Το «κόμμα» των Αντιλαϊκιστών

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

«Όχι, τέτοια πράγματα αυτές τις ώρες μοναδικής γελοιοποίησης του θεσμικού οικοδομήματος κυρίως της Ελλάδας και δευτερευόντως της ΕΕ!», σημείωνα τις προάλλες, για να δεχθώ την άμεση αντίδραση διαδικτυακού φίλου: «Ε, όχι και δευτερευόντως της ΕΕ!». Αλλιώς το τοποθετούσα, αλλά μια χαρά παρατηρεί ο φίλος, επαναφέροντας μάλιστα τον λόγο μου στο αναλυτικό πεδίο (μου), από το οποίο με τη φράση αυτή έμοιαζε να απομακρύνομαι.

Αυτές τις μέρες με επίκεντρο την πολιτική κρίση στην Ελλάδα, εξευτελίζεται το θεσμικό οικοδόμημα της ΕΕ και μάλιστα στον πυρήνα του, που δεν είναι άλλος από τις σχέσεις εξουσίας σε μικροεπίπεδο και όχι έκδηλα το νομικό περίβλημα με την μορφή Συνθηκών και Οδηγιών ή γενικότερα του «κοινοτικού κεντημένου». Το πρόβλημα δεν είναι ότι η ΕΕ αδυνατεί να προσφέρει στην χρηματαγορά μια αξιόπιστη λύση σε ότι αφορά στην πιστωτική κρίση. Στην θεσμική πραγματικότητα που ορίζει την ΕΕ, θα έλεγα ότι, αυτό δεν είναι δική της δουλειά. Θα απαιτείτο μια διαφορετική θεσμική συγκρότηση και όχι όπως επιχειρείται σήμερα μια πρόσθετη ρύθμιση στο υφιστάμενο καθεστώς που ορίζει τις σχέσεις πολιτικής ισχύος και την διαλεκτική τους έκφραση εντός της Ένωσης. Αυτό δεν έγινε – ακόμη!

Γίνεται όμως κάτι τραγικό: διάφορες ισχυρές χώρες της ΕΕ και μερικές ακόμη που επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν την κρίση για να ισχυροποιηθούν σε ένα πλαίσιο «Discursive Practices» καθώς και η γραφειοκρατία της Ένωσης, παρεμβαίνουν απροκάλυπτα και πιεστικά στο επίπεδο διαμόρφωσης των εσωτερικών πολιτικοοικονομικών σχέσεων στην Ελλάδα, εξευτελίζοντας στο πυρήνα του το διακυβερνητικό μοντέλο εξουσίας της ΕΕ και τις βασικές αρχές λειτουργίας που το διέπουν. Εκβιάζουν με κάθε τρόπο την Ελλάδα και τους Έλληνες, παίζοντας παράλληλα ένα θέατρο μαφιόζικης πλοκής με τους πόλους του δικομματισμού. Εμφανίζονται να απειλούν με κατακράτηση της έκτης δόσης του «προγράμματος δανειοδότησης της χώρας», εάν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ δεν τα βρουν κυβερνητικά, εάν δεν υπογράψουν μια άτυπη Συνθήκη, με τη μορφή «λευκής επιταγής», στο πλαίσιο των αποφάσεων της τελευταίας Συνόδου Κορυφής κλπ.  

Κόλαση! Την οποία εκμεταλλεύεται το (εσωτερικό) καθεστώς της διαπλοκής, έτσι ώστε να περισωθεί το ίδιο, μέσα από τη γενική κατάρρευση στον τόπο, την οποία η πολιτική πρακτική του και ο λόγος που την συνόδευσε τα τελευταία 30 περίπου χρόνια διαμόρφωσαν τις συνθήκες να προκληθεί στο βαθμό που εμφανιζόταν εξωτερικό, αποφασιστικό αίτιο. Το φαινόμενο αυτό είναι πολιτική έκφραση μιας μορφής εκχυδαϊσμένου ηγεμονισμού, η οποία επιχειρείται να συγκαλυφτεί με την δραματική ανάπτυξη του λαϊκισμού.

