«Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ»του Philipp Bagus master της οικονομίας του Universidad Rey Juan Carlos της Μαδρίτης.
«Αν τα αγαθά δεν περάσουν τα σύνορα, θα το κάνουν τα στρατεύματα», αυτό το απόφθεγμα που συχνά αποδίδεται στον Frederic Bastiat, αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις διδασκαλίες του κλασικού φιλελευθερισμού.»
«Ο Χίτλερ είχε εκλεγεί με την υπόσχεση της απαλλαγής από την απεχθή Συνθήκη των Βερσαλλιών, και ειδικότερα από τις πολεμικές αποζημιώσεις. Αυτές οι αποζημιώσεις, υπό το πρίσμα της παραβίασης της εθελοντικής ανταλλαγής προϊόντων, ήταν παράγοντες που οδήγησαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.»
«Στο τέλος του Φεβρουαρίουtoy 2010, ο πρωθυπουργός Παπανδρέου συναντήθηκε με τον Josef Ackermann, διευθύνων σύμβουλο της Deutsche Bank. Ο Ackermann ενδιαφέρονταν για την επίλυση του ελληνικού προβλήματος. Η Deutsche Bank κατείχε ελληνικό κυβερνητικό χρέος και μια χρεοκοπία θα μπορούσε να ρίξει ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης και της Deutsche Bank.»
«Σύμφωνα με τον Daniel Hannan, μέλος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου από τη Μ. Βρετανία, ένας γερμανός πολιτικός είχε δηλώσει ότι, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος μπορεί να ξεκινούσε ξανά, αν η Ελλάδα δεν διασώζονταν.»
«Οι ελληνικές τράπεζες δεν έχαναν μόνο την πιστοληπτική τους ικανότητα από άλλες τράπεζες, αλλά επίσης και τη δικιά τους καταθετική βάση, η οποία είχε συρρικνωθεί 7% μέσα σε ένα χρόνο, καθώς οι Έλληνες απέσυραν τις αποταμιεύσεις τους από το τραπεζικό σύστημα.»
● Από το 9Ο κεφάλαιο: Η ΟΝΕ ΩΣ ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΝΑΘΡΟΙΣΗΣ
ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ
«Αν τα αγαθά δεν περάσουν τα σύνορα, θα το κάνουν τα στρατεύματα», αυτό το απόφθεγμα που συχνά αποδίδεται στον Frederic Bastiat, αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις διδασκαλίες του κλασικού φιλελευθερισμού. Όταν δεν επιτρέπεται στα αγαθά να περάσουν τα σύνορα, ή να ανταλλάσσονται σε εθελοντική βάση, προκύπτουν συγκρούσεις. Αντίθετα, το ελεύθερο εμπόριο προάγει την ειρήνη.
Στο ελεύθερο εμπόριο, τα μέλη διαφορετικών εθνών συνεργάζονται μεταξύ τους αρμονικά, στα πλαίσια μιας καλοπροαίρετης συναλλαγής, και οι δύο πλευρές προσδοκούν να βγούνε κερδισμένες από αυτή. Ας υποθέσουμε ότι οι Γερμανοί τρελαίνονται για τυρί φέτα, και αντιστοίχως οι Έλληνες για γερμανικά αυτοκίνητα. Όταν οι Γερμανοί αγοράζουν φέτα από την Ελλάδα, οι Έλληνες χρησιμοποιούν τα έσοδα για να αγοράσουν γερμανικά αυτοκίνητα, οι συναλλαγές είναι επωφελείς εκ προοιμίου, και για τους δύο. Στην εποχή του καταμερισμού της εργασίας, το ελεύθερο εμπόριο αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε φιλική σχέση μεταξύ των χωρών.
Σύγκρουση είναι δυνατόν να προκύψει, όταν τα εμπορεύματα δύσκολα «περνάν» τα σύνορα ή όταν αυτό απαγορεύεται τελείως. Αν οι Γερμανοί αναγκάζονται να αγοράσουν την φέτα πολύ ακριβά λόγω δασμών, ή αν η είσοδος των γερμανικών αυτοκινήτων στην Ελλάδα απαγορεύεται με νόμο, οι σπόροι της δυσαρέσκειας και της σύγκρουσης έρχονται στο προσκήνιο. Αν μια χώρα φοβάται πως δε θα είναι σε θέση να εισάγει τα απαραίτητα τρόφιμα ή άλλα προϊόντα λόγω φόρων ή αποκλεισμών, αυτή πρέπει να προετοιμάζεται για αυτόνομη επιβίωση.
Ο προστατευτισμός και ο οικονομικός εθνικισμός ήταν οι κύριες αιτίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με την δύση του κλασικού φιλελευθερισμού στην αρχή του εικοστού αιώνα, το ελεύθερο εμπόριο βρέθηκε υπό διωγμό και ο προστατευτισμός σε άνθιση. Ο οικονομικός εθνικισμός έβαλε τη Γερμανία σε μια πολύ επικίνδυνη θέση, καθώς ήταν υποχρεωμένη να εισάγει τρόφιμα και άλλα βασικά εμπορεύματα, όπως το πετρέλαιο. Η μειονεκτική θέση της αυτή, έγινε οφθαλμοφανής, όταν κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Βρετανικός ναυτικός αποκλεισμός προκάλεσε την λιμοκτονία 100.000 Γερμανών. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Αδόλφος Χίτλερ έψαχνε «ζωτικό χώρο» και εμπορεύματα στην ανατολή, για να κάνει τη Γερμανία αυτάρκη σε μια εποχή που κυριαρχούσε ο οικονομικός εθνικισμός.
Ένα άλλο εμπόδιο στο ελεύθερο εμπόριο και την εθελοντική ανταλλαγή προϊόντων είναι η αναγκαστική (ακούσια) μεταφορά αγαθών από τη μία χώρα στην άλλη. Μια μονοσήμαντη ροή των αγαθών που δεν είναι εθελοντική αλλά αναγκαστική, μπορεί αργά ή γρήγορα να οδηγήσει σε συγκρούσεις μεταξύ των χωρών. Στο παράδειγμά μας, αυτό θα ήταν η μεταφορά των γερμανικών αυτοκινήτων προς την Ελλάδα χωρίς την αντίστοιχη εισαγωγή τυριού από την Ελλάδα. Καθώς τα γερμανικά αυτοκίνητα πηγαίνουν στην Ελλάδα, δεν επιστρέφει κανένα ελληνικό προϊόν πίσω, ούτε τυρί φέτα, ούτε συμμετοχή σε εταιρίες, ούτε ελληνικές εξοχικές κατοικίες, αλλά ούτε διακοπές στις ελληνικές παραλίες.
Ένα ιστορικό παράδειγμα μιας ακούσιας μονοσήμαντης ροής των αγαθών παρέχουν οι γερμανικές αποζημιώσεις μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν χρυσός και εμπορεύματα μεταφέρονταν στις συμμαχικές χώρες υπό την απειλή όπλου,οι Γερμανοί τότε ήταν εξοργισμένοι από αυτή τη μονοσήμαντη ροή αγαθών.
Ο Χίτλερ είχε εκλεγεί με την υπόσχεση της απαλλαγής από την απεχθή Συνθήκη των Βερσαλλιών, και ειδικότερα από τις πολεμικές αποζημιώσεις. Αυτές οι αποζημιώσεις, υπό το πρίσμα της παραβίασης της εθελοντικής ανταλλαγής προϊόντων, ήταν παράγοντες που οδήγησαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι ιδρυτές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Konrad Adenauer, Robert Schuman, Paul Henri Spaak, και Alcide de Gaspari, κατανοούσαν πόσο σημαντικό ήταν το ελεύθερο εμπόριο, για διαρκή ειρήνη. Η φρίκη του πολέμου ήταν πολύ κοντά σε αυτούς. Ήθελαν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον στην Ευρώπη που θα έβαζε ένα τέλος στους επαναλαμβανόμενους πολέμους και θα προωθούσε την ειρήνη.
Οι προσπάθειές τους αποδείχθηκαν επιτυχείς: δεν υπήρξε πόλεμος στην Ευρώπη μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για να δημιουργηθεί αυτό το ειρηνικό περιβάλλον, οι ιδρυτές καθιέρωσαν μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου που προωθούσε τις εθελοντικές συναλλαγές. Η αμοιβαίως επωφελής συνεργασία δημιουργεί δεσμούς, κατανόηση, εμπιστοσύνη, εξάρτηση και φιλία. Ωστόσο το δημιούργημα δεν ήταν τέλειο. Ενώ η Συνθήκη της Ρώμης καθιέρωσε την ελεύθερη μεταφορά του κεφαλαίου, της εργασίας και των αγαθών, δυστυχώς το πεδίο παρέμεινε ανοιχτό για τις ακούσιες μεταφορές των αγαθών.
