Η στρατηγική αξία των ακροβατισμών στην ελληνική κρίση

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου *

Βαρέθηκα το σκοτισμένο μυαλό που παράγει κρίση για να  νομιμοποιήσει την εξουσιαστική θέση (στάση) του Εαυτού (του) παριστάνοντας τον αντιεξουσιαστή ή ακόμη και νοιώθοντας  ειρηνικός επαναστάτης.  Σιχάθηκα τη λογική των σωτήρων και τον μύθο των τεχνοκρατών φωστήρων. Εναντιώνομαι όμως και στο ιδεολόγημα της πολιτικής νιρβάνας  - ή του αγώνα για την επαναστατική επικράτηση της νιρβάνας  - που προκύπτει θεωρητικά μέσω κάποιου είδους ολοκληρωτισμού. Ο Κομφούκιος της σύγχρονης πολιτικής δεν γεννήθηκε ακόμη, και είναι μεγάλη (αυτ)απάτη οι νεοφιλελεύθεροι της παγκοσμιοποίησης να θεωρούν ότι τον ανακάλυψαν.

Οι σχέσεις εξουσίας δεν θα γίνουν ποτέ σχέσεις αρμονίας μακροχρονίως. Ποτέ!  Και αυτό είναι το ωραιότερο πράγμα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Όποιος επιδιώκει να επιβάλει την αρμονία ή απλώς την σκέφτεται ως πολιτική προοπτική ανήκει είτε σε εκείνους που «ζουν» στον οικονομικό φλοιό (οικομισμός) και όχι στον πολιτικό πυρήνα του σοσιαλισμού, είτε σε αυτούς που αναζητούν το παντοδύναμο χέρι κάποιου Θεού να ρυθμίσει την κυριαρχία της μικρότητάς τους, εις βάρος πάντα κάποιον άλλων που δεν πιστεύουν στην ίδια θεότητα ή εμφανίζονται να μην διαθέτουν τα χαρακτηριστικά του πιστού «εκκλησιάσματος». Στο τέλος η αναζήτηση της αρμονίας στις κοινωνίες και στον κόσμο οδηγεί στους επαχθέστερους αποκλεισμούς και στα χειρότερα εγκλήματα ( με ή χωρίς πολεμικές επιχειρήσεις).  

Στις κοινωνίες η πρόοδος προκύπτει μακροχρονίως μέσω της αμφισβήτησης των αρμονικών δομών και των δογμάτων που τις υποστηρίζουν ιδεολογικά και πολιτισμικά. Αν σήμερα εναντιώνεσαι στη φτωχοποίηση σου και σε εκείνους που διαταράσσουν την κοινωνική λειτουργία, προκαλώντας χαοτικές καταστάσεις στη χώρα, επειδή διακατέχεσαι από την επιθυμία να επιτευχθεί κοινωνική γαλήνη, οικογενειακή ασφάλεια και ατομική ικανοποίηση, προφανώς βρίσκεσαι σε αναζήτηση κάποιας θεϊκής ή σκέτο δικτατορικής διακυβέρνησης - είτε σε εθνικό, είτε σε υπερεθνικό επίπεδο.

Αν όμως ρίξεις μια προσεκτική ματιά στην ιστορία της ανθρωπότητας ίσως διδαχτείς ότι η πρόοδος και η ευημερία απεχθάνονται τις αρμονικές δομές. Λατρεύουν το τυχαίο! Μόνον μέσω αυτού αποκτά αξία η ιδεολογία και η πολιτική πρακτική με την έννοια του πολιτικού αγωνισμού (και όχι ανταγωνισμού, που σημαίνει κάτι άλλο, συντηρητικό πράγμα).  Το κρίσιμο ασφαλώς είναι πώς αντιλαμβάνεσαι το τυχαίο.  Αν το περιορίσεις στην οικονομική σφαίρα την έπαθες: τότε μιλάμε για νεοφιλελευθερισμό στην «αγνή» του φυσικά μορφή. Όχι, το τυχαίο οργανώνει το χάος μόνον στην πολιτική, ηγεμονική του μορφή, δίχως ασφαλώς να επαγγέλλεται ως λύση της εξουσιαστικής πάλης εντός των κοινωνιών και του διεθνούς συστήματος κάποιου είδους αρμονία. Αρμονία, φίλοι, προσφέρει η υψηλή τέχνη και μόνον, σε όλα τα επίπεδα εκδήλωσης της ανθρώπινης δραστηριότητας ή πνευματικής  αναζήτησης. Η πολιτική δεν συγκαταλέγεται ασφαλώς στην υψηλή τέχνη και μην ακούτε σαχλαμάρες από τους επιτηδείους πολιτικάντηδες ή διαμορφωτές της κοινής γνώμης που επιχειρούν να μιμηθούν τους ποιητές, ώστε να ασκήσουν υπόγεια (δόλια) εξουσία.  