Ηγεμονισμός και λαϊκισμός είναι, φίλοι, οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η παραθεσμική, αίολη, θεσμικά παράδοξη και εν πολλοίς  Νεο-ηγεμονική μορφή δανειοδότησής μας από τους εταίρους μας (σε συνδυασμό με το ΔΝΤ), όχι μόνον δυναμιτίζει τις κρίσιμες σχέσεις εξουσίας σε μικροεπίπεδο εντός της ΕΕ, αλλά αλλοιώνει απολύτως και τα χαρακτηριστικά του πολιτεύματος, καθώς και τη δυναμική των πολιτικών σχέσεων εντός της χώρας με όχημα τον λαϊκισμό. Άρα ο τρέχων λαϊκισμός συνθέτει ένα Νέο-ηγεμονισμό που ανατρέπει δίχως την παρέμβαση του λαού (σε οποιαδήποτε μορφή) το παρόν ηγεμονικό μοντέλο στη χώρα μας, υπέρ ενός άλλου ηγεμονικότερου, δηλαδή αυταρχικότερου και «ολιγαρχικότερου», το οποίο συνδέεται με μια απολύτως αυθαίρετη μορφή νέας ηγεμονίας στην ΕΕ. Θα μπορούσε μάλιστα κανείς δίχως να υπερβάλει να θεωρήσει ότι ο ανατέλλων Νεο-ηγεμονισμός στην Ελλάδα αποτελεί αίτιο και ταυτόχρονα αποτέλεσμα του Νεο-ηγεμονισμού στην ΕΕ, που ακόμη βρίσκεται σε λανθάνουσα, άτυπη μορφή – με τον λαϊκισμό ασφαλώς να τον προδίδει και να τον περιγράφει πολιτικά.              

Δείτε τώρα τι γίνεται στο εσωτερικό: Μεταξύ του «νάτος-νάτος ο πρωθυπουργός» και του «πούντος-πούντος ο πρωθυπουργός», καταλήξαμε στο «γύρω-γύρω (όλοι) από τον Παπαδήμο»!! Θέλετε αυτή τη μεταβατική κυβέρνηση να την πείτε κυβέρνηση του δοσατζή, κυβέρνηση εθνικού καταναγκασμού, κυβέρνηση εθνικού εξευτελισμού και δεν ξέρω τι άλλο… μέσα είστε! Η ουσία είναι ότι είναι το αποτέλεσμα ενός πολυσύνθετου λαϊκισμού και έκφραση απορρύθμισης των διαπλεκομένων συμφερόντων, που απεγνωσμένα τούτες τις στιγμές επιχειρούν να συντονιστούν και ο ένας να δώσει κουράγιο στον άλλον, πασχίζοντας να κρατηθούν στην επιφάνεια της θάλασσας πιάνοντας τις «κοτσίδες» της Νεο-ηγεμονικής ελίτ της ΕΕ και την εικονική σανίδα του Ομπάμα! 

Παρακολουθώντας μακροσκοπικά όσα διαδραματίζονται τούτες τις μέρες και ώρες στην Ελλάδα, και κρίνοντας σε πολιτικό μικροεπίπεδο, μου έρχεται να γυρίσω πίσω και να φτιάξω το «κόμμα των Αντιλαϊκιστών». Μόνον ένα τέτοιο «κόμμα» θα ήταν χρήσιμο αυτή την περίοδο, κατά την οποία η ηγετική ιδιοτέλεια και το μικροσυμφέρον πολιτικών καστών ή καιροσκοπικών ομαδοποιήσεων, όπως ακριβώς και η κωδικοποιημένη γλώσσα των διαπλεκομένων, ανάγουν τον σκοπό σε μέσο πολιτικής πρακτικής, ενώ παράλληλα το μέσο μεταμορφώνεται σε νομιμοποιητικό παράγοντα ικανοποίησης ενός τόσο αφηρημένου στόχου, που καταλήγει να αποτελεί μη-πολιτικό στόχο, αλλά μέσο για την επίτευξη μιας κάποιας «νιρβάνας». Έτσι, «Ευρώπη», «Δυτικός Κόσμος», «Σοσιαλισμός», και άλλες εξιδανικευμένες φόρμες γλωσσικής παράκαμψης (συσκότισης) των μικροπολιτικών πρακτικών των ηγετικών δομών των κομμάτων, εμφανίζονται παραπλανητικά οι ίδιες ως φορείς του στόχου. Μεταβάλλονται, δηλαδή, εντός του αντιληπτικού πεδίου του πολίτη, οι ίδιες οι κομματικές ηγεσίες σε μέσο υλοποίησης των στόχων, που αυτές ιδεαλιστικά τοποθετούν στη θέση του κοινωνικού κριτηρίου για πολιτική δράση: «ευρωπαϊκή προσήλωση», «οικονομική διάσωση», «νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική», «σοσιαλιστικός μετασχηματισμός», «μεταρρύθμιση» κλπ.