Υπάρχουν δύο βασικοί μηχανισμοί με τους οποίους ο πλούτος, δηλαδή τα εμπορεύματα, αναδιανέμονται μεταξύ των κρατών μελών προς μία κατεύθυνση, δημιουργώντας ρωγμές στην αρμονική συνεργασία των Ευρωπαίων.
Ο πρώτος μηχανισμός για τη μονοσήμαντη μεταφορά αγαθών είναι το επίσημο σύστημα αναδιανομής.
Η Συνθήκη της Ρώμης περιελάμβανε ήδη το στόχο της «περιφερειακής ανάπτυξης», δηλαδή της αναδιανομής. Ωστόσο υπήρξε λίγη δράση σε αυτόν τον τομέα μέχρι τη δεκαετία του 1970. Σήμερα είναι ο δεύτερος τομέας στα έξοδα της ΕΕ. Το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της είναι αφιερωμένο στην «εναρμόνιση» του πλούτου.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) ιδρύθηκε το 1975. Ξοδεύει χρήματα στα «διαρθρωτικά ταμεία» για τη χρηματοδότηση σχεδίων περιφερειακής ανάπτυξης.
Ο άλλος πυλώνας για την πολιτική άμεσης αναδιανομής της ΕΕ είναι η ιδέα των
«ταμείων συνοχής», που συστάθηκε το 1993 για την εναρμόνιση των δομών των χωρών κάνοντας την είσοδό τους στην ΟΝΕ εφικτή. Τα ταμεία συνοχής είναι διαθέσιμα μόνο στις χώρες με ΑΕΠ κάτω του ενενήντα τοις εκατό του μέσου όρου της ΕΕ. Χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση περιβαλλοντικών έργων ή δικτύων μεταφοράς. Οι κύριοι δικαιούχοι τους ήταν η Ιρλανδία και οι Νοτιοευρωπαϊκές χώρες. Οι Ολλανδοί είναι οι μεγαλύτεροι συνεισφέροντες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ακολουθούμενοι από τους Δανούς και τους Γερμανούς. Από το 1995 έως το 2003, η Γερμανία πλήρωσε καθαρά 76 δις ευρώ στα ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2009, η γερμανική κυβέρνηση μετέφερε 15 δις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η αναδιανομή του πλούτου μεταξύ των κρατών μελών είναι μια εν δυνάμει πηγή σύγκρουσης: Τα αυτοκίνητα πηγαίνουν στην Ελλάδα χωρίς τυρί σε αντάλλαγμα.
Ο δεύτερος μηχανισμός για την ακούσια μονοσήμαντη ροή των αγαθών είναι η αγορά χρήματος.
Όπως αναφέρθηκε, υπάρχει ένας μονοπωλιακός παραγωγός χρήματος βάσης, που είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η ΕΚΤ αναδιανέμει τον πλούτο δημιουργώντας νέα χρήματα και διανέμοντάς τα άνισα προς τις εθνικές κυβερνήσεις με βάση τα ελλείμματά τους.
Μια δεδομένη κυβέρνηση ξοδεύει περισσότερα από ότι λαμβάνει από τους φόρους, για να πληρώσει τη διαφορά, δηλαδή το έλλειμμα, η κυβέρνηση εκδίδει κυβερνητικά ομόλογα. Τα ομόλογα πωλούνται στο τραπεζικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του τα μεταφέρει στην ΕΚΤ και τα θέτει ως εγγύηση για δάνεια, τα οποία πραγματοποιούνται μέσω της παραγωγής (τυπώματος) νέου χρήματος. Με αυτόν τον τρόπο, οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν πρακτικά να τυπώσουν χρήματα. Τα ομόλογά τους πρακτικά έχουν αξία, όσο και τα χρήματα, από τη στιγμή που η ΕΚΤ τα δέχεται ως εγγύηση. Κατά συνέπεια, η ποσότητα των ευρώ αυξάνεται. Οι πρώτοι λήπτες του νέου χρήματος, οι εθνικές κυβερνήσεις που έχουν τα ελλείμματα, μπορούν να απολαμβάνουν τις παλιές, χαμηλές τιμές. Καθώς τα νέα χρήματα φτάνουν στις άλλες χώρες, οι τιμές ανεβαίνουν σε όλη την Οικονομική Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Οι τελευταίοι λήπτες του νέου χρήματος βλέπουν τις τιμές να αυξάνονται πριν αυξηθεί το εισόδημά τους.
Να ένα πραγματικό παράδειγμα από τον κόσμο: Η ελληνική οικονομία δεν είναι ανταγωνιστική με τη συναλλαγματική ισοτιμία με την οποία εισήλθε στην Ευρωζώνη. Οι μισθοί θα έπρεπε να πέσουν για να γίνει ανταγωνιστική, όμως οι μισθοί είναι άκαμπτοι λόγω των προνομιούχων εργατικών σωματείων. Η Ελλάδα διατήρησε αυτήν την κατάσταση δημιουργώντας δημόσια ελλείμματα και τυπώνοντας κυβερνητικά ομόλογα για να πληρώνει υψηλούς μισθούς σε μη παραγωγικούς ανθρώπους: τους δημοσίους υπαλλήλους της και τους άνεργους. Εκείνοι που λαμβάνουν κυβερνητικές παροχές μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα νέα χρήματα για να αγοράσουν ακόμη ακριβότερα γερμανικά αυτοκίνητα. Το υπόλοιπο της Ευρώπης γίνεται φτωχότερο καθώς οι τιμές των αυτοκίνητων αυξάνονται. Υπάρχει μια μονοσήμαντη μεταφορά αυτοκινήτων από τη Γερμανία προς την Ελλάδα.
Τα μέσα, για να πληρωθούν αυτά τα αυτοκίνητα, παράγονται με έναν καταναγκαστικό και ακούσιο τρόπο, που ονομάζεται μονοπώλιο χρήματος.
Καθώς τα δομικά προβλήματα της Ελλάδας παραμένουν άλυτα και το κυβερνητικό της χρέος φτάνει ασυνήθιστα επίπεδα, η Ελλάδα αγωνίζεται να μεταφέρει τα νέα της χρέη στις αγορές, παρόλο που η ΕΚΤ ακόμη δέχεται τα ελληνικά κυβερνητικά ομόλογα ως εγγύηση (ακόμη και αν η αξιολόγηση τους έπιασε «πάτο»), η αγορά έχει αρχίσει να αμφισβητεί τη βούληση και την ικανότητα του υπολοίπου της ΟΝΕ να σταθεροποιήσει την ελληνική κυβέρνηση. Το αποτέλεσμα θα ήταν απλώς ένα πρόσκαιρο ανασήκωμα από το τέλμα, και η μεταφορά κεφαλαίων από την ΟΝΕ στην Ελλάδα με τη μορφή επιδοτούμενων δανείων. Η διαδικασία της διάσωσης, έχει προκαλέσει την περιφρόνηση και το μίσος στο επίπεδο της κυβέρνησης όπως και το επίπεδο των πολιτών, κυρίως μεταξύ της Γερμανίας και της Ελλάδας.
Οι γερμανικές εφημερίδες αποκάλεσαν τους Έλληνες «ψεύτες» όταν η κυβέρνησή τους παραποίησε τα στατιστικά της στοιχεία. Ένα γερμανικό ταμπλόιντ ρώτησε γιατί οι Γερμανοί συνταξιοδοτούνται στα εξήντα εφτά τους χρόνια, ενώ η κυβέρνηση μεταφέρει κεφάλαια στην Ελλάδα, ώστε οι Έλληνες να βγαίνουν στη σύνταξή σε μικρότερη ηλικία.
Με τη σειρά τους, οι ελληνικές εφημερίδες συνεχίζουν να κατηγορούν τη Γερμανία για τις φρικαλεότητες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ισχυρίζονται ότι τους χρωστάν ακόμη αποζημιώσεις.
● Από το 10Ο κεφάλαιο: Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΡΑΧ (ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ)
Όταν η οικονομική κρίση απογειώθηκε, οι κυβερνήσεις αντέδρασαν με την τυπική Κεϋνσιανή συνταγή της Αυστριακής σχολής: εξάλειψη των ελλειμμάτων. Καθώς η πορεία των γεγονότων επιταχύνονταν, η Ο.Ν.Ε. όδευε προς την άβυσσο και την διάλυσή της με τις μηχανές στο foul.
Η ιστορία ξεκινά λίγους μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, όταν οι συνέπειες της κρίσης στα κυβερνητικά ελλείμματα, αρχίζουν να επηρεάζουν τις αξιολογήσεις των κρατικών ομολόγων.
