Τα φαντάσματα στη βουλή;

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Πριν από χρόνια επισήμαινα την απειλή για την ελληνική κοινωνία, από την αναγέννηση της ακροδεξιάς. Αργότερα εξήγησα με σειρά άρθρων τις αιτίες της ανόδου του ρατσιστικού εθνικισμού και πρότεινα πολιτικές που αγνοήθηκαν, όπως αγνοήθηκε και η στρατηγική για την δόμηση ενός σύγχρονου αστικού εθνικισμού με σοσιαλιστικές ορίζουσες. Παράλληλα, προβλέποντας την διάλυση του «μεσαίου χώρου», πριν ακόμη η ελληνική κοινωνία υποστεί τον αιφνιδιασμό με την ένταξη στο ΔΝΤ, αναφέρθηκα σε ιστορικά προηγούμενα και εστίασα στην περίπτωση Haider στην Αυστρία για να δείξω ακριβώς τις συνθήκες που επωάζουν το αυγό του φιδιού στην μεταμοντέρνα Ευρώπη.

Μια και έβλεπα ότι ελάχιστοι έπαιρναν στα σοβαρά τις ανησυχίες και εκτιμήσεις μου, προχώρησα σε ένα μεταδομικό πολιτικό συσχετισμό, έξω από τον χώρο της ιδεολογίας, χρησιμοποιώντας κυρίως αναλυτικά εργαλεία που προσέφερε η Chantal Mouffe (πολιτική φιλοσοφία) και η Piera Aulagnier (ψυχανάλυση-ερμηνευτική), για να δείξω ότι η «συναίνεση στο κέντρο» της κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς τροφοδοτεί τον ακροδεξιό λαϊκισμό. Πάλι ελάχιστοι έδειξαν να διαθέτουν πολιτικά αντανακλαστικά ενώπιον αυτής της κοινωνικής απειλής. Φαντασιώσεις αποκαλούσαν κάποιοι τις εμπειρικά θεμελιωμένες ανησυχίες μου και προσπάθεια να τρομοκρατήσω την κοινωνία, ώστε αυτή να στραφεί προς τα αριστερά!! Σε λίγο που θα δείτε τα φαντάσματα με την μορφή των νεοναζί στην βουλή, τι θα λέτε οι άφρονες; Κάτι θα βρείτε να πείτε ασφαλώς οι ντερμπεντέρηδες του καθεστώτος! Ίσως, ότι η αριστερή επίθεση στον δικομματισμό προκάλεσε αναρχία που εκμεταλλεύτηκαν τα φαντάσματα μιας εποχής που δύει…

Ότι και να πείτε το κακό για την κοινωνία, με την έννοα της πολιτικής και όχι απλώς δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, θα έχει επισυμβεί, και από εκεί και έπειτα ο νεοναζισμός θα κάνει πανηγύρι και στην Βουλή, αυξάνοντας δραματικά την πολιτική του ισχύ. Οι συνθήκες χρεοκοπίας του κράτους και φτωχοποίησης της ελληνικής κοινωνίας που έχουν ήδη δρομολογηθεί, είναι το ευνοϊκότερο περιβάλλον για την άνθιση του ρατσιστικού, τρομοκρατικού εθνικισμού. Ο προοδευτικός κόσμος και η αριστερά άργησαν να καταλάβουν την σπουδαιότητα του ζητήματος, ενώ έδειξαν απόλυτη ανικανότητα στην σύλληψη και δόμηση μιας στρατηγικής ενότητας, που θα παρέλυε τις τάσεις μερίδας των απελπισμένων πολιτών να υποστηρίξουν ό, τι πιο αντιδραστικό και χυδαίο, στα όρια της εγκληματικότητας και σε κάποιες περιπτώσεις και πέρα αυτών. Τώρα εκτιμώ ότι είναι αργά. Τον ναζισμό ή τον αντιμετωπίζεις πολιτικά στη γέννηση του ή περιμένεις να τον αντιμετωπίσει η ιστορία. Το πολιτικό και  κοσμοαντιληπτικό χάσμα, με χαρακτηριστικά αποδόμησης της ύπαρξης που προκαλείται από την καταστροφή των μικρο- και μεσαίων-στρωμάτων, έρχεται να το καλύψει ο δεξιός λαϊκισμός με αιχμή του δόρατος τον νεοναζισμό. 