Η πρακτική αυτή (Discursive Practice) αποκρυσταλλώνεται στη κοινή γνώμη ως μια διαλεκτική μορφή αντίληψης των πολιτικών σχέσεων που παράγει μήνυμα για πολιτική δράση και γενικότερα  προσδιορισμό της πολιτικής συμπεριφοράς στο πλαίσιο της «λογικής»: «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Ιδού η παγίδα που σου στήνουν οι κομματικές ηγεσίες, εντός της οποίας σε κρίσιμες στιγμές όπως την σημερινή στην Ελλάδα, παγιδεύονται στο τέλος και οι ίδιες. Διαβάστε προσεκτικά τι λένε για να δικαιολογήσουν την ερμαφρόδιτη στάση τους σε ότι αφορά στην σύγκληση για τον σχηματισμό τούτης της μεταβατικής κυβερνήσεως οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και θα βρείτε μπόλικα παραδείγματα που θα συνεισφέρουν στη κατανόηση της προσέγγισής μου.

Τούτη ακριβώς η «Discursive Practice» που περιγράφω δεν είναι τίποτε άλλο παρά η επιτομή του λαϊκισμού, η οποία  σημειολογικά αναπαριστά τον λαό ως λαουτζίκο. Οι ηγεσίες των κομμάτων της αριστεράς, αν και πράγματι εκφράζουν τον λαό (με την έννοια του λαϊκού συμφέροντος και αιτήματος) χρησιμοποιώντας τη γλώσσα του λαουτζίκου που δυστυχεί, υποφέρει, καταπιέζεται, φτωχαίνει κάτω από τη «μπότα» κάποιου κατακτητή, εκμεταλλευτή κλπ, τελικά μετενσαρκώνουν το λαό επίσης σε λαουτζίκο, που αναζητεί προστασία από απειλές διαφορετικές ασφαλώς  από εκείνες που παρουσιάζει η διαπλοκή, αλλά σε κάθε περίπτωση ικανές να μετατρέψουν τον φορέα τους σε αποκλειστικό μέσο διάσωσης ή σωτηρίας. Κάπως έτσι οι ηγεσίες επιχειρούν να αποκρυσταλλωθούν στη κοινή γνώμη οι ίδιες ως φορείς του μέσου που αγιάζει τον σκοπό. Τούτο ασφαλώς, με τη σειρά του, τείνει να «αγιάσει» τις ηγεσίες. Και έτσι ο λαϊκισμός κάλλιστα θα μπορούσε να εννοηθεί ως η αγιαστούρα των κομματικών ηγεσιών: «αυτο-αγιάζονται» και διατηρούν το δικαίωμα να ευλογούν αυθεντικά πολιτικές πρακτικές ή πρόσωπα που νομιμοποιούν επιλογές αυτοσυντήρησης (τους).