Αρχικά, όλη η προσοχή στράφηκε στην Ελλάδα, υπήρξε το κέντρο της προσοχής. Τον Ιανουάριο του 2009, ο οίκος αξιολόγησης S&P έριξε τη βαθμολογία της Ελλάδας στο Α-, την ίδια ημέρα που η κυβέρνηση ενέδωσε στους απεργούς αγρότες, δίνοντάς τους την υπόσχεση των πρόσθετων επιδοτήσεων αξίας μισού δις ευρώ. Τα προβλήματα επεκτάθηκαν, όπως τα κύματα της θάλασσας. Μέχρι το τέλος του Απριλίου του 2009, η Επιτροπή της ΕΕ άρχισε να ερευνά τα υπερβολικά ελλείμματα σε Ισπανία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Γαλλία. Μέχρι τον Οκτώβρη, ο οίκος αξιολόγησης Fitch έριξε επίσης τη βαθμολογία της Ελλάδας στο Α-. Στο τέλος του 2009 πολλές ευρωπαϊκές χώρες αναγνώρισαν ότι είχαν υπερβολικά ελλείμματα.
Οι αντιδράσεις στα δημοσιονομικά προβλήματα ποίκιλλαν.
Η Ιρλανδία ανακοίνωσε περικοπές εξόδων σε ποσοστό 10% του ΑΕΠ.
Η Ισπανική κυβέρνηση δε μείωσε τα έξοδά της καθόλου, όπως και η Ελλάδα.
Στο τέλος του 2009, η νέα κυβέρνηση στην Ελλάδα ανακοίνωσε ότι τα ελλείμματά της θα βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ του 12.7%, περισσότερο από τρεις φορές, από το 3.7% που ανακοινώθηκε νωρίτερα το 2009.
Την 1η Δεκεμβρίου, οι υπουργοί οικονομικών της ΟΝΕ συμφώνησαν σε σκληρότερη δράση σε σχέση με την ελληνική κυβέρνηση, και στις 8 Δεκεμβρίου ο Fitch μείωσε τη βαθμολογία της Ελλάδας σε ΒΒΒ+, και ακολούθησε ο S&P.
Ως πρώτη αντίδραση, ο νεοεκλεγμένος πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, όχι μόνο δεν αύξησε τις συντάξεις όπως είχε υποσχεθεί, αλλά αύξησε τους φόρους για να μειωθεί το έλλειμμα. Τα επιτόκια που έπρεπε να πληρώνει η Ελλάδα για τα δάνειά της άρχισαν να αυξάνονται στο τέλος του 2009, οι αγορές άρχισαν να ανησυχούν.
Ο Γερμανός υπουργός οικονομικών Wolfgang Schauble, δήλωσε ότι η Ελλάδα επί σειρά ετών, ζούσε πολύ πάνω από αυτό που της επέτρεπαν τα μέσα που διέθετε , και ότι πλέον οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να πληρώνουν το τίμημα γι΄αυτό.
Η αγορά άρχισε να έχει αμφιβολίες σχετικά με την ικανότητα της Ελλάδας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Βασίλευε η φήμη, ότι η ΕΚΤ θα σταματούσε να χρηματοδοτεί εμμέσως το ελληνικό έλλειμμα, αν η ΕΚΤ σταματούσε να δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση για δάνεια, κανένας πλέον δε θα τα αγόραζε, έτσι η κυβέρνηση θα αναγκαζόταν να δηλώσει αδυναμία πληρωμών.
Η ΕΚΤ μείωσε την ελάχιστη απαραίτητη αξιολόγηση για τις επιχειρηματικές πράξεις ανοιχτής αγοράς, από Α- σε ΒΒΒ- , ως απάντηση στην οικονομική κρίση. Η μείωση υποτίθεται ότι ήταν μια εξαίρεση και προβλέπονταν να λήξει στο τέλος του 2010. Λόγω των δημοσιονομικών προβλημάτων, η Ελλάδα κινδύνευε να χάσει την ελάχιστη αποδεκτή αξιολόγηση, Α-. Τι θα γινόταν το 2011 όταν η αξιολόγηση της Ελλάδας δε θα πληρούσε το ελάχιστο του Α- ;
Στις 12 Ιανουαρίου 2010, η ΕΚΤ εξέφρασε τις αμφιβολίες της για τα στοιχεία του ελλείμματος που παρείχε η ελληνική κυβέρνηση.
Οι παρατυπίες στα στατιστικά στοιχεία της Ελλάδας προκάλεσαν αμφισβητήσεις. Την 14η Ιανουαρίου, ο οίκος αξιολόγησης S&P μείωσε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική διαβάθμιση της Ελλάδας σε Α-, και έθεσε την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία σε μια αρνητική προοπτική λόγω των δημοσιονομικών τους προβλημάτων.Την ίδια ημέρα, η Ελλάδα ανακοίνωσε μια μείωση του ελλείμματός της κατά 10,6 δις ευρώ, η μείωση προήλθε από αυξήσεις φόρων (7 δις ευρώ) και περικοπές δαπανών (3.6 δις ευρώ). Το έλλειμμα έπρεπε να μειωθεί από το 12,7% στο 8.7% του ΑΕΠ. Ο Γ. Παπανδρέου επίσης ανακοίνωσε το πάγωμα των μισθών για τους δημόσιους υπαλλήλους, παραβιάζοντας έτσι μια προεκλογική υπόσχεση. Αντιδρώντας στα νέα μέτρα οι δημόσιοι υπάλληλοι της χώρας, ανακοίνωσαν απεργία για τις 10 Φεβρουαρίου.
Την 15η Ιανουαρίου, ο Jean-Claude Trichet, πρόεδρος της ΕΚΤ, εξακολουθούσε να διατηρεί μια ρητορική «σκληρής» οικονομικής πολιτικής: «Δε θα αλλάξουμε το πλαίσιο των εγγυήσεων μας προς όφελος κάποιας συγκεκριμένης χώρας, το πλαίσιο των εγγυήσεων μας ισχύει εξίσου για όλες τις χώρες.» Οι παίχτες της αγοράς ερμήνευσαν αυτή τη δήλωση, σαν υπόσχεση ότι η ΕΚΤ δε θα επέκτεινε περαιτέρω αυτή την εξαιρετική μείωση της ελάχιστης απαραίτητης αξιολόγησης σε ΒΒΒ-, μόνο για να διασώσει την ελληνική κυβέρνηση. Στην ίδια γραμμή, ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, Jurgen Stark, δήλωσε τον Ιανουάριο ότι οι αγορές δεν έχουν λόγο να πιστεύουν, ότι τα υπόλοιπα κράτη μέλη θα διέσωζαν την Ελλάδα.
Προς το τέλος του Ιανουαρίου, οι αγορές άρχισαν να πουλάν ελληνικά ομόλογα με γοργό ρυθμό, ιδιαίτερα μετά την προειδοποίηση της Deutsche Bank, ότι μια χρεοκοπία της Ελλάδας θα ήταν πιο καταστροφική από τις χρεοκοπίες της Αργεντινής το 2001 ή της Ρωσίας το 1998.
Καθώς η πίεση αυξανόταν, ο Παπανδρέου ανακοίνωσε πρόσθετα μέτρα τα οποία, σύμφωνα με μια πρόβλεψη οικονομολόγων της τράπεζας HSBC, θα μείωναν το έλλειμμα κατά 0.4 % επιπλέον, εκτός αυτού, ο Παπανδρέου δήλωσε την πρόθεσή του να φέρει το ελληνικό έλλειμμα στο όριο του 3% μέχρι το 2012. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε το σχέδιό του. Η υποστήριξη της ΕΕ υπήρξε σημαντική, βοήθησε τον Παπανδρέου εσωτερικά. Πολιτικά πλέον, μπορούσε να μεταθέσει την όλη ευθύνη στην ΕΕ και τους κερδοσκόπους. Μπορούσε πλέον, να παρουσιάσει τον εαυτό του σα να ήταν αναγκασμένος από την ΕΕ να πραγματοποιήσει τις αντιλαϊκές περικοπές, δήλωσε μάλιστα, ότι οι κακόβουλοι κερδοσκόποι έφεραν στην κατάσταση αυτή την Ελλάδα: «Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο ενός κερδοσκοπικού παιχνιδιού με στόχο το ευρώ. Είναι εθνικό καθήκον να εμποδίσουμε τις προσπάθειες που επιχειρούν να σπρώξουν τη χώρα μας στο χείλος του γκρεμού». Ενώ η Ελλάδα, φυσικά, θα έκανε θυσίες για να σώσει το ευρώ!
Τον Φεβρουάριο του 2010, έγινε δημοσίως γνωστό ότι η επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs είχε βοηθήσει την ελληνική κυβέρνηση να κρύψει την πραγματική διάσταση του ελλείμματός της, χρησιμοποιώντας τα παράγωγα.
