικός μύθος της τρομοκρατίας μετά την πτώση του Τοίχους του Βερολίνου να είναι παιδαριώδης, οι εξουσιαστικές του αναπαραστάσεις όμως είναι πολύ, μα πολύ σοβαρές και καθόλου επιπόλαιες.
Οι διάδοχοι των δημιουργών της «σύγκρουσης των πολιτισμών» εξαφάνισαν το σύμβολο αμφισβήτησης του πολιτισμού της αμερικανικής ηγεμονίας στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο σύστημα εξουσίας και αυτό συμβολίζει την ανατολή μιας νέας εποχής στις διεθνείς σχέσεις. Από σήμερα οι «ανθρωπιστικές επιχειρήσεις» της Δύσης αλλάζουν χαρακτήρα. Τώρα, φίλοι, οι «preemptive wars» (πόλεμοι που βασίζονται στο ιδεολόγημα της πρόληψης εκδήλωσης μιας εικαζόμενης απειλής) θα περιοριστούν στις «preemptive assassinations» (δολοφονίες που επιχειρείται να δικαιολογηθούν ως αναγκαίες πράξεις πρόληψης μιας, σύμφωνα με πληροφορίες, τρομοκρατικής απειλής), έτσι όπως καλλιεργήθηκαν ως κρατική συμπεριφορά από το Ισραήλ και νομιμοποιήθηκαν από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και τους πιστούς συμμάχους τους σε Δύση και Ανατολή. Όποιος εμφανίζεται ότι θα μπορούσε να απειλήσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ και τη ζωή Αμερικανών θα εξοντώνεται οπουδήποτε και αν βρίσκεται, εγκαίρως. Ασφάλεια θα έχει μόνον στον τάφο, αυτός και οι γύρω του. Δεν χρειάζεται η απειλή να έχει απτή μορφή, δεν μιλάμε για «preventive assassinations» (όπου η δολοφονική πράξη επιχειρείται να δικαιολογηθεί ως αυτοάμυνα ενώπιον ενός τρομοκράτη που βρίσκεται καθοδόν προς τον στόχο του), αλλά για «preemptive» (προτού ενεργήσει αναμφισβήτητα απειλητικά για τη ζωή ή προτού ξανα-ενεργήσει, εάν υπάρχει βάσιμη υποψία ότι ενέχεται σε τρομοκρατική πράξη).
Οι υποψίες για τρομοκρατική δράση ή ακόμη και για υποστήριξη τρομοκρατών επαρκούν για την εξωδικαστική καταδίκη σε θάνατο, αρκεί αυτές να έχουν ένα ιδεολογικό υπόβαθρο και οι εκτελέσεις να γίνονται από εξουσιοδοτημένους ή εγκεκριμένους φορείς από την αμερικανική ηγεσία. Το δικαίωμα των προληπτικών εκτελέσεων ή αντεκδικητικών δολοφονιών αποτελεί προνόμιο της υπερδύναμης και μπορεί να εκχωρηθεί συγκυριακά αποκλειστικά σε καλούς πελάτες της και σιωπηρά σε κάποια άλλη μεγάλη δύναμη με παρόμοιες αντιλήψεις απονομής δικαίου. Μα, ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν ένας αμετανόητος δολοφόνος ανυποψίαστων πολιτών, ίσως πεις, δεν θα έπρεπε να εξουδετερωθεί; Πέραν του ότι διατηρώ πολλές αμφιβολίες για την ταυτότητα του ανδρός, όσο και του «νεκρού», από το «εξουδετερώνω» έως το «εξοντώνω» υπάρχει μάλλον μεγάλη διαφορά, κυρίως πολιτικής φύσης – αν αγνοήσεις το ηθικό μέρος. Όπως υπάρχει διαφορά και στη μορφή της εξόντωσης του εχθρού. Το κρίσιμο είναι να αντιληφθεί κανείς την συμβολική διάσταση αυτής της συμπεριφοράς «αυτοάμυνας» ενός καθεστώτος ηγεμονίας, καθώς επ’ αυτής θεμελιώνεται η ιδεολογία του και η πρακτική του, προδίδοντας την στρατηγική κυριαρχίας που υιοθετεί κάθε φορά.