Δυστυχώς, αν στην πολιτική θα μπορούσε να μιλήσει κανείς με όρους φυσικής, το φαινόμενο είναι πολύ φυσιολογικό. Από την είσοδο όμως των φαντασμάτων στην βουλή και μετά θα αρχίσουν τα μη-φυσιολογικά. Η δημοκρατία στη χώρα μας σύντομα θα τεντωθεί στα όρια της ελαστικότητάς της και θα σπάσει, απελευθερώνοντας ενέργεια που θα τροφοδοτήσει την κοινωνική βία και την τυφλή σύγκρουση, με τον αποκλεισμό να αποκτά αυτονόητη (φυσική) διάσταση. Όλα τούτα θα ενδυναμώσουν την ανασφάλεια και τον ρατσιστικό εθνικισμό, ενισχυμένα από αντικειμενικούς παράγοντες, όπως είναι το εγκληματικά αμελημένο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας που προκύπτει από την ανεξέλεγκτη σε σημαντικό βαθμό μετανάστευση στη χώρα μας, την δομική ύφεση με κατακόρυφη άνοδο της ανεργίας, την κόπωση από δημοκρατικές αφηγήσεις δίχως νόημα και από το αδιέξοδο εξαιτίας της αντικειμενικής κατάρρευσης του κράτους πατρωνίας.  

Οι απολιτικοί, αμόρφωτοι, συμπλεγματικοί απελπισμένοι αποτελούν την καλύτερη τροφή του νεοναζισμού. Άραγε πόσους τέτοιους παρήγαγε η κουλτούρα της μεταπολίτευσης και οι τηλεπολιτικές μετα το 1990; Έτοιμο υλικό προσφέρει σήμερα το καθεστώς στο στόμα των «φαντασμάτων». Οι βρικόλακες δεν αναστήθηκαν (ξύπνησαν)από το ιστορικό τους φέρετρο, αλλά αποτελούν γέννημα θρέμμα της ύστερης μεταπολίτευσης του 1974, ενώ πολλαπλασιάζονται εκμεταλλευόμενοι το κοινωνικό χάος που προκαλείται από την απορρύθμιση του καθεστώτος των διαπλεκομένων, ως φορέας αγανακτισμένης (απολιτικής) αντίδρασης σε αυτήν ακριβώς την απορρύθμιση. Η καθεστωτική ένταξη ενός κρίσιμου μεγέθους της αριστεράς, η «χαλάρωση», η σοβαροφάνια και η καιροσκοπική συμπεριφορά της διαπλεκόμενης διανόησης και η ανικανότητα των ηγεσιών της αριστεράς να αντιληφθούν ότι δίχως ενωτική στρατηγική και διεκδίκηση κυβερνητικού ρόλου, στη βάση ενός μεταβατικού προγράμματος κοινωνικής χειραφέτησης, αυτοκυβέρνησης και παραγωγικής ανασυγκρότησης, δεν θα υπάρξει άμυνα εμπρός στο διαφαινόμενο κύμα του ακροδεξιού λαϊκισμού, προφανώς ενίσχυσαν και ενισχύουν το φαινόμενο της ανόδου των ακροδεξιών-εκδικητών.