Η ελληνική κυβέρνηση δεν πληρούσε ποτέ την προϋπόθεση του Μάαστριχτ για το δημόσιο χρέος μέχρι το 60 % του ΑΕΠ, αλλά ούτε, από το 1991 και μετά, την προϋπόθεση του 3% ελλείμματος επί του ΑΕΠ. Μόνο οι παρατυπίες στον ισολογισμό, όπως η εξαίρεση των στρατιωτικών δαπανών ή των χρεών των νοσοκομείων έκαναν την Ελλάδα επισήμως να βρίσκεται εντός των ορίων για ένα χρόνο. Τα παράγωγα της Goldman Sachs συγκάλυψαν ένα δάνειο ως πράξη ανταλλαγής (swap). Η Ελλάδα εξέδωσε ομόλογα σε ξένα νομίσματα, η Goldman Sachs πούλησε στην Ελλάδα πράξεις ανταλλαγής νομισμάτων σε πλασματική ισοτιμία, έτσι η Ελλάδα έλαβε περισσότερα ευρώ από την αγοραστική αξία των ξένων νομισμάτων που έλαβε από την πώληση των ομολόγων. Όταν το ομόλογο έληξε, η ελληνική κυβέρνηση χρειάστηκε να πληρώσει με ευρώ. Η Goldman Sachs έλαβε μια γενναιόδωρη προμήθεια για την πράξη της, να αποκρύψει το πραγματικό κόστος της ανταλλαγής.
Την 16η Φεβρουαρίου, το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων (Ecofin), που αποτελείται από τους υπουργούς οικονομίας της ΕΕ, επέβαλε ένα σχέδιο προσαρμογής στην ελληνική κυβέρνηση με αντάλλαγμα κάποια απροσδιόριστη υποστήριξη. Καθώς περνούσαν οι μέρες η ελληνική κυβέρνηση έγινε νευρική, απαιτώντας ουσιαστική υποστήριξη από τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Αν δεν προσφέρονταν κάποια βοήθεια, η Ελλάδα θα ζητούσε φθηνά δάνεια από το ΔΝΤ. Η εμπλοκή του ΔΝΤ, θα ήταν απολύτως υποτιμητική για το ευρύτερο σχέδιο του ευρώ. Η ΟΝΕ πλέον, θα χρειάζεται το ΔΝΤ για να επιλύει τα προβλήματά της;
Η εμπιστοσύνη στο ευρώ μειώθηκε ακόμη περισσότερο. Την 24η Φεβρουαρίου, ο οίκος S&P δήλωσε ότι ενδέχεται να υποβαθμίσει την Ελλάδα μία ή δύο βαθμίδες εντός του μήνα, την ίδια στιγμή μόνο ο οίκος Moody’s διατηρούσε μια αξιολόγηση για την Ελλάδα που ήταν επαρκής για να γίνονται τα ομόλογά της αποδεκτά ως εγγύηση κάτω από κανονικές συνθήκες.
Στο τέλος του Φεβρουαρίου του 2010, ο πρωθυπουργός Παπανδρέου συναντήθηκε με τον Josef Ackermann, διευθύνων σύμβουλο της Deutsche Bank. Ο Ackermann ενδιαφέρονταν για την επίλυση του ελληνικού προβλήματος. Η Deutsche Bank κατείχε ελληνικό κυβερνητικό χρέος και μια χρεοκοπία θα μπορούσε να ρίξει ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης και της Deutsche Bank.
Μετά τη συνάντηση, ο Ackermann πρότεινε στον Jens Weidmann, σύμβουλο της Angela Merkel, να δανείσουν οι ιδιωτικές τράπεζες, η Γερμανία και η Γαλλία από 7,5 δις στην Ελλάδα. Η πρόταση απορρίφθηκε. Η γερμανική κυβέρνηση φοβήθηκε την καταγγελία της αντισυνταγματικότητας. Ένα σχέδιο διάσωσης θα παραβίαζε το άρθρο 125 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο αναφέρει ότι τα κράτη μέλη δεν είναι υπεύθυνα για τα χρέη των άλλων κρατών.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο γερμανικός πληθυσμός ήταν εναντίον κάποιας διάσωσης, η Merkel ήθελε να καθυστερήσει τη λύση του προβλήματος για μετά τις σημαντικές εκλογές στο ομόσπονδο κράτος της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, οι οποίες είχαν προγραμματιστεί για το Μάιο.
Την 28η Φεβρουαρίου, η Merkel εξακολουθούσε να αρνείται δημοσίως την πιθανότητα ενός γερμανικού σχεδίου διάσωσης για την Ελλάδα: «Έχουμε μια συνθήκη η οποία αποκλείει την πιθανότητα της διάσωσης άλλων εθνών».Οι υπουργοί της, Bruderle και Westerville επικροτούσαν αυτήν την άποψη. Την ίδια στιγμή, η Ε.Ε. απαιτούσε από την ελληνική κυβέρνηση να μειώσει το έλλειμμά της κατά επιπλέον 4.8 δις ευρώ. Η απόδοση των ελληνικών ομολόγων αυξήθηκε στο 7%.
Την 3η Μαρτίου, ο Παπανδρέου συμφώνησε στις απαιτούμενες περικοπές δαπανών
κατά επιπλέον 4.8 δις ευρώ. Ανακοίνωσε υψηλότερους φόρους σε πετρέλαιο, τσιγάρα και πωλήσεις, όπως επίσης και μισθολογική περικοπή στα δώρα των δημοσίων υπαλλήλων κατά 30%. Οι δημόσιοι υπάλληλοι στην Ελλάδα υπήρξαν πιο ευνοημένοι από τους αντίστοιχους των άλλων κρατών. Το 2009 στην Ελλάδα, το 12% του ΑΕΠ καταβάλλονταν στους δημόσιους υπάλληλους, μέγεθος που αυξήθηκε κατά 2% από το 2000, και είναι κατά 2% υψηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά, οι ελληνικές συνδικαλιστικές οργανώσεις ανακοίνωσαν νέες απεργίες.
Σε αντάλλαγμα για τις «περικοπές», ο Παπανδρέου απαίτησε την «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη», δηλαδή χρήματα από τα άλλα κράτη. Οι ελληνικές «περικοπές» έδωσαν στη Merkel κάποιο πολιτικό κεφάλαιο που χρειαζόταν για να προωθήσει τη διάσωση της Ελλάδας στους Γερμανούς. Η κατάσταση γινόταν πιο πιεστική κάθε μέρα: Το Μάιο, 20 δις ελληνικού χρέους θα έληγαν, και δεν ήταν ξεκάθαρο αν οι αγορές θα αναχρηματοδοτούσαν αυτά τα χρέη με αποδεκτά επιτόκια.
Στις 5 και 7 Μαρτίου, ο Παπανδρέου συναντήθηκε με τον Sarkozy και την Merkel για να εξασφαλίσει την υποστήριξή τους. Την ίδια στιγμή, οι φόβοι ενισχύονταν ότι τα έσοδα από τις αυξήσεις στους ελληνικούς φόρους μπορεί να είναι χαμηλότερα από τις προβλέψεις. Ο S&P υποχώρησε από τις αρνητικές προοπτικές για την ελληνική αξιολόγηση, καθώς έγινε ξεκάθαρο ότι η ΕΕ θα παρέμβαινε υπέρ της ελληνικής κυβέρνησης. Για να αποφευχθούν οι κρίσεις της αγοράς στο μέλλον, ο Axel Weber, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, έκανε έκκληση για μια θεσμοθέτηση της βοήθειας έκτακτης ανάγκης.
Την 15η Μαρτίου, οι υπουργοί οικονομικών από τις χώρες του ευρώ συναντήθηκαν για να συζητήσουν μια πιθανή διάσωση της ελληνικής κυβέρνησης, δεν προέκυψε κάποιο αποτέλεσμα. Οι υπουργοί μόνο επανέλαβαν ότι οι ελληνικές περικοπές ήταν αρκετές για την εκπλήρωση του προβλεπόμενου στόχου για το 2010. Τρεις ημέρες μετά, η Merkel επιβεβαίωσε, ότι οποιοδήποτε σχέδιο διάσωσης θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει μια διάταξη για την απέλαση των κρατών που δε συμμορφώνονται με τους κανόνες. Και επανέλαβε ότι οι επενδυτές δε θα πρέπει να περιμένουν κάποια υπόσχεση για ελληνικό σύμφωνο βοήθειας. Την ίδια στιγμή, ο Zapatero και ο Sarcozy απαιτούσαν μια ενιαία οικονομική διακυβέρνηση για την ΕΕ.
Την 25η Μαρτίου, η ΕΚΤ και οι χώρες της ΟΝΕ έδρασαν μαζί για πρώτη φορά: ο Trichet, σε αντίθεση με τη δήλωσή που είχε κάνει τον Ιανουάριο, ανακοίνωσε ότι οι κανόνες ασφαλείας έκτακτης ανάγκης θα επεκτείνονταν και για το 2011. Τα ελληνικά ομόλογα ανέκτησαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούνται ως εγγυήσεις. Την ίδια ημέρα, οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν, σε συνεργασία με το ΔΝΤ, για τη διάσωση της Ελλάδας.
Η Γερμανία είχε απαιτήσει την εμπλοκή του ΔΝΤ. Δεν έγινε σαφής κάποια λεπτομέρεια για τη διάσωση και οι αγορές παρέμειναν στο σκοτάδι. Ενώ ο γερμανικός πληθυσμός ήταν κατά κάποιας διάσωσης, η πολιτική τάξη υπέβαλε επιχειρήματα, παρόμοια με αυτά που χρησιμοποίησε όταν τάχθηκε υπέρ της εισαγωγής του ευρώ.