Σε κάθε περίπτωση χτυπήματος κατά της τρομοκρατίας, όπως και στην περίπτωση εξόντωσης του Οσάμα Μπιν Λάντεν, είχαμε εφαρμογή του δόγματος του Dean Acheston (1963): «Δεν ανακύπτει κανένα απολύτως νομικό ζήτημα, όταν οι ΗΠΑ καλούνται να υπερασπιστούν την διεθνή τους ισχύ, την θέση τους στο διεθνές σύστημα και το γόητρο τους στον κόσμο» Μπαμ…μπουμ, και φαντάζομαι ότι συνεννοηθήκαμε! Η έννοια της υπερδύναμης στην αμερικανική εξωτερική πολιτική δεν είναι απλώς άρρηκτα συνδεδεμένη με την «hard-power» της χώρας, αλλά πρωτίστως με την δυνατότητά της να προκαλεί τετελεσμένα σε διεθνές επίπεδο με «preemptive» και όχι απλώς «preventive» στρατιωτικές ενέργειες, όπως (στην δεύτερη περίπτωση) επιτρέπεται να πράττουν άλλοι, κάνοντας χρήση του διεθνούς δικαίου, μετά από συγκατάβαση ή ανοχή των ΗΠΑ, ασφαλώς. Οι ΗΠΑ βρίσκονται υπεράνω του διεθνούς δικαίου και με αυτή την έννοια εμφανίζονται ως εγγυητές του! Δεν είναι αντίφαση, είναι πολιτική υπερδύναμης. Ο ορισμός της υπερδύναμης. Ένας ορισμός που λειτουργεί κανονιστικά στο πλαίσιο αντίληψης και θεμελίωσης του δικαίου διεθνώς, σήμερα.
Το διεθνές δίκαιο λειτουργεί ουσιαστικά υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Αποτελείται από ένα ολοκληρωμένο σώμα κανόνων δικαίου που μπορεί να ρυθμίζει την συμπεριφορά κρατών, διεθνικών και υπερεθνικών οργανισμών, επιμέρους θεσμών κλπ., μόνον στο πλαίσιο των διεθνών καθηκόντων (ευθυνών) της μιας και μοναδικής υπερδύναμης. Η υπερδύναμη σέβεται και τιμά το διεθνές δίκαιο αρκεί αυτό να μην εμποδίζει την εφαρμογή του δόγματος Acheston. Το διεθνές δίκαιο είναι εργαλείο άσκησης διεθνούς πολιτικής και χρησιμοποιείται από τον ηγεμόνα μόνον στο βαθμό που του είναι χρήσιμο. Δεν υπάρχει για να ρυθμίζει την συμπεριφορά των ΗΠΑ, αλλά όλων των άλλων και επιπλέον πρέπει να εναρμονίζεται ερμηνευτικά με την συμπεριφορά της υπερδύναμης στη συγκυρία. Αλλιώς δεν έχει νόημα η Νέα Τάξη.
Αν ο ηγεμών δεν μπορεί να δρα έξω από το στενό πλαίσιο του διεθνούς δικαίου τότε παύει να είναι ηγεμών: τότε ο κόσμος από μονοπολικός θα μεταβαλλόταν σε multipolar και ο ηγεμών θα καταβαραθρωνόταν εξαιτίας της αδυναμίας του να ορίζει αυθεντικά τις συμβολικές αναπαραστάσεις των σχέσεων εξουσίας, που τελικά διαμορφώνουν την αίσθηση και το γράμμα δικαίου και ασφάλειας στον κόσμο. Δεν είναι το διεθνές δίκαιο που εγγυάται σήμερα την σταθερότητα, αλλά η δυνατότητα των ΗΠΑ να ερμηνεύουν αυθεντικά τους κανόνες του και να τους υπερβαίνουν κατά βούληση, όταν αυτοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αιφνίδιες και ανορθόδοξες απειλές για την σταθερότητα του συστήματος.