Οι τρεις τραγικές απάτες της τελευταίας, κατά τα φαινόμενα, φάσης του δικομματισμού: «ισχυρή Ελλάδα», «επανίδρυση του κράτους» και «λεφτά υπάρχουν», που ασφαλώς επιχείρησαν να συντηρήσουν το κράτος πατρωνίας (ΝΔ-ΠΑΣΟΚ), με την αριστερά να ασκεί ιδεολογικοποιημένη κριτική, αλλά να καρπούται παράλληλα αναιδώς ένα μέρος της ηγεμονικής πίττας, έβαλαν τα θεμέλια στην αφήγηση του ακροδεξιού λαϊκισμού. Η κατάρρευση αυτού του καθεστώτος με την ύπουλη σε κάθε περίπτωση, πτώχευση και την εκβιαστική διαδικασία χρεοκοπίας με σαφή αντεθνικά και όχι απλώς αντικοινωνικά χαρακτηριστικά (: πχ. μορφή αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους), ανοίγει τον ασκό του Αιόλου: ο ρατσιστικός εθνικισμός και μάλιστα στη χειρότερη, μιλιταριστική, εγκληματική του μορφή είναι εδώ, έτοιμος να δρασκελίσει το κατώφλι της βουλής. Εάν συμβεί αυτό – είναι πολύ πιθανό- τίποτε στην πολιτική ζωή της Ελλάδας δεν θα θυμίζει το παρελθόν και αυτό δυστυχώς με όρους απίστευτης οπισθοδρόμησης, αντί με όρους προόδου. Η απόλυτη ιστορική φάρσα είναι έτοιμη να αποτελέσει πραγματικότητα. Απάντηση στον νεοφιλελευθερισμό της μετανεωτερικότητας, έρχεται δήθεν να δώσει αυθεντικά ένας αρρωστημένος ιδεαλισμός πληγωμένων προσωπικοτήτων.

Τα φαντάσματα από το παρελθόν που κατασκευάστηκαν για να αντιμετωπίσουν το σοσιαλιστικό κίνημα της βιομηχανικής επανάστασης και αυγάτισαν την χρυσή εποχή των πολέμων στην ήπειρό μας, ζητούν τώρα να πάρουν εκδίκηση από την πολλαπλή ήττα τους. Το μεταβιομηχανικό σύστημα ηγεμονίας στον κόσμο, χρησιμοποίει αυτά τα φαντάσματα για να παραπλανήσει τους ευρωπαϊκούς λαούς που βιώνουν  την κατεδάφιση της μεγαλύτερης πολιτικής φούσκας της τελευταίας περιόδου της νεωτερικότητας (: σοσιαλδημοκρατία) και της αντίστοιχης θεσμικής/οικονομικής φούσκας (:νεοφιλελευθερισμός, ελευθέριες αγορές), ώστε να προληφθεί το ενδεχόμενο  πολιτικοποίησής τους. Το τελευταίο θα καθιστούσε τον αγώνα για πρόοδο και ευημερία, μια υπόθεση της αριστεράς. Και τούτο θα αποσυντόνιζε τον τραπεζίτη, ο οποίος έχοντας ήδη στο τσεπάκι τον παραδοσιακό βιομήχανο, τώρα επιζητεί παγκόσμια πολιτική διακυβέρνηση. Η δεξιά στην Ευρώπη είχε πάντα την βάση της στον βιομήχανο και σε μερικές αναπτυσσόμενες χώρες και στον γαιοκτήμονα, η σοσιαλδημοκρατία στον τραπεζίτη και στην ύστερη μορφή της δημοσιοϋπαλληλίας, ενώ ο φασισμός και ο ναζισμός αποτελούσαν πάντοτε μορφές διαχείρισης της κρίσης χρηματοπιστωτών –βιομηχάνων, πάντα προς όφελος των πρώτων. Κάπως έτσι το χρηματοπιστωτικό λόμπι των ΗΠΑ ενίσχυσε την άνοδο του Χίτλερ στην Γερμανία του μεσοπολέμου, προκαλώντας την τελική λύση: τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, την διαίρεση του κόσμου σε  δύο σφαίρες και την επαναδόμηση της οικονομίας στον καπιταλιστικό κόσμο υπό τους όρους κερδοφορίας, του νέου χρηματιστή και των ανθρώπων του «έξυπνου χρήματος». Όλα αυτά βέβαια κόστισαν πολύ σε αίμα, υλική