Σύμφωνα με τον Daniel Hannan, μέλος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου από τη Μ. Βρετανία, ένας γερμανός πολιτικός είχε δηλώσει ότι, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος μπορεί να ξεκινούσε ξανά, αν η Ελλάδα δε διασώζονταν.
Την 11η Απριλίου, δύο μέρες μετά την υποβάθμιση της Ελλάδας σε ΒΒΒ- από τον οίκο Fitch, το επιτόκιο των ελληνικών ομολόγων αυξήθηκε σε 8%. Επιτέλους, η Γερμανική κυβέρνηση συμφώνησε σε επιδοτούμενα δάνεια των 30 δις ευρώ προς την Ελλάδα, με πρόσθετα 15 δις ευρώ από το ΔΝΤ. Οι αγορές βυθίστηκαν. Η αντίσταση στις περικοπές του προϋπολογισμού στην Ελλάδα αυξήθηκε, οι δημόσιοι υπάλληλοι κατέβηκαν σε απεργία στις 22 Απριλίου.
Την ίδια ημέρα, η ΕΕ ανακοίνωσε ότι το έλλειμμα της Ελλάδας για το 2009 ήταν υψηλότερο από ό,τι είχε αναφερθεί στο παρελθόν. Αντί για 12,7 %, ήταν 13,6 %, με συνολικό χρέος στο 115 % του ΑΕΠ.
Ως απάντηση, ο οίκος Moody’s έριξε την αξιολόγηση της Ελλάδας κατά ένα βαθμό, στο Α3. Ο Παπανδρέου υποστήριξε ότι η αναθεώρηση των δεδομένων δε θα επηρεάσει το σχέδιό του για τη μείωση του ελλείμματος το 2010 στο 8,7 %. Τα ελληνικά, τα ισπανικά και τα πορτογαλικά ομόλογα υποβαθμίστηκαν. Την επόμενη ημέρα, η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να ενεργοποιήσει το πακέτο διάσωσης των 45 δις ευρώ, οι λεπτομέρειες του οποίου είχαν οριστεί τις δύο προηγούμενες ημέρες. Η ελληνική κυβέρνηση απέκτησε πρόσβαση σε 30 δις ευρώ από τις χώρες του ευρώ με ένα μηχανισμό διαρκείας τριών ετών με επιτόκιο 5%, και σε 15 δις ευρώ από το ΔΝΤ με χαμηλότερο επιτόκιο. Η Ελλάδα έπρεπε να αποκτήσει πρόσβαση στο μηχανισμό, την 19η Μαΐου, έπρεπε να πληρωθεί χρέος αξίας 8,5 δις ευρώ που οι αγορές ίσως δε θα αναχρηματοδοτούσαν.
Την 27η Απριλίου, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας ΑΕ, ο μεγαλύτερος δανειστής της χώρας, και η EFG Eurobank-Εργασίας, υποβαθμίστηκαν σε από τον οίκο S&P πιάνοντας «πάτο», την ίδια ημέρα έπεσε συνολικά η αξιολόγηση της Ελλάδας.
Ο S&P υποβάθμισε επίσης την Πορτογαλία από Α+ σε Α-, ενώ μια ημέρα μετά, υποβάθμισε την Ισπανία από ΑΑ+ σε ΑΑ. Οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν στην αρχή του Μαΐου.
Ήταν προφανές ότι το πακέτο διάσωσης των 45 δις ευρώ δε θα ήταν αρκετό για να αποτρέψει τη χρεοκοπία της.
Στις 2 Μαΐου, οι υπουργοί της ζώνης του ευρώ συμφώνησαν σε ένα ακόμη μεγαλύτερο πακέτο διάσωσης με δάνεια συνολικού ύψους 110 δις ευρώ με επιτόκιο γύρω στο 5%. Το δεύτερο πακέτο διάσωσης υποτίθεται ότι θα κρατούσε βιώσιμη την οικονομία της Ελλάδας για τα επόμενα τρία χρόνια. Σύμφωνα με την κατανομή του κεφαλαίου της ΕΚΤ, το 27,92 % των δανείων θα προερχόταν από τη Γερμανία. Η Merkel συμφώνησε με το πακέτο διάσωσης παρά τις επικείμενες εκλογές. Σε αντάλλαγμα, η Ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε να μειώσει πάλι τους μισθούς στο δημόσιο και τις συντάξεις, και να αυξήσει των φόρο επί των πωλήσεων (ΦΠΑ) στο 23 %. Φήμες διαχέονται, ότι η Ισπανία θα χρειάζεται επίσης κάποιο πακέτο διάσωσης.
Μια δεύτερη συνεργασία μεταξύ των υπουργών της ΟΝΕ και της ΕΚΤ συνέβη την ίδια ημέρα. Η ανεξαρτησία της ΕΚΤ άρχισε να εξατμίζεται όταν ανακοίνωσε, ότι θα αποσύρει όλες τις προϋποθέσεις αξιολόγησης για την αποδοχή των ελληνικών ομολόγων. Η ΕΚΤ θα συνεχίσει να δέχεται τα ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από τις περιστάσεις. Αντιφάσκοντας με την προηγούμενή της προσέγγιση και μετατρέποντας τον εαυτό της σε εκτελεστή πολιτικής, η ΕΚΤ έχασε σημαντικά από την αξιοπιστία της, παρουσιάζονταν όλο και περισσότερο ως την πληθωριστική μηχανή — στην υπηρεσία υψηλών πολιτικών — όπως ήταν και η πρόθεση Γάλλων και άλλων πολιτικών. Ο ευρωπαϊκός δείκτης μετοχών, Eurostoxx, αυξήθηκε αμέσως κατά 10%.
Την 4η Μαΐου, η ελληνική κυβέρνηση δημιούργησε ένα ταμείο για να υποστηρίξει το υπό κατάρρευση τραπεζικό της σύστημα. Λέγονταν ότι η Ισπανία αντιμετώπιζε άμεση υποβάθμιση, άλλα η φήμη διαψεύστηκε από τον Ισπανό πρωθυπουργό, Jose Luis Rodriguez Zapatero. Τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια βυθίστηκαν, της Αθήνας έπεσε κατά 6,7 %, και της Μαδρίτης κατά 5,4 %. Την επόμενη μέρα, ο οίκος Moody’s μείωσε την αξιολόγηση της Πορτογαλίας κατά δύο βαθμίδες στο Α-.
Οι διαδηλωτές έβαλαν φωτιά σε μια τράπεζα στην Αθήνα, προκαλώντας το θάνατο τριών ανθρώπων.
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές είχαν σοκαριστεί. Μέχρι την 6η Μαΐου, ο Trichet ακόμη αντιστέκονταν σε πιέσεις να αγοράσει απευθείας ομόλογα προβληματικών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ο Axel Weber επίσης τάχθηκε κατά αυτής της επιλογής. Ο Dow Jones έπεσε κατά 1000 μονάδες μέσα σε λίγα λεπτά και ανέκτησε το ήμισυ των ζημιών μέχρι το τέλος της ημέρας. Ακολούθησε και το ευρώ.
Την επόμενη μέρα το ευρωσύστημα βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης.
Οι αποδόσεις στα ισπανικά, τα ελληνικά και τα πορτογαλικά ομόλογα αυξήθηκαν απότομα. Οι παρατηρητές υποστήριξαν ότι οι συναλλαγές των ευρωπαϊκών ομολόγων σχεδόν πάγωσαν τελείως το απόγευμα. Δεν υπήρχε ρευστότητα ούτε καν στα γαλλικά ομόλογα.
Στη μηνιαία έκθεση της ΕΚΤ για τον Ιούνιο του 2010, η κεντρική τράπεζα παραδέχθηκε την απειλή της απόλυτης κατάρρευσης στις 6 και 7 Μαΐου.
Η ΕΚΤ δήλωσε ότι ο κίνδυνος υπήρξε μεγαλύτερος από ότι μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008. Παραδέχθηκε μια δραματική αύξηση στην πιθανότητα χρεοκοπίας δύο ή περισσότερων σημαντικών ευρωπαϊκών τραπεζών. Προφανώς οι τράπεζες που είχαν επενδύσει σε χρέη των κρατών της Μεσογείου αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα με την αναχρηματοδότηση. Οι αγορές χρήματος στέρεψαν.
Σύμφωνα με την εφημερίδα, Welt am Sonntag, Γερμανοί τραπεζίτες δέχθηκαν κλήσεις πανικού από Γάλλους συναδέλφους ζητώντας τους να πιέσουν την ΕΚΤ να αγοράσει ελληνικά κρατικά ομόλογα. Ακόμη και ο πρωθυπουργός των ΗΠΑ Obama κάλεσε την καγκελάριο Merkel όταν η ροή χρήματος από τις ΗΠΑ προς την Ευρώπη στέρεψε.