Από εδώ και πέρα το δόγμα Acheston θα τύχει άλλης εφαρμογής. Θα προσαρμοστεί σε άλλη μορφή στρατηγικής υπερδύναμης. Οι «ανθρωπιστικές εκστρατείες» σαν και αυτή σήμερα στη Λιβύη, θα διαχωριστούν από τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Ο τελευταίος θα λάβει αποκλειστικά την μορφή εξόντωσης τρομοκρατικών πυρήνων παντού στον κόσμο και θα διεξάγεται σχεδόν αποκλειστικά από τους θεματοφύλακες της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, ενώ οι πόλεμοι για «ανθρωπιστικούς λόγους» θα απαιτούν τον σχηματισμό μιας συμμαχίας προθύμων κυβερνήσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και την οργανωτική, δομική υποστήριξη των ΗΠΑ, που με τα όπλα θα επιβάλλει την «σταθερότητα» εκεί όπου υπάρχει εσωτερική αναταραχή και σύγκρουση με περισσότερους από 100 νεκρούς (εμφύλιος πόλεμος). Όχι ασφαλώς παντού, αλλά μόνον εκεί όπου προσβάλλεται με κάποιο τρόπο το δόγμα Acheston.
Παράλληλα η «σύγκρουση των πολιτισμών» παύει να υφίσταται ως κυρίαρχο ιδεολόγημα της Δύσης, σε μια προσπάθεια συμφιλίωσης των ΗΠΑ με φονταμενταλιστές ισλαμιστές, οι οποίοι ήρθε η ώρα να χρησιμοποιηθούν εκ νέου ως μοχλός πίεσης προς τοπικά αυταρχικά καθεστώτα που τείνουν να χειραφετηθούν από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό με την υπερδύναμη, ερωτοτροπώντας με την ιδέα ενός multipolar κόσμου στον οποίο εκτός των ΗΠΑ, θα συμμετέχουν ως σχετικά ανεξάρτητοι πόλοι περιοχές που θα ελέγχονται από την Κίνα, την Ρωσία, την Γερμανία και σε μικρότερο βαθμό αργότερα από την Ινδία και την Βραζιλία.
Τελικώς, ο διαχωρισμός του πολέμου κατά της τρομοκρατίας από τους «ανθρωπιστικούς πολέμους» θα οδηγήσει πιθανότατα στη θεμελίωση ενός προβληματικού «uni-multipolar» συστήματος, όπου η πρώτη μορφή πολέμου θα διεξάγεται από τις ΗΠΑ, ενώ η δεύτερη θα απαιτεί την συμμετοχή και άλλων δυνάμεων, οι οποίες μέσω αυτής της διαδικασίας θα διαταράσσουν την συνοχή των υπό θεμελίωση πόλων περιφερειακής ηγεμονίας. Οι «αντιτρομοκρατικές» επιχειρήσεις θα ενώνουν τον κόσμο υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, ενώ οι «ανθρωπιστικές» θα διχάζουν στο εσωτερικό τους τούς επιμέρους πόλους. Ο «ισλαμικός κίνδυνος» θα αποστεωθεί ιδεολογικά ώστε να πάψει να ενισχύει την πολιτική μεγάλων περιφερειακών δυνάμεων, ως αντίδραση κατά κύριο λόγο προς τις ΗΠΑ και δευτερευόντως προς την Ρωσία. Η τρομοκρατία πλέον θα απομονωθεί πολιτικά, με τον συμβολισμό της εξόντωσης του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Αυτό θα δώσει και μια νέα ώθηση στο «παλαιστινιακό», το οποίο θα διακριθεί από την τρομοκρατία, αν και το Ισραήλ θα συνεχίζει να δολοφονεί «Παλαιστινίους τρομοκράτες» εντός των παλαιστινιακών εδαφών.