Ο λαϊκισμός, λοιπόν, είναι το όχημα αυτοσυντήρησης ηγετικών δομών ή ευρύτερα ηγεμονικών δομών. Η μορφή του λαϊκισμού που διαπιστώνουμε είναι ενδεικτική του μοντέλου ηγεμονίας στο οποίο αυτές παραπέμπουν. Με αυτή την έννοια άλλο είναι το ηγεμονικό μοντέλο του ΚΚΕ, άλλο του ΣΥΡΙΖΑ και άλλο του «ΠΑΣΟΚ-ΝΔ» (τα τελευταία πλέον πάνε πακέτο). Σε κάθε περίπτωση μιλάμε για σκληρές ηγεμονικές μορφές που προϋποθέτουν ισχυρές ηγετικές ομάδες. Ή καλλίτερα, μέσω του λαϊκισμού επιχειρείται να δομηθούν ισχυρές ηγετικές ομάδες και ηγέτες που γίνονται οι αυθεντικοί φορείς του λαϊκίστικου λόγου, νοηματοδοτώντας με την ύπαρξή τους και μόνον την πολιτική πρακτική που ακολουθούν ως μονόδρομο σωτηρίας για την κοινωνία στην οποία αναφέρονται. Με άλλα λόγια γίνονται οι ίδιοι το μήνυμα το οποίο θα ήταν κενό περιεχομένου αν δεν αναφερόταν σε ένα υπέρτατο αγαθό που το ονομάζουν «σκοπό».

Αφού εξηγηθήκαμε, χαλαρώστε διότι δεν σκοπεύω να κάνω κανενός είδους κόμμα, ούτε καν αυτό με το οποίο σας «απείλησα» στη εισαγωγή τούτου του σημειώματος. 

Απλώς έγραψα τα παραπάνω για να καταστήσω σαφές ότι αν επιθυμούμε να κατασκευάσουμε μια Νέα Μεταπολίτευση, δημοκρατική αυτή τη φορά, θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τα ηγεμονικά μοντέλα που μεταφέρει ο πολιτικός μας λόγος στην δεξιά, κεντρώα ή αριστερή του εκδοχή. Πρέπει να μιλήσουμε αντι-ηγεμονικά. Πράγμα που σημαίνει αντιλαϊκιστικά. Μόνον έτσι η «Discursive Practice» που λέγαμε αναφερόμενοι στην πολιτική έκφραση, θα επανασυστήσει τον λαό. Τότε θα μιλήσουμε όμορφα και απλά για λαϊκή ενότητα, αφού ήδη θα έχει επανακτηθεί η λαϊκή οντότητα εξοβελίζοντας την έννοια του λαουτζίκου. Πρέπει να ξαναχτίσουμε αντί για παλαιοκομματικές κυβερνήσεις, τον λαό και το έθνος στην Ελλάδα και αυτό δεν γίνεται με ηγεμονισμούς φατριών ή καστών που χρησιμοποιούν τον λαϊκισμό ως όχημα κύρους και «discursive» δύναμης.

Αν η ευρύτερη αριστερά και οι προοδευτικοί πατριώτες καταλάβουν βαθύτερα αυτά τα πράγματα, τότε κάλλιστα αυτή την περίοδο μπορεί να θεμελιωθεί ένα αντι-ηγεμονικό μοντέλο που θα παρουσιάσει μια προοδευτική κυβέρνηση, σε αντίθεση με τα κυβερνητικά εκτρώματα της διαπλοκής, η οποία θα μπορούσε να θέσει τις πολιτικές και πολιτικές βάσεις για μια Νέα Μεταπολίτευση, που θα προνοεί για την μεταβολή της ηγεμονίας στην πατρίδα μας υπέρ των δύο-τρίτων της κοινωνίας. Έτσι θα περιοριζόταν και ο εφιάλτης των σύγχρονων κοινωνιών: η λαϊκίστικη κουλτούρα που σκοτώνει την δημοκρατία, την κοινωνία, το ελεύθερο κοινωνικό άτομο, την διάνοια, την επιστημονική έρευνα και εν τέλει την πρόοδο και την ευημερία , υπέρ του απολιτικού (τεχνοκρατικού), του οικονομισμού, της ελευθέριας αγοράς, της προκατασκευασμένης σκέψης, της έτοιμης λύσης, του αυτο-ευνουχισμού του ατόμου μέσω του ατομικισμού και του καταναλωτισμού και της προστυχιάς. 

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.