Την 7η Μαΐου ήταν Παρασκευή, οι πολιτικοί και οι κεντρικοί τραπεζίτες κατάφεραν να ανασυγκροτηθούν μέσα στο Σαββατοκύριακο και να αποτρέψουν μια πλήρη κατάρρευση.
Την ίδια μέρα, το γερμανικό κοινοβούλιο πέρασε νόμο που επιτρέπει δάνεια προς
όφελος της ελληνικής κυβέρνησης. Το ίδιο Σαββατοκύριακο, το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο απέρριψε ένα αίτημα που προώθησαν τέσσερεις Γερμανοί καθηγητές, οι ίδιοι τέσσερεις που ανέλαβαν δράση κατά της εισαγωγής του ευρώ, (Karl Albrecht Schachtschneider, Wilhelm Hanke, WilhelmNolling, και Joachim Starbatty). Υποστήριξαν ότι η διάσωση θα παραβίαζε το άρθρο 125 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο ορίζει ότι δεν είναι υπεύθυνη καμία χώρα για τα χρέη των άλλων κρατών.
Την Κυριακή, ο συνασπισμός που αποτελεί τη γερμανική κυβέρνηση έχασε δραματικά στις εκλογές στο ομόσπονδο κράτος της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας. Η Merkel ήθελε να καθυστερήσει τη διάσωση της Ελλάδας μέχρι να γίνουν οι εκλογές, όμως μετά την επιτάχυνση των γεγονότων, θυσίασε τη νίκη για να σώσει το ευρώ. Ακύρωσε τις εμφανίσεις της, για να πετάξει στις Βρυξέλες, όπου το ευρωπαϊκό συμβούλιο των υπουργών οικονομικών συνεδρίαζε.
Ο Sarkozy και ο Berlusconi επίσης θεώρησαν απαραίτητο να συμμετάσχουν στη συνάντηση των υπουργών οικονομικών. Υποστήριξαν ότι ένα νέο ταμείο για τη διάσωση περισσότερων χωρών θα ήταν απαραίτητο. Η Merkel το θεώρησε αυτό ως ένα βήμα προς μια ένωση μεταφοράς δανείων. Η Επιτροπή της ΕΕ θα αύξανε την ισχύ της και οι νότιες χώρες θα επωφελούνταν από επιδοτούμενα δάνεια από τις πλουσιότερες χώρες. Αρχικά αντιστάθηκε, όμως σε ένα δείπνο την Παρασκευή το βράδυ, ο Trichet εξήγησε τη ζοφερή πραγματικότητα της κατάστασης.
Η Merkel κατάφερε να καθυστερήσει την τελική απόφαση μέχρι την Κυριακή των εκλογών. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν ξανά την Κυριακή το απόγευμα. Ο Trichet συμμετείχε ξανά, παρόλο που ήταν ο πρόεδρος μιας δήθεν ανεξάρτητης ΕΚΤ, οι Γερμανοί αξιωματούχοι τον αποκάλεσαν «απόφυση του γαλλικού υπουργείου οικονομικών». Ο Γερμανός υπουργός οικονομικών, Wolfgang Schauble, δε συμμετείχε, καθώς εισήχθη σε νοσοκομείο. (Η επίσημη εξήγηση ήταν μια αλλεργική αντίδραση σε κάποιο φάρμακο.) Οι διαπραγματεύσεις ήταν δύσκολες. Ακόμη και ο Obama παρενέβη και κάλεσε τη Merkel απαιτώντας ένα μεγάλο πακέτο διάσωσης.
Πολιτικοί από τη Φινλανδία, την Αυστρία και την Ολλανδία βρέθηκαν στο πλευρό της Γερμανίας στις διαπραγματεύσεις. Τα ενδιαφέροντά τους ήταν ξεκάθαρα. Κυβερνήσεις με υψηλά ελλείμματα και δαπάνες εξεγείρονταν εναντίων των κρατών που διατηρούσαν χαμηλά ελλείμματα, οι οποίες ήταν και οι πιθανοί πιστωτές τους.
Ενώ η Ελλάδα ήταν σχετικά ασήμαντη λόγω του μικρού μεγέθους της, οι μεγάλοι οφειλέτες αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα το Μάιο. Οι τράπεζες με έδρα στην ευρωζώνη ήταν εκτεθειμένες κατά 206 δις στην Ελλάδα, αλλά κατά 727 δις στην Ισπανία. Το νέο πακέτο διάσωσης είχε συσταθεί προκειμένου να αποφευχθεί μια πτώχευση των Πορτογάλων και Ισπανών οφειλετών που θα επηρέαζε αρνητικά τις γερμανικές και κυρίως τις γαλλικές τράπεζες.
Η γαλλική κυβέρνηση όμως, είχε περισσότερο ενδιαφέρον για το σχέδιο διάσωσης από ότι η γερμανική κυβέρνηση. Η άμεση έκθεση των γαλλικών τραπεζών προς τα κυβερνητικά χρέη της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και της Ισπανίας ήταν μεγαλύτερη από την έκθεση των γερμανικών τραπεζών. Το συνολικό χρέος που κρατούσαν οι γαλλικές τράπεζες για την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ισπανία στο τέλος του 2009, δημόσιο και ιδιωτικό, ήταν 493 δις ευρώ. Οι γερμανικές τράπεζες είχαν σχεδόν το ίδιο, 465 δις ευρώ. Το μερίδιο της Ισπανίας ήταν πλειοψηφικό, με 248 δις στην περίπτωση των γαλλικών τραπεζών, και 202 δις ευρώ στην περίπτωση των γερμανικών τραπεζών. Η πτώχευση των ισπανικών τραπεζών, ή της ισπανικής κυβέρνησης θα είχε αρνητικές συνέπειες για τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες. Μια πτώχευση των πορτογαλικών τραπεζών ή της κυβέρνησής τους θα μπορούσε, με τη σειρά της, να ρίξει τις ισπανικές τράπεζες που κρατούσαν 110 δις ευρώ πορτογαλικού χρέους.
Η τελική συμφωνία, το λεγόμενο «αλεξίπτωτο έκτακτης ανάγκης», παρείχε δάνεια
μέχρι το ποσό των 750 δις ευρώ για τις προβληματικές κυβερνήσεις. Η Επιτροπή της
ΕΕ παρείχε 60 δις ευρώ για το πακέτο. Μόλις αυτά τα κεφάλαια εξαντλούνταν, οι χώρες θα μπορούσαν να λαμβάνουν δάνεια εγγυημένα από τα κράτη μέλη μέχρι το ύψος των 440 δις ευρώ. Τα κράτη μέλη θα εγγυούνταν τα δάνεια με βάση τα κεφάλαιά τους στην ΕΚΤ. Η Γερμανία θα εγγυούνταν μέχρι το ποσό των 123 δις ευρώ. Το ΔΝΤ επίσης παρείχε δάνεια μέχρι το ποσό των 250 δις ευρώ.
Σε αντάλλαγμα για τις εγγυήσεις αυτές, οι σοσιαλιστικές κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας δέχθηκαν περικοπές προς τη μείωση του ελλείμματος.
Η ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε περικοπές στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και καθυστέρησε την αύξηση των συντάξεων. Η πορτογαλική κυβέρνηση ανακοίνωσε περικοπές στους μισθούς κορυφαίων κυβερνητικών στελεχών και ένα σχέδιο για αύξηση φόρων. Πιθανώς υπό την πίεση της γερμανικής κυβέρνησης, η Ιταλία, ακόμη και η Γαλλία θα ανακοίνωναν περικοπές για τη μείωση του ελλείμματος αργότερα το Μάιο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολόγησε αυτές τις περικοπές και τις θεώρησε ως βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Όπως αποκάλυψε η ισπανική εφημερίδα, El Pais, ο Sarkozy είχε απειλήσει να σπάσει τη γερμανογαλλική συμμαχία αν η Merkel δε συνεργάζονταν για ένα «αλεξίπτωτο» που ευνοούσε τις γαλλικές τράπεζες, που κατείχαν το μεγαλύτερο μερίδιο του μεσογειακού χρέους, ή να εγκαταλείψει τελείως το σχέδιο του ευρώ.
Η γαλλική έξοδος από την ευρωζώνη, αν η Γερμανία δεν πλήρωνε, μπορεί κάλλιστα να ονομαστεί ως μια από τις μεγαλύτερες μπλόφες στην ιστορία.
Η ίδια η Merkel δήλωσε ότι: «Αν αποτύχει το ευρώ, η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αποτυγχάνει». Το επιχείρημά της είναι δίχως συνοχή. Φυσικά, κάποιος μπορεί να έχει ανοιχτά σύνορα, ελεύθερο εμπόριο και μια ολοκληρωμένη Ευρώπη χωρίς μια κοινή κεντρική τράπεζα. Εδώ η Merkel παρουσιάζεται, ως υπερασπιστής της σοσιαλιστικής εκδοχής της Ευρώπης.