Άρα, ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας θα συνεχίσει να θεμελιώνεται στη βάση του «preemptive strike», ενώ οι «ανθρωπιστικοί πόλεμοι» αποσυνδέονται από εδώ και εμπρός από την τρομοκρατία και εντάσσονται στις «preventive» διεθνείς επιχειρήσεις σταθεροποίησης. Με δύο λόγια αλλάζει ο τρόπος νομιμοποίησης των επεμβάσεων από τις μεγάλες δυνάμεις, μέσω του κανόνα που θέτει συμβολικά η υπερδύναμη. Έτσι καμία από τις επιμέρους μεγάλες δυνάμεις δεν θα μπορεί πλέον να κηρύσσει γενικευμένο πόλεμο εναντίον μιας χώρας, επικαλούμενη την πιθανή υποστήριξή της σε τρομοκράτες. Αντίθετα οι επιχειρήσεις εξόντωσης ατόμων ή ομάδων φερόμενων ως τρομοκρατών σε ξένο έδαφος δεν αποκλείονται, αρκεί να είναι συμβατές ή να μην θίγουν το δόγμα Acheston. Κάπως έτσι απομακρύνεται και το ενδεχόμενο επίθεσης στο Ιράν με επιχειρήματα περί «preemptive strike», δίχως να αποκλείεται η «preventive» προσφυγή στη βία, πράγμα όμως που θα απαιτούσε απτή θεμελίωση της απειλής από την χώρα αυτή, επιχείρηση πολύ πιο δύσκολη μετά τις εξευτελιστικές για το κύρος της προηγούμενης αμερικανικής προεδρίας και των πλέον ενεργών και υπερφίαλων Δυτικών συμμάχων της αποκαλύψεων για το ανύπαρκτο οπλοστάσιο μαζικής καταστροφής του Ιράκ.
Ο Ομπάμα, μετά το τέλος του Οσάμα, θα μεταβληθεί σε ηγεμονικό σύμβολο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μουσουλμανικών λαών, κάτι που απέτυχε να γίνει ο εραστής ανάρμοστων γυναικών, Μπίλ Κλίντον. Ένα σύμβολο δηλαδή γεννιέται, εκεί ακριβώς όπου πεθαίνει ένα άλλο, με την ιδιαιτερότητα το πρώτο να ανακοινώνει την εξόντωση του δεύτερου, δίχως την παρέμβαση τρίτων. Αυτό καθιστά το πρώτο (σύμβολο) ηγεμονικό σημαίνον και περί αυτού γίνεται η κουβέντα σήμερα, δίχως να το καταλαβαίνουν οι εσωτερικεύοντες την παγκόσμια τηλεοπτική κουλτούρα. Το σημαινόμενο είναι ότι μόνον οι ΗΠΑ είναι ικανές να προστατεύουν τον κόσμο από την τρομοκρατική απειλή, διατηρώντας ασφαλώς το αποκλειστικό προνόμιο να αποδίδουν δικαιοσύνη κατά βούληση στο πεδίο της τρομοκρατίας, το οποίο μπορεί να διαστέλλεται ή να συστέλλεται υπηρετώντας το δόγμα Acheston.
* διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία
Μια εποχή στη διεθνή πολιτική ολοκληρώθηκε με την ανακοίνωση από τον ίδιο τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, της δολοφονίας από Αμερικανούς κομάντος, του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Οι ΗΠΑ σκότωσαν το σύμβολο της ισλαμικής τρομοκρατίας όπως είχαν κάθε δικαίωμα, καθώς αυτοί ήταν οι κατασκευαστές του. Δεν λέω ότι είχαν δικαίωμα να σκοτώσουν οποιονδήποτε, αλλά να δολοφονήσουν το σύμβολο που αυτοί κατασκεύασαν: το σημαίνον της τρομοκρατικής απειλής την εποχή της Νέας Τάξης, του μονοπολικού διεθνούς συστήματος.