Η πολιτική είναι άλλου είδους δημιουργία. Δεν είναι ποιητική και δεν πρέπει να θεωρείται θεϊκή και σωτήρια. Είναι απολύτως «πεζό» πράγμα, που ασφαλώς αντλεί έμπνευση από τα «υψηλά», φιλοσοφικά και επιστημονικά, αλλά δεν είναι τίποτε από όλα αυτά. Είναι η πρακτική του εξουσιαστικού (ταξικού με την ευρεία έννοια)  αγωνισμού που στις μεταμοντέρνες κοινωνίες μας επιδιώκει να  λύσει το πρόβλημα του «δημοκρατικού παραδόξου» (το πάντρεμα ισότητας και ελευθερίας) με νέα μεταβιομηχανική μεθοδολογία που να ανταποκρίνεται στην σύγχρονη διάρθρωση των (ας πούμε) παραγωγικών σχέσεων και των σχέσεων ελέγχου της παραγωγής και κυκλοφορίας του χρήματος. Λύση στο πρόβλημα αυτό δεν μπορείς να δώσεις με τα μαθηματικά. Κανείς δεν τα κατάφερε, αντίθετα δεν είναι λίγοι οι ιδιοφυείς μαθηματικοί που κατάλαβαν ότι το ερώτημα αυτό δεν απαντάται οικονομικά (μακροοικονομικά, εννοώ). Απαντάται μόνον στο πλαίσιο του ιστορικού υλισμού που όμως αυτή τη φορά δεν θα επαγγέλλεται το τέλος της ιστορίας (δικτατορία του προλεταριάτου), όπως πράττουν αντίστοιχα οι νεοφιλελεύθεροι (δικτατορία της αγοράς).

Το κόλπο στη δική μας περίπτωση, στην σημερινή ελληνική κρίση δηλαδή, είναι να ανακαλύψουμε  την στρατηγική αξία των πολιτικών ακροβατισμών, με βασικό κριτήριο την δημοκρατική αυτοκυβέρνηση. Μην σας σοκάρει! Το γράφω ωμά, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μου την έννοια του «strategic value of brinkmanship», την οποία ανάπτυξε θαυμάσια ο παμπόνηρος Thomas Schelling.

Όταν νοιώθεις να αποσταθεροποιείσαι φρόντισε να μάθεις να ακροβατείς. Άπλωσε το πόδι σου μπροστά, για να μετατοπίσεις το κέντρο βάρος σου, έτσι ώστε να μην πέσεις. Κούνα το πόδι σου προς τα μέσα και προς τα έξω με απλωμένα τα χέρια σαν τις  φτερούγες του αετού που αιωρείται. Αν την κίνηση την κάνεις προς τα πίσω (Ευάγγελε) θα πέσεις σίγουρα και δυστυχώς πάνω στο κοινό σου. Σεβάσου τουλάχιστον το κοινό!! Πλήρωσε για αυτή την παράσταση. 

Στην σημειολογία η ακροβατική αυτή στάση ισορροπίας αποκαλείται «κορινθιακή υπέρβαση», υποδηλώνοντας την υπέρβαση των στερεοτύπων που ορίζουν την πολιτική  συμπεριφορά με την έννοια της αδυναμίας, του φοβικού περιορισμού, του μονόδρομου.   Την υπέρβαση του πολιτικώς ορθού, δηλαδή, στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης δομής, που μέσω κάποιου είδους «ρεαλισμού σωτηρίας» υπαγορεύει την αυτόματη συμμόρφωσή σου σε ένα κλειστό σύστημα ηγεμονίας, έτσι ώστε να μην διαταραχτεί η ιδεατή τάξη, η οποία όμως τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και εντός της ΕΕ  έχει ήδη διαταραχθεί  ποικιλοτρόπως. Έχουν πλάκα οι διαπλεκόμενοι, αν ασφαλώς έχεις ακόμη κουράγιο για καλαμπούρια! 