Με το νέο «αλεξίπτωτο», η ευρωζώνη κατέστησε σαφές ότι ήταν μια ένωση μεταφορών, πριν το «αλεξίπτωτο», η αναδιανομή κρύβονταν από τους πολύπλοκους νομισματικούς μηχανισμούς του Ευρωσυστήματος. Τώρα, η απευθείας οικονομική υποστήριξη από ένα κράτος σε ένα άλλο, γινόταν πιο εμφανής.
Οι Γερμανοί φορολογούμενοι ξαφνικά εγγυούνταν για ακόμη 148 δις ή κάτι περισσότερο από το 60% των κρατικών εσόδων, όπως τόσο συχνά μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Γερμανοί χρειάστηκε να συνεισφέρουν, άλλα τώρα χωρίς προφανή λόγο.
Αποκαλύφθηκε ότι, μόλις το Σεπτέμβριο του 2010 τα τελευταία χρέη που προκλήθηκαν από τις αποζημιώσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αποπληρώθηκαν.
Κατά τη διάρκεια αυτών των τρομακτικών ημερών, οι ευρωπαίοι κεντρικοί τραπεζίτες συνεργάστηκαν με πολιτικούς. Πριν ανοίξουν ξανά οι αγορές τη Δευτέρα, 10 Μαΐου, η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει κυβερνητικά ομόλογα , ξεπερνώντας έτσι την «κόκκινη» γραμμή που πολλοί νόμισαν ότι δε θα περάσει ποτέ.
Το περιοδικό Spiegel σχολίασε αργότερα το Μάιο, λόγω του «αλεξίπτωτου» των 750 δις ευρώ, μερικοί τραπεζίτες της Bundesbank δεν έβλεπαν κανένα λόγω για την αγορά κυβερνητικών ομολόγων από την ΕΚΤ (40 δις ευρώ μέχρι αυτή τη στιγμή). Υποψιάστηκαν κάποια συνομωσία. Οι γερμανικές τράπεζες είχαν υποσχεθεί στον Γερμανό υπουργό οικονομικών Wolfgang Schauble ότι θα διατηρούσαν τα ελληνικά ομόλογα μέχρι το 2013. Οι γαλλικές τράπεζες και ασφάλειες έχοντας 70 με 80 δις ευρώ σε ελληνικά ομόλογα στα βιβλία τους εκμεταλλεύονταν την περίσταση για να πουλήσουν ελληνικά, ισπανικά και πορτογαλικά ομόλογα, καθώς ο Trichet διατηρούσε τις τιμές των ομολόγων, με αγορές από την κεντρική τράπεζα.
Το αποτέλεσμα της συντονισμένης δράσης της κυβέρνησης της ΟΝΕ και της ΕΚΤ ήταν ένα πραξικόπημα. Οι αρχές της οικονομικής και νομισματικής ένωσης, όπως είχαν συσταθεί αρχικά, καταργήθηκαν. Ένα νέο θεσμικό όργανο με την ονομασία Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ, EFSF), με έδρα το Λουξεμβούργο, απέκτησε τη δυνατότητα πώλησης χρέους για τη διάσωση κρατών μελών. Το νέο θεσμικό όργανο μπορούσε να λειτουργεί ανεξάρτητα. Τα κράτη μέλη θα εμπλέκονται μόνο με το να παρέχουν εγγυήσεις για το χρέος που θα εκδίδει το ταμείο αυτό. Με τη δικιά του γραφειοκρατία, το ΕΤΧΣ θα αυξήσει κατά πάσα πιθανότητα την ισχύ του σε μια ώθηση για περαιτέρω συγκεντρωτισμό. Το ΕΤΧΣ προκαλεί, και παρέχει κίνητρα για υπερβολικά χρέη και για τα πακέτα διάσωσης - για την παροχή των οποίων έχει συσταθεί. Επιπλέον, εάν το ΕΤΧΣ θέλει να εκδώσει περισσότερο από το συμφωνημένο χρέος, χρειάζεται μόνο την έγκριση των υπουργών οικονομικών της ευρωζώνης, χωρίς να περάσει από το κοινοβούλιο.
Η πράξη ενεργοποίησης της 9ης Μαΐου άλλαξε τη θεσμική δομή της ΟΝΕ για πάντα.
Ως αποτέλεσμα τόσο των δημοσιονομικών όσο και των νομισματικών παρεμβάσεων
προς όφελος των προβληματικών οφειλετών κυβερνήσεων, τα χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο κινητοποιήθηκαν. Ο δείκτης Eurostoxx 50 ανέβηκε κατά 10,4 %. Τα ισπανικά, τα ελληνικά, τα πορτογαλικά και τα ελληνικά ομόλογα ανέβηκαν, ενώ τα γερμανικά ομόλογα έπεσαν – η γερμανική κυβέρνηση εγγυήθηκε αποτελεσματικά τα δάνεια των λατινικών χωρών.
Στις εβδομάδες που ακολούθησαν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να αναδιοργανώσουν το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Το ΣΣΑ προέβλεπε πρόστιμα της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ, εάν οι χώρες δε συμμόρφωναν τους προϋπολογισμούς τους εντός του ορίου του 3%. Ωστόσο παρά τις επανειλημμένες παραβάσεις, δεν επιβλήθηκε πρόστιμο σε καμία χώρα κατά τη διάρκεια της εντεκάχρονης ζωής του ευρώ. Μετά την αποτυχία της παραμονής εντός του ορίου για τρία συνεχόμενα χρόνια, οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Γαλλίας συνεργάστηκαν το 2005 για να χαλαρώσουν τους κανόνες.
Τον Ιούνιο, η Ελλάδα επιτάχυνε τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης με την πώληση μετοχών σε δημόσιες εταιρίες. Η ασφάλιση των εθνικών χρεών αυξήθηκε ακόμη και για τη Γερμανία, η οποία ανακοίνωσε τα δικά της μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος κατά 80 δις ευρώ μέχρι το 2014.
Οι τράπεζες βρίσκονταν σε δίλημμα. Η πώληση των κυβερνητικών ομολόγων θα αποκάλυπτε τις απώλειες και θα μείωνε την εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις. Ο τραπεζικός και ο κυβερνητικός τομέας ήταν πιο συνδεδεμένοι από ποτέ. Οι χρεοκοπίες σε κάποιον από τους δύο θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χρεοκοπίες στον άλλον.
Αν η Ελλάδα χρεοκοπούσε, οι τράπεζες που κατείχαν ομόλογα ελληνικού δημοσίου θα μπορούσαν να καταστούν αφερέγγυες. Αυτές οι αφερέγγυες τράπεζες θα μπορούσαν να προκαλέσουν την κατάρρευση άλλων τραπεζών ή την άμεση διάσωση των αντίστοιχων κυβερνήσεών τους, σπρώχνοντας τις δικιές τους κυβερνήσεις επίσης προς τη χρεοκοπία. Αν όμως οι τράπεζες υπέστησαν ζημιές και χρεοκοπούσαν, πιθανότατα θα ζητούσαν την παρέμβαση των κυβερνήσεών τους για να σωθεί το εθνικό τραπεζικό σύστημα. Αυτή η διάσωση θα σήμαινε περισσότερο κυβερνητικό χρέος, μια επιτάχυνση της κρίσης χρεών των κρατών, και ενδεχομένως την ώθηση του χρέους πέρα από ένα βιώσιμο επίπεδο. Ένας πανικός στις αγορές κυβερνητικού χρέους, και η χρεοκοπία της κυβέρνησης θα μπορούσε να είναι η συνέπεια. Τον Ιούνιο, η Ισπανία βρέθηκε στο προσκήνιο της αγοράς.
Μια μερική χρεοκοπία της Ελλάδας ή αναδιάρθρωση του χρέους θεωρούταν δεδομένη και δε λαμβάνονταν υπόψη από τις αγορές. Μια ισπανική χρεοκοπία όμως, θα ήταν μεγαλύτερο πρόβλημα.
Άσχημα νέα εμφανίστηκαν. Οι ισπανικές τράπεζες, κυρίως η μικρότερη Cajas, δε μπορούσαν να αναχρηματοδοτηθούν στη διατραπεζική αγορά, άλλα συντηρούνταν με δάνεια αποκλειστικά από την ΕΚΤ. Η εξάρτησή τους από το δανεισμό της ΕΚΤ αυξήθηκε στο ρεκόρ των 86 δις ευρώ το Μάιο. Φήμες εξαπλώθηκαν ότι η ισπανική κυβέρνηση ήταν έτοιμη να ενεργοποιήσει το μηχανισμό διάσωσης. Το αρνήθηκαν αμέσως οι ισπανικές αρχές. Την 14η Ιουνίου, ο οίκος Moody’s υποβάθμισε την αξιολόγηση των ελληνικών κρατικών ομολόγων στη βαθμίδα «σκουπίδια».