Ήταν μια μεγάλη νίκη της αμερικανικής πολιτικής, στο βαθμό που πέτυχαν οι ίδιοι και όχι άλλοι να «καθαρίσουν» με τον άξεστο της παγκόσμιας ηγεμονίας, τον οποίο οι ίδιοι όρισαν έτσι. Στην πολιτική νικητές είναι εκείνοι που καταστρέφουν οι ίδιοι τα σύμβολα εναντίον των οποίων στρέφεται ο αγώνας τους, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στρατηγικής ηγεμονισμού και όχι εκείνοι που βλέπουν τα «σύμβολα-εχθρός» να κατακρημνίζονται από κάποιον άλλον – συνήθως συγκυριακά εχθρό τους. Αυτό εκφράζει τον αναθεωρητικό χαρακτήρα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ με τον καλύτερο τρόπο. Μπορεί το παιχνίδι κατασκευής συμβόλων στον λεγόμενο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας να ήταν πόνημα για μάλλον απονήρευτα παιδιά, η συμβολική του όμως διάσταση δρούσε και δρα υποσυνειδήτως, προκαλώντας νομιμοποιήσεις στο επίπεδο της διεθνούς πολιτικής, αδιαφορώντας για την ατομική «ωριμότητα» του αποδέκτη. Μπορεί ο σημειολογικός μύθος της τρομοκρατίας μετά την πτώση του Τοίχους του Βερολίνου να είναι παιδαριώδης, οι εξουσιαστικές του αναπαραστάσεις όμως είναι πολύ, μα πολύ σοβαρές και καθόλου επιπόλαιες.
Οι διάδοχοι των δημιουργών της «σύγκρουσης των πολιτισμών» εξαφάνισαν το σύμβολο αμφισβήτησης του πολιτισμού της αμερικανικής ηγεμονίας στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο σύστημα εξουσίας και αυτό συμβολίζει την ανατολή μιας νέας εποχής στις διεθνείς σχέσεις. Από σήμερα οι «ανθρωπιστικές επιχειρήσεις» της Δύσης αλλάζουν χαρακτήρα. Τώρα, φίλοι, οι «preemptive wars» (πόλεμοι που βασίζονται στο ιδεολόγημα της πρόληψης εκδήλωσης μιας εικαζόμενης απειλής) θα περιοριστούν στις «preemptive assassinations» (δολοφονίες που επιχειρείται να δικαιολογηθούν ως αναγκαίες πράξεις πρόληψης μιας, σύμφωνα με πληροφορίες, τρομοκρατικής απειλής), έτσι όπως καλλιεργήθηκαν ως κρατική συμπεριφορά από το Ισραήλ και νομιμοποιήθηκαν από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και τους πιστούς συμμάχους τους σε Δύση και Ανατολή. Όποιος εμφανίζεται ότι θα μπορούσε να απειλήσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ και τη ζωή Αμερικανών θα εξοντώνεται οπουδήποτε και αν βρίσκεται, εγκαίρως. Ασφάλεια θα έχει μόνον στον τάφο, αυτός και οι γύρω του. Δεν χρειάζεται η απειλή να έχει απτή μορφή, δεν μιλάμε για «preventive assassinations» (όπου η δολοφονική πράξη επιχειρείται να δικαιολογηθεί ως αυτοάμυνα ενώπιον ενός τρομοκράτη που βρίσκεται καθοδόν προς τον στόχο του), αλλά για «preemptive» (προτού ενεργήσει αναμφισβήτητα απειλητικά για τη ζωή ή προτού ξανα-ενεργήσει, εάν υπάρχει βάσιμη υποψία ότι ενέχεται σε τρομοκρατική πράξη).
