Για την αξιοπρέπεια, ρε γαμώ το !

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Σήμερα θα ασκήσω το δικαίωμα της αυτόματης γραφής για να πω πράγματα που δεν θα μπορούσα να διατυπώσω εντός των ορίων της κριτικής του «θεσπίζειν» και της πολιτικής οικονομίας του θεσπιζόμενου. Θα γράψω δέκα κουβέντες που υπαγορεύει η συναισθηματική λογική μου και όχι οι θεσμοί (μεθοδολογίες) συγκεκριμένων μορφών γλωσσικών αποκρυσταλλώσεων της πολιτικής δράσης. Πρόκειται για τη φωνή που ακούω να αντηχεί μέσα μου σαν υπόκωφο σύνθημα, σαν κραυγή, σαν κάτι που θέλει να απελευθερωθεί από τη βάσανο της εκλογίκευσης οποιασδήποτε μορφής. Δεν πρόκειται για τη φωνή κάποιου ποιητή, αλλά για την άρθρωση συναρτήσεων του υποσυνειδήτου λίγο πριν αυτό δεχθεί την πολιτική μαστοριά, μετατρεπόμενο σε προϊόν κάποιας κοινωνικής τεχνολογίας. 

   

Στην Ελλάδα σήμερα συμβαίνουν θαυμαστά πράγματα. Η αβεβαιότητα είναι ο κανόνας. Η πείνα και η ανημποριά ο σύμβουλος. Το άδειο στομάχι δεν μιλάει, τρίζει και ταρακουνάει ολόκληρο τον οργανισμό. Όχι, δεν είναι τρίξιμο, κροτάλισμα είναι που συμπαρασύρει τα έντερα και προκαλεί παράλυση στα άκρα. Η αξιοπρέπεια απειλείται μαζικά. Η ανέχεια, που σε πολλές περιπτώσεις απειλεί την ζωή αυτή καθ’ εαυτήν, σε όλες ανεξαιρέτως θίγει την πολιτική και κοινωνική υπόσταση του ατόμου. Το άδειο στομάχι είναι άθλιος σύμβουλος, είναι αυτό που σε οδηγεί σε καθεστώς παράδοσης και όχι επανάστασης. Έχουμε εξέγερση των εξαθλιωμένων και όχι διέγερση των ταξικών συνειδήσεων. Αλλιώς προκύπτει το πρώτο, αλλιώς δομείται το δεύτερο. Εδώ πρόκειται απλώς για το άδειο στομάχι η την απειλή του άδειου ψυγείου, που εξευτελίζει ασυνειδήτως την ύπαρξη και όχι για την συνείδηση του ταξικού χαρακτήρα του αποκλεισμού που αναζητεί μια νέα πολιτική δομή για να εκφραστεί με όρους ισότητας.

Άλλο εξέγερση και άλλο επανάσταση. Όπως είναι άλλο πράγμα η εξέγερση ως μορφή διαμαρτυρίας ή η εξέγερση με κίνητρο την χειραφέτηση ιδιαιτέρων ομάδων (πολιτική διαδικασία) ή ακόμη και ατόμων και άλλο η εξέγερση αυτών που ντρέπονται για την ύπαρξή τους. Η πείνα, σε συνδυασμό με την χαμηλού επιπέδου καλλιέργεια και την προσβολή κάθε ίχνους αξιοπρέπειας, ακόμη και αν οδηγήσει σε εξέγερση, η τελευταία θα είναι κίνηση για παράδοση και όχι για χειραφέτηση.

Αυτό διδάσκει η εμπειρία όσων, αντί για σέρφινγκ στα κύματα της ιστορίας παρασυρόμενοι από φιλοσοφικά ρεύματα, έτυχε να προσεγγίζουν τα κοινωνικοπολιτικά φαινόμενα με το κροτάλισμα εντέρων και οισοφάγου. Έτσι, η ιστορία χωνεύεται πιο δύσκολα, αλλά άπαξ και αφομοιωθεί, μετατρέπεται σε στοιχείο της ψυχοσύνθεσης, από παράγων νομιμοποίησης πολιτικών αναπαραστάσεων της αναφερόμενης ταυτότητας. Αυτή ακριβώς η προσέγγιση της ιστορίας δεν παραγνωρίζει τις μικροπολιτικές δομές που διαμορφώνουν το πλαίσιο αντιδράσεων ενός ανθρώπου, του οποίου η αξιοπρέπεια θίγεται εξαιτίας της αδυναμίας του να βιοποριστεί και να ζήσει την οικογένεια του, σε ένα περιβάλλον όπου δεν υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες δόμησης ταξικής συνείδησης.