Οι ελληνικές τράπεζες δεν έχαναν μόνο την πιστοληπτική τους ικανότητα από άλλες τράπεζες αλλά επίσης και τη δικιά τους καταθετική βάση, η οποία είχε συρρικνωθεί 7% μέσα σε ένα χρόνο, καθώς οι Έλληνες απέσυραν τις αποταμιεύσεις τους από το τραπεζικό σύστημα.
Τα πράγματα ηρέμησαν κάπως τον Ιούλιο, φυσικά υπήρξαν και άσχημα νέα, όταν η ελληνική κυβέρνηση ακύρωσε την προγραμματισμένη έκδοση δωδεκάμηνων κυβερνητικών ομολόγων, βασιζόμενη σε αποδόσεις μικρής διάρκειας (εικοσιέξι εβδομάδων) και στα κεφάλαια διάσωσης.
Οι απεργίες στη χώρα δε σταμάτησαν, πληγώνοντας την τουριστική βιομηχανία.
Την 13η Ιουλίου, ο Moody’s μείωσε την αξιολόγηση της Πορτογαλίας κατά δύο βαθμίδες, στην Α1. Άλλα τα καλά νέα επικράτησαν. Η Ισπανία κατάφερε να αναχρηματοδοτήσει με σημαντικά ποσά στην αγορά. Η ελληνική κυβέρνηση ψήφισε την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα εξήντα πέντε χρόνια.
Η Σλοβακία, η τελευταία χώρα που αντιστέκονταν το αλεξίπτωτο των 750 δις ευρώ, τελικά ενέκρινε το σχέδιο.
Η ποιότητα ενός νομίσματος είναι η ικανότητά του να εκπληρώνει τις βασικές λειτουργίες του χρήματος, δηλαδή να υπηρετεί, ως ένα καλό μέσο συναλλαγών, ως κομιστής αξίας, και ως λογιστικό αντικείμενο.
Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2010, η ικανότητα του ευρώ να λειτουργήσει ως μέσο
διατήρησης αξίας γινόταν όλο και πιο αμφίβολη. Η εμπιστοσύνη στην ικανότητα του ευρώ να λειτουργήσει ως μέσο αποθήκευσης αξίας αμφισβητήθηκε. Η αξιοπιστία της ΕΚΤ συγκεκριμένα είχε μειωθεί σημαντικά. Ο Trichet είχε αρνηθεί ότι θα εφαρμόζονταν ειδικοί κανόνες εξασφαλίσεων για συγκεκριμένες χώρες, καθώς και ότι η ΕΚΤ θα αγόραζε απευθείας κυβερνητικά ομόλογα. Και στις δύο περιπτώσεις δεν τίμησε το λόγο του. Η αθέτηση του λόγου του Trichet όχι μόνο μείωσε την ποιότητα του ευρώ, άλλα «πέρασε και τον Ρουβίκωνα του».
Αγοράζοντας κυβερνητικά ομόλογα προβληματικών χωρών, η μέση ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων που στηρίζουν το ευρώ μειώθηκε. Έχει σημαντική διαφορά, εάν για 1000 ευρώ που εκδίδονται από την ΕΚΤ, η τράπεζα διατηρεί στα περιουσιακά της στοιχεία, 1000 ευρώ σε χρυσό, 1000 ευρώ σε γερμανικά κρατικά ομόλογα ή 1000 ευρώ σε ελληνικά κρατικά ομόλογα. Αυτά τα περιουσιακά στοιχεία είναι διαφορετικής ποιότητας και ρευστότητας, επηρεάζοντας την ποιότητα του ευρώ.
Η ΕΚΤ χρησιμοποίησε την ποιοτική χαλάρωση για να στηρίξει το τραπεζικό σύστημα απορροφώντας τα κακής ποιότητας περιουσιακά τους στοιχεία και η ποιότητα του ευρώ μειώθηκε σημαντικά.
Μια χρεοκοπία της Ελλάδας ή άλλων χωρών θα σήμαινε κατά συνέπεια σημαντικές απώλειες για την ΕΚΤ, αν η Ελλάδα χρεοκοπούσε αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει μια χρεοκοπία της Πορτογαλίας και μετά της Ισπανίας και ούτω καθεξής.
Σχόλια :
Η αλληλουχία των γεγονότων, όπως προκύπτουν, μαρτυρά την πικρή αλήθεια, ότι η Ελλάδα υπέκυψε σε μια προκατασκευασμένη απειλή.
Οι εντολοδόχοι πρωθυπουργοί Καραμανλής και Παπανδρέου αποδείχθηκαν κατώτεροι των περιστάσεων, το ίδιο ισχύει και για το περιβάλλον τους, άλλωστε αποτελεί κοινή πεποίθηση του Ελληνικού λαού ότι, «το ψάρι βρωμάει απτό κεφάλι».
Οι κομματικοί μηχανισμοί αποδείχθηκαν για άλλη μια φορά, αναποτελεσματικοί και επικίνδυνοι για τα συμφέροντα της χώρας, υπηρετώντας την κομματική «παιδεία» και «νομιμοφροσύνη», που κατά κανόνα αποτελεί απειλή για τα συμφέροντα του Ελληνικού λαού.
Οι Έλληνες πολίτες υπόκεινται σε έναν πρωτοφανή, ιδιαιτέρως ειδεχθή και άδικο πειθαναγκασμό, σαν αποτέλεσμα ενός τεχνητού περιβάλλοντος οικονομικού ανταγωνισμού δυνάμεων, μεταξύ συμφερόντων Βορά και Νότου της Ε.Ε., που ούτε όφειλαν να υποστούν, αφού δεν ρωτήθηκαν καν΄, αλλά ούτε είχαν συμμετοχή στα κέντρα λήψεως αποφάσεων.
Ο τεχνητός Ευρωμονόδρομος, αποτελεί αυτούσια υποθήκευση του φυσικού πλούτου της χώρας στα συμφέροντα των διεστραμμένων εκπροσώπων του νεοφιλελεύθερου οράματος, αλλά και των σύγχρονων Ευρωσοσιαλιστικών πρακτικών.
Η δυνατότητα παραγωγής νομοθετημάτων σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου, υπηρετεί συμφέροντα και μονοπώλια πολυεθνικών, που αναπόφευκτα υποστηρίζονται από τους «ισχυρούς», διαφορετικά δεν γίνεται! Οποιαδήποτε άλλη σκέψη, όσο και αν είναι λογική , δίκαιη και ηθική, αντιμετωπίζεται σαν εξωπραγματική και αστήρικτη στον νόμο !
Η πρωτοφανής οικονομική κρίση της χώρας εμφανίζεται σαν αποτέλεσμα, και είναι εν μέρει, των πολιτικών που ακολούθησε η χώρα επί δεκαετίες, όμως οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν συνέπεια της κρίσης, είναι παραπάνω από οφθαλμοφανές, ότι επέτρεψαν την θέσπιση νόμων, που αφορούν στο ξεπούλημα του πολύτιμου φυσικού πλούτου της χώρας.
Θα ήταν αδιανόητο να παραχωρηθούν με τέτοια ευκολία, βορά στο διεθνές κεφάλαιο και στους νταβατζήδες των λαών, ο Ελληνικός χρυσός στην Χαλκιδική και στην Θράκη, τα αποθέματα υδρογονανθράκων του Ιονίου και της Κρήτης, τα φιλέτα του Ελληνικού και της Ι.Μ. Τοπλού, τα χιλιάδες στρέμματα γεωργικής γης για Φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, χωρίς την «απολύτως απαραίτητη» οικονομική κρίση, που οι «εταίροι» μαζί με τους ντόπιους συνεργάτες τους (εργολάβους – κατασκευαστές), φρόντισαν να επιβάλουν.
Τον «οικονομικό δολοφόνο» τον ανακαλύψαμε στις χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, όμως τον είχαμε επί σειρά ετών στον κόρφο μας. Ενώ τα οικονομικά επιτελεία της Ευρωζώνης σχεδίαζαν, την υποδούλωση της χώρας-και τα κατάφεραν-εμείς «δειλοί , μοιραίοι και άβουλοι αντάμα»,εξακολουθούμε να αναπαράγουμε το ίδιο σκηνικό, «προσμένοντας ίσως σε κάποιο θάμα»!
Τέλος κ. Bagus, αφού σας ευχαριστήσω για την πολύτιμη γνώση που προσφέρετε μέσα από το βιβλίο σας «Η τραγωδία του Ευρώ», και που ανεπιφύλαχτα το προτείνω, θα ήθελα να κλείσω αυτήν την προσπάθεια να μεταφέρω στους συμπολίτες μου αυτή την γνώση, με ένα απόφθεγμα από την απολογία του Σωκράτη προς του Δικαστές του:
«δίκαιον οὐκ ἄλλο τι ἢ τὸ τοῦ κρείττονος συμφέρον»,
(από τη «Αληθινή απολογία του Σωκράτη» του Κ. Βάρναλη).
Βέροια 28/2/2012 Ουρσουζίδης Ν. Γιώργος
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.