Οι υποψίες για τρομοκρατική δράση ή ακόμη και για υποστήριξη τρομοκρατών επαρκούν για την εξωδικαστική καταδίκη σε θάνατο, αρκεί αυτές να έχουν ένα ιδεολογικό υπόβαθρο και οι εκτελέσεις να γίνονται από εξουσιοδοτημένους ή εγκεκριμένους φορείς από την αμερικανική ηγεσία. Το δικαίωμα των προληπτικών εκτελέσεων ή αντεκδικητικών δολοφονιών αποτελεί προνόμιο της υπερδύναμης και μπορεί να εκχωρηθεί συγκυριακά αποκλειστικά σε καλούς πελάτες της και σιωπηρά σε κάποια άλλη μεγάλη δύναμη με παρόμοιες αντιλήψεις απονομής δικαίου. Μα, ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν ένας αμετανόητος δολοφόνος ανυποψίαστων πολιτών, ίσως πεις, δεν θα έπρεπε να εξουδετερωθεί; Πέραν του ότι διατηρώ πολλές αμφιβολίες για την ταυτότητα του ανδρός, όσο και του «νεκρού», από το «εξουδετερώνω» έως το «εξοντώνω» υπάρχει μάλλον μεγάλη διαφορά, κυρίως πολιτικής φύσης – αν αγνοήσεις το ηθικό μέρος. Όπως υπάρχει διαφορά και στη μορφή της εξόντωσης του εχθρού. Το κρίσιμο είναι να αντιληφθεί κανείς την συμβολική διάσταση αυτής της συμπεριφοράς «αυτοάμυνας» ενός καθεστώτος ηγεμονίας, καθώς επ’ αυτής θεμελιώνεται η ιδεολογία του και η πρακτική του, προδίδοντας την στρατηγική κυριαρχίας που υιοθετεί κάθε φορά.
Σε κάθε περίπτωση χτυπήματος κατά της τρομοκρατίας, όπως και στην περίπτωση εξόντωσης του Οσάμα Μπιν Λάντεν, είχαμε εφαρμογή του δόγματος του Dean Acheston (1963): «Δεν ανακύπτει κανένα απολύτως νομικό ζήτημα, όταν οι ΗΠΑ καλούνται να υπερασπιστούν την διεθνή τους ισχύ, την θέση τους στο διεθνές σύστημα και το γόητρο τους στον κόσμο» Μπαμ…μπουμ, και φαντάζομαι ότι συνεννοηθήκαμε! Η έννοια της υπερδύναμης στην αμερικανική εξωτερική πολιτική δεν είναι απλώς άρρηκτα συνδεδεμένη με την «hard-power» της χώρας, αλλά πρωτίστως με την δυνατότητά της να προκαλεί τετελεσμένα σε διεθνές επίπεδο με «preemptive» και όχι απλώς «preventive» στρατιωτικές ενέργειες, όπως (στην δεύτερη περίπτωση) επιτρέπεται να πράττουν άλλοι, κάνοντας χρήση του διεθνούς δικαίου, μετά από συγκατάβαση ή ανοχή των ΗΠΑ, ασφαλώς. Οι ΗΠΑ βρίσκονται υπεράνω του διεθνούς δικαίου και με αυτή την έννοια εμφανίζονται ως εγγυητές του! Δεν είναι αντίφαση, είναι πολιτική υπερδύναμης. Ο ορισμός της υπερδύναμης. Ένας ορισμός που λειτουργεί κανονιστικά στο πλαίσιο αντίληψης και θεμελίωσης του δικαίου διεθνώς, σήμερα.
Το διεθνές δίκαιο λειτουργεί ουσιαστικά υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Αποτελείται από ένα ολοκληρωμένο σώμα κανόνων δικαίου που μπορεί να ρυθμίζει την συμπεριφορά κρατών, διεθνικών και υπερεθνικών οργανισμών, επιμέρους θεσμών κλπ., μόνον στο πλαίσιο των διεθνών καθηκόντων (ευθυνών) της μιας και μοναδικής υπερδύναμης. Η υπερδύναμη σέβεται και τιμά το διεθνές δίκαιο αρκεί αυτό να μην εμποδίζει την εφαρμογή του δόγματος Acheston. Το διεθνές δίκαιο είναι εργαλείο άσκησης διεθνούς πολιτικής και χρησιμοποιείται από τον ηγεμόνα μόνον στο βαθμό που του είναι χρήσιμο. Δεν υπάρχει για να ρυθμίζει την συμπεριφορά των ΗΠΑ, αλλά όλων των άλλων και επιπλέον πρέπει να εναρμονίζεται ερμηνευτικά με την συμπεριφορά της υπερδύναμης στη συγκυρία. Αλλιώς δεν έχει νόημα η Νέα Τάξη.