Η κυνική πρότασή μου είναι να αρχίσουμε τις πολιτικές ακροβασίες, τρομάζοντας ενδεχομένως το κοινό μέσα και έξω, αλλά πιθανολογώντας ότι έτσι θα οδηγήσουμε τα πράγμα σε ένα νέο περιβάλλον όπου θα ξεκαθαρίζουν επιτέλους καταρχήν προθέσεις και σχέσεις εξουσίας. Η προϋπόθεση είναι να συνειδητοποιήσουμε  ότι έχουμε άμεση ανάγκη «στρατηγών» με ακροβατικές ικανότητες και ενός μη-παθητικού λαού.  Τόσο στο εσωτερικό για να πραγματοποιηθεί ο κοινωνικός μετασχηματισμός με μεταβολή της ηγεμονίας υπέρ των δύο-τρίτων της κοινωνίας, όσο και στην εξωτερική μας πολιτική για να μην επιτρέψουμε ο δρομολογούμενος μετασχηματισμός της ΕΕ να καταλήξει στην καταστροφή της ελληνικής κοινωνίας. 

Ως μηχανισμό ισορροπίας αυτής της στρατηγικής «πολιτικής ακροβασίας» βλέπω τον πολιτικό αγωνισμό. Θα πρέπει και προς τα μέσα και προς τα έξω να πείσουμε ότι δεν μας απασχολεί το χάος και ότι σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να θα αποδεχτούμε μια νέα τάξη πραγμάτων, που θα καταστήσει αδύνατη την αυτοκυβέρνησή μας σε ένα πεδίο αναζήτησης μιας σχετικής έστω ισότητας και ελευθερίας στρατηγικών επιλογών, είτε σε εθνικό, είτε σε κοινωνικό επίπεδο. Το πρώτο σκέλος (εσωτερικό) της υπόθεσης του «πολιτικού ακροβατισμού» θα πρέπει να το απαντήσουν οι προοδευτικοί πατριώτες στη χώρα μας, ενώ το δεύτερο μια κυβέρνηση, την οποία θα υποστηρίξει (δομήσει) ένα πολιτικό μέτωπο απελευθέρωσης από τις εξωφρενικές δουλείες του καθεστώτος ως προς τους δανειστές μας και την διεθνή κοινότητα.

Προσοχή, η χώρα δεν μπορεί να αγωνιστεί έτσι πολιτικά στον κόσμο. Η κυβέρνηση είναι εμφανές ότι δεν κυβερνά εδώ και καιρό, ενώ αδυνατεί να διαπραγματευτεί, όπως είναι φυσικό οτιδήποτε. Είναι τεράστια ανευθυνότητα να χαζεύουμε αυτούς του μοιραίους ανθρώπους να εξευτελίζονται, χιλιοεξευτελίζοντας παράλληλα το σύμπαν στην Ελλάδα.  Η άμεση διεξαγωγή εκλογών θα είχε έννοια μόνον για την ανατροπή της ηγεμονίας στο εσωτερικό και την αξιοπρεπή επανατοποθέτηση της χώρας στο διεθνές σύστημα. Το δεύτερο προϋποθέτει το πρώτο και τα δύο την συνειδητοποίηση της στρατηγικής αξίας των πολιτικών ακροβατισμών στην ελληνική κρίση με κριτήριο όμως αυτή τη φορά, αντί για κάποιου είδους σωτηρία, την χειραφέτηση της ελληνικής κοινωνίας. Πώς να το κάνουμε, δίχως «λαϊκό μέτωπο» παιχνίδι δεν γίνεται πλέον. Παιχνίδι δημοκρατίας και λαϊκής κυριαρχίας δεν γίνεται δυστυχώς πλέον δίχως παραγωγή (δημιουργική συγκρότηση ) ενός «αγωνιστικού» πολιτικού περιβάλλοντος από «στρατηγούς» που θα επιδοθούν σε δημοκρατικές ακροβασίες νοιώθοντας ότι έχουν τον λαό να τους στηρίζει. Δίχως ουσιαστική πολιτική νομιμοποίηση κάθε ψευδοακροβάτης είναι ένας κοινός καραγκιόζης.  Η πολιτική ακροβασία θέλει την αιτία της. Αυτή σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συνδυαστεί με κάποιου είδους σωτηρία, αλλά αποκλειστικά με την επιθυμία για υπέρβαση των στερεοτυπικών περιορισμών του συντηρητικού (μας) Εαυτού.  Πάμε λοιπόν μπροστά ακροβατώντας στρατηγικά σε ένα κόσμο που θα επιβιώσουν οι καλύτεροι ακροβάτες. Η δημοκρατία είναι και το σχοινί και του δίκτυ για τον πολιτικό ακροβάτη.  Δίχως αυτήν  η ακροβασία είναι άκρως επικίνδυνο σώου και για τον επίδοξο «αρτίστα» και για τον λαό που τον παρακολουθεί φασκελώνοντας!  


* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.