Εδώ μόνον η παράδοση ή η αποσκίρτηση εμφανίζονται ως μη-καταστροφικές για την βιολογική ύπαρξη, εναλλακτικές. Ψάχνεις κάπου να παραδοθείς, σε κάποιον να δοθείς, ένα στρατόπεδο να εγκλειστείς για να επιβιώσεις, αφήνοντας την αξιοπρέπεια απέξω. Ποια αξιοπρέπεια; Έχουν αξιοπρέπεια τα «άδεια στομάχια»; Έχεις κοιτάξει ποτέ στα μάτια ένα πεινασμένο παιδί; Αντέχεις να βλέπεις πεινασμένο το δικό σου παιδί και να σε κατηγορούν κι από πάνω οι αλήτες της διαπλοκής ως «αποτυχημένο» και «διεφθαρμένο»; Ως προβληματικό άτομο, διότι αντί να αγωνίζεσαι για τον πλουτισμό της, εσύ επιμένεις να κατεβαίνεις στο δρόμο για το ψωμί σου; Βρε, αν δεν αισχροκερδήσουν οι διαπλεκόμενοι, πώς θα υπάρξει περίσσευμα και για την πλέμπα(;!) 

Αν, στο σημείο αυτό, θεωρήσεις ότι λαϊκίζω ή ότι ξαφνικά υιοθέτησα «παλαιοκομμουνιστικό» γλωσσικό ιδίωμα για να περιγράψω την ζώσα πραγματικότητα, προφανώς θα ανήκεις σε εκείνους που έχουν ήδη παραδοθεί και μάλιστα ενθουσιωδώς, πριν ακόμη ξεκινήσει η μάχη, πριν η ελληνική κοινωνία υποστεί την επιτήδεια περικύκλωση. Αν, σεβαστέ μου αναγνώστη, δεν μπορείς να νοιώσεις το κροτάλισμα ενός υποσυνείδητου λόγου που εστιάζει στα μικροπολιτικά χαρακτηριστικά της ύπαρξης, τότε είσαι χαμένο κορμί, με κουλτούρα δεσμοφύλακα! Φαντάζομαι ότι ακόμη και το ίδιο σου το παιδί να δεις να σέρνεται στους δρόμους της ανεργίας και του εξευτελισμού, πεινασμένο και αμήχανο, εναντίον του θα στραφείς, καθώς μέσα σου πάντα θα θεωρείς ότι ή παράδοση σε άπληστα συμφέροντα αποτελεί  υψηλή τέχνη και ένδειξη ισχυρού χαρακτήρα. Θέλει «χαρακτήρα» και «χρηστότητα» η παράδοση με τα χέρια ψηλά και τα πόδια ανοιχτά, καθώς ήρθε η ώρα να παραδώσουμε αυτά που «τρώγαμε όλοι μαζί» …αυτό πράττουν οι αξιοπρεπείς άνθρωποι - διαδίδει η διαπλοκή και επαναλαμβάνουν εκείνοι που αισθάνονται ότι η παράδοση στον ισχυρό αποτελεί πατριωτικό, χριστιανικό, εθνικό και κυρίως υψηλής ευφυΐας «καθήκον», Έτσι κάνουν οι έξυπνοι άνθρωποι που αγαπούν το τομάρι τους και το παιδί τους. Τα περί αξιοπρεπείας είναι κουβέντες αποτυχημένων!! Άλλωστε, αφού με την σοκαριστική φτωχοποίηση ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας οι πιθανότητες παράδοσης του λαού αυξάνονται, γιατί να μην παραδοθούμε δίχως αντίσταση στις επιλογές του καθεστώτος; (!) Έτσι, ίσως να  αποφύγουμε τα χειρότερα, λένε όσοι την ηθική την χρησιμοποιούν για να γυαλίζουν τα παπούτσια τους και την πολιτική για να σκουπίζουν το πισινό τους.

Δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από την εξαφάνιση της αξιοπρεπείας σε μια κοινωνία. Αν λάβεις μάλιστα υπόψη ότι στην Ελλάδα ποτέ δεν καλλιεργήθηκε συστηματικά η αξιοπρέπεια, αλλά αντ’ αυτής η πατρωνία και διάφορες μορφές νομιμοποίησης της πελατειακής αυθαιρεσίας, τότε ίσως συμφωνήσουμε ότι η όποια αξιοπρέπεια στην χώρα μας ποτέ δεν απέκτησε βαθιές δημοκρατικές ρίζες. Έτσι είναι σήμερα ευκολότερο, μέσω της γενικευμένης πρόσκλησης για παράδοση που απευθύνει το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα και οι κεντρικοί διαμορφωτές της κοινής γνώμης προς τον λαό, να ξεριζωθεί κάθε στοιχείο αξιοπρέπειας από την πολιτισμική και ιδιοσυγκρασιακή δομή του Έλληνα. Αν σήμερα δεν βροντοφωνάξουμε «για λίγο  κοινωνική και ατομική αξιοπρέπεια, ρε γαμώ το», δεν πρόκειται να θέσουμε κάποιες στοιχειώδεις (νέες) ηθικές βάσεις για την δόμηση αυτόνομης πολιτικής. Παράδοση με μοναδικό όρο την «επιβίωση της χώρας», όπως δηλώνει ο κ. Παπαδήμος, καταχειροκροτούμενος μάλιστα από το καθεστώς των διαπλεκομένων, σημαίνει απάλειψη της έννοιας της αξιοπρεπείας από την ψυχοδομή μας. Δίχως αυτή ενδεχομένως να επιβιώσουν οι περισσότεροι συγκυριακά ως αιχμάλωτοι πολέμου, αλλά στο τέλος η χώρα θα καταντήσει ένα απέραντο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Προς τα εκεί μας οδηγεί βήμα-βήμα η διαπλοκή και οι πολιτικές δυνάμεις που έμμεσα ή άμεσα στηρίζονται από αυτήν και στηρίζονται σε αυτήν. Εντός του «στρατοπέδου» θα αναπτυχθούν νέοι κανόνες συμμόρφωσης, οι οποίοι θα δομούν διάφορες φαντασιακές αναπαραστάσεις «αξιοπρέπειας», μόνο που δεν θα πρόκειται για αξιοπρέπεια, αλλά για τα θρησκευτικά του αιχμαλώτου που αναζητεί ασθμένως έναν ψυχολογικό μηχανισμό για να διασκεδάσει το νέο υπαρξιακό καθεστώς υποδούλωσης που τον χαρακτηρίζει.           

Φίλοι, η ελληνική κοινωνία μοιάζει να διέρχεται μαζικά ένα μετατραυματικό σοκ, που προέκυψε φυσιολογικά μετά την εφαρμογή της συνταγής – σοκ και δέος – απορρύθμισης του ΔΝΤ. Αυτό προκαλεί έντονο στρες, οδηγώντας, όπως είπαμε, τα πλέον ευαίσθητα άτομα της κοινωνίας σε παραλυσία και μια διάθεση εγκατάλειψης, η οποία διαμορφώνει τις συνθήκες παράδοσης. Αντίδοτο στην διαδικασία αυτή είναι η ενότητα στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών και κυρίως η σφυρηλάτηση ενός λαϊκού κινήματος για αυτοκυβέρνηση με δημοκρατικούς και πλουραλιστικούς όρους. Τούτο θα προκαλούσε ένα διαφορετικό σοκ, που έστω και συγκυριακά θα αντιμετώπιζε τη γενίκευση του «μετατραυματικού σοκ». Θα προκαλούσε, με άλλα λόγια, επαναθεμελίωση της αξιοπρέπειας, η οποία έτσι θα επαναδομείτο σε μια κοινωνική βάση αντίστασης και όχι αποκλειστικά σε μια ατομική - που ούτως ή άλλως χαρακτηρίζει ελάχιστα, παράταιρα, ισχυρά μέλη της κοινωνίας, τα οποία δεν κλονίζονται, υπηρετώντας την προσωπική τους τρέλα! Το ζήτημα δεν είναι να ακολουθήσει η κοινωνία το παράδειγμα λίγων «ηρωικών» μορφών που δεν παραδίδονται με τίποτε.