Αν ο ηγεμών δεν μπορεί να δρα έξω από το στενό πλαίσιο του διεθνούς δικαίου τότε παύει να είναι ηγεμών: τότε ο κόσμος από μονοπολικός θα μεταβαλλόταν σε multipolar και ο ηγεμών θα καταβαραθρωνόταν εξαιτίας της αδυναμίας του να ορίζει αυθεντικά τις συμβολικές αναπαραστάσεις των σχέσεων εξουσίας, που τελικά διαμορφώνουν την αίσθηση και το γράμμα δικαίου και ασφάλειας στον κόσμο. Δεν είναι το διεθνές δίκαιο που εγγυάται σήμερα την σταθερότητα, αλλά η δυνατότητα των ΗΠΑ να ερμηνεύουν αυθεντικά τους κανόνες του και να τους υπερβαίνουν κατά βούληση, όταν αυτοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε αιφνίδιες και ανορθόδοξες απειλές για την σταθερότητα του συστήματος.
Από εδώ και πέρα το δόγμα Acheston θα τύχει άλλης εφαρμογής. Θα προσαρμοστεί σε άλλη μορφή στρατηγικής υπερδύναμης. Οι «ανθρωπιστικές εκστρατείες» σαν και αυτή σήμερα στη Λιβύη, θα διαχωριστούν από τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Ο τελευταίος θα λάβει αποκλειστικά την μορφή εξόντωσης τρομοκρατικών πυρήνων παντού στον κόσμο και θα διεξάγεται σχεδόν αποκλειστικά από τους θεματοφύλακες της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, ενώ οι πόλεμοι για «ανθρωπιστικούς λόγους» θα απαιτούν τον σχηματισμό μιας συμμαχίας προθύμων κυβερνήσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και την οργανωτική, δομική υποστήριξη των ΗΠΑ, που με τα όπλα θα επιβάλλει την «σταθερότητα» εκεί όπου υπάρχει εσωτερική αναταραχή και σύγκρουση με περισσότερους από 100 νεκρούς (εμφύλιος πόλεμος). Όχι ασφαλώς παντού, αλλά μόνον εκεί όπου προσβάλλεται με κάποιο τρόπο το δόγμα Acheston.
Παράλληλα η «σύγκρουση των πολιτισμών» παύει να υφίσταται ως κυρίαρχο ιδεολόγημα της Δύσης, σε μια προσπάθεια συμφιλίωσης των ΗΠΑ με φονταμενταλιστές ισλαμιστές, οι οποίοι ήρθε η ώρα να χρησιμοποιηθούν εκ νέου ως μοχλός πίεσης προς τοπικά αυταρχικά καθεστώτα που τείνουν να χειραφετηθούν από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό με την υπερδύναμη, ερωτοτροπώντας με την ιδέα ενός multipolar κόσμου στον οποίο εκτός των ΗΠΑ, θα συμμετέχουν ως σχετικά ανεξάρτητοι πόλοι περιοχές που θα ελέγχονται από την Κίνα, την Ρωσία, την Γερμανία και σε μικρότερο βαθμό αργότερα από την Ινδία και την Βραζιλία.