Η κοινωνία δεν έχει ανάγκη να μιμηθεί αγωνιστές της αξιοπρέπειας, ούτε να υιοθετήσει το ηθικό τους πρότυπο. Αυτά αποτελούν επικινδύνες για την πολιτική συνειδητοποίηση του τραυματισμένου εαυτού, στρατηγικές. Οι Έλληνες δεν έχουν ανάγκη να μιμηθούν κανέναν. Αρκεί να εξεγερθούν για να κερδίσουν την αξιοπρέπεια τους, που δεν χαρίζεται, και όχι να εξεγερθούν για να παραδώσουν την αξιοπρέπεια τους να την διαχειριστεί η φρουρά του «στρατοπέδου», στην οποία θα παραδοθούν ως αιχμάλωτοι ενός πολέμου στον οποίο έπαιξαν από την αρχή το ρόλο του θύματος – καθώς έτσι συνέφερε την ηγεσία τους. Εκτός από τους «τρελούς», όλοι οι υπόλοιποι κερδίζουν την αξιοπρέπεια τους μέσω του κοινωνικού αγώνα για χειραφέτηση. Αυτό δίνει πολιτικό νόημα στο «άδειο στομάχι» και εξαφανίζει το «κροτάλισμα του πεπτικού». Ο κοινωνικός αγώνας δομεί την διαλεκτική της αξιοπρέπειας και τίποτε άλλο. Αυτός επουλώνει τραύματα από το σοκ της φτωχοποίησης και τους εξευτελισμούς της ύπαρξης από την ανεργία. Μόνον που στην περίπτωση μας, αυτός ο αγώνας δεν μπορεί να είναι ιδεολογικά και πολιτικά τυφλός ή εκβιαστικός. Ούτε μπορεί να αποτελεί ένα «zero-sum game» πολιτικών δυνάμεων.

Θα έχουν τεράστια ευθύνη όσοι, αντί για μια ενωτική στρατηγική των δύο τρίτων της κοινωνίας - ώστε το «μετατραυματικό σοκ» να μην καταλήξει σε γενικευμένη  παράδοση, αλλά σε συγκεκριμένη προοπτική ευημερίας με όρους εκδημοκρατισμού και παραγωγικής αναδιοργάνωσης - προτάσσουν απλώς την αποδυνάμωση του δικομματισμού. Μία ασθενής κυβέρνηση δεν σημαίνει ισχυρό λαϊκό κίνημα, ούτε μια εξασθενημένη μορφή εθνικής ηγεμονίας διασφαλίζει την επικράτηση λαϊκών δυνάμεων. Ένα αδύναμο κράτος με μία απολύτως εξευτελισμένη ηγεσία εντός μιας μεταμοντέρνας υπερεθνικής δομής, δεν διαμορφώνει συνθήκες επανάστασης, αλλά μάλλον πιθανότητες παράδοσης άνευ όρων της ευρύτερης κοινωνίας. Αιτία είναι η αίσθηση αδιεξόδου, περικύκλωσης, ματαιότητας και ανημποριάς που χαρακτηρίζει το υποσυνείδητο του φτωχοποιούμενου πολίτη. 

Η στρατηγική αντίστασης που θα ενδυναμώσει τον πολίτη και θα του προσδώσει βούληση για έναν αγώνα αξιοπρέπειας είναι υπόθεση όλων των προοδευτικών – κοινωνικών δυνάμεων και όρος ύπαρξης της αριστεράς. Από αυτές τις δυνάμεις απαιτεί ο λαός ένα κοινό πρόγραμμα διακυβέρνησης, με στόχο να υπηρετηθεί η αξιοπρέπειά του. Στον βαθμό που αυτό δεν συμβαίνει, κλονίζεται και η αξία της «αριστεράς» ως ηθική μορφή που υπηρετεί την αξιοπρέπεια του ανθρώπου με την επανένωση υποκειμένου και κοινωνίας. Η αξιοπρέπεια, φίλοι, είναι αυτό που ενώνει το κάθε άτομο με την κοινωνία και επιτρέπει τον εναρμονισμό των σχέσεων μεταξύ μας. Αν δεν υπάρχει αυτή, τότε η κοινωνία μετατρέπεται σε μια μορφή ελευθέριας αγοράς, η ολοκλήρωση της οποίας θα πρόσβαλε την οργάνωση της ζούγκλας, αν την παρομοίαζα με αυτήν. Η έξοδος από την απόλυτη βαρβαρότητα του «στρατοπέδου», στο οποίο όλο και περισσότεροι Έλληνες κατευθύνονται ως αιχμάλωτοι ενός πολέμου που δεν πρόλαβαν να συνειδητοποιήσουν, αν δεν μπορεί να γίνει επαναστατικά, τουλάχιστον ας μην οδηγήσει σε μια μορφή εξέγερσης εναντίον των ηγητόρων, η οποία θα καταλήξει στην απόλυτη υποδούλωση σε αυτούς με τους οποίους συνεργάστηκαν και συνεργάζονται οι ηγήτορές μας για να περισωθούν οι ίδιοι μέσω της δικής μας παράδοσης.   

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.