Τελικώς, ο διαχωρισμός του πολέμου κατά της τρομοκρατίας από τους «ανθρωπιστικούς πολέμους» θα οδηγήσει πιθανότατα στη θεμελίωση ενός προβληματικού «uni-multipolar» συστήματος, όπου η πρώτη μορφή πολέμου θα διεξάγεται από τις ΗΠΑ, ενώ η δεύτερη θα απαιτεί την συμμετοχή και άλλων δυνάμεων, οι οποίες μέσω αυτής της διαδικασίας θα διαταράσσουν την συνοχή των υπό θεμελίωση πόλων περιφερειακής ηγεμονίας. Οι «αντιτρομοκρατικές» επιχειρήσεις θα ενώνουν τον κόσμο υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, ενώ οι «ανθρωπιστικές» θα διχάζουν στο εσωτερικό τους τούς επιμέρους πόλους. Ο «ισλαμικός κίνδυνος» θα αποστεωθεί ιδεολογικά ώστε να πάψει να ενισχύει την πολιτική μεγάλων περιφερειακών δυνάμεων, ως αντίδραση κατά κύριο λόγο προς τις ΗΠΑ και δευτερευόντως προς την Ρωσία. Η τρομοκρατία πλέον θα απομονωθεί πολιτικά, με τον συμβολισμό της εξόντωσης του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Αυτό θα δώσει και μια νέα ώθηση στο «παλαιστινιακό», το οποίο θα διακριθεί από την τρομοκρατία, αν και το Ισραήλ θα συνεχίζει να δολοφονεί «Παλαιστινίους τρομοκράτες» εντός των παλαιστινιακών εδαφών.
Άρα, ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας θα συνεχίσει να θεμελιώνεται στη βάση του «preemptive strike», ενώ οι «ανθρωπιστικοί πόλεμοι» αποσυνδέονται από εδώ και εμπρός από την τρομοκρατία και εντάσσονται στις «preventive» διεθνείς επιχειρήσεις σταθεροποίησης. Με δύο λόγια αλλάζει ο τρόπος νομιμοποίησης των επεμβάσεων από τις μεγάλες δυνάμεις, μέσω του κανόνα που θέτει συμβολικά η υπερδύναμη. Έτσι καμία από τις επιμέρους μεγάλες δυνάμεις δεν θα μπορεί πλέον να κηρύσσει γενικευμένο πόλεμο εναντίον μιας χώρας, επικαλούμενη την πιθανή υποστήριξή της σε τρομοκράτες. Αντίθετα οι επιχειρήσεις εξόντωσης ατόμων ή ομάδων φερόμενων ως τρομοκρατών σε ξένο έδαφος δεν αποκλείονται, αρκεί να είναι συμβατές ή να μην θίγουν το δόγμα Acheston. Κάπως έτσι απομακρύνεται και το ενδεχόμενο επίθεσης στο Ιράν με επιχειρήματα περί «preemptive strike», δίχως να αποκλείεται η «preventive» προσφυγή στη βία, πράγμα όμως που θα απαιτούσε απτή θεμελίωση της απειλής από την χώρα αυτή, επιχείρηση πολύ πιο δύσκολη μετά τις εξευτελιστικές για το κύρος της προηγούμενης αμερικανικής προεδρίας και των πλέον ενεργών και υπερφίαλων Δυτικών συμμάχων της αποκαλύψεων για το ανύπαρκτο οπλοστάσιο μαζικής καταστροφής του Ιράκ.
Ο Ομπάμα, μετά το τέλος του Οσάμα, θα μεταβληθεί σε ηγεμονικό σύμβολο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μουσουλμανικών λαών, κάτι που απέτυχε να γίνει ο εραστής ανάρμοστων γυναικών, Μπίλ Κλίντον. Ένα σύμβολο δηλαδή γεννιέται, εκεί ακριβώς όπου πεθαίνει ένα άλλο, με την ιδιαιτερότητα το πρώτο να ανακοινώνει την εξόντωση του δεύτερου, δίχως την παρέμβαση τρίτων. Αυτό καθιστά το πρώτο (σύμβολο) ηγεμονικό σημαίνον και περί αυτού γίνεται η κουβέντα σήμερα, δίχως να το καταλαβαίνουν οι εσωτερικεύοντες την παγκόσμια τηλεοπτική κουλτούρα. Το σημαινόμενο είναι ότι μόνον οι ΗΠΑ είναι ικανές να προστατεύουν τον κόσμο από την τρομοκρατική απειλή, διατηρώντας ασφαλώς το αποκλειστικό προνόμιο να αποδίδουν δικαιοσύνη κατά βούληση στο πεδίο της τρομοκρατίας, το οποίο μπορεί να διαστέλλεται ή να συστέλλεται υπηρετώντας το δόγμα Acheston.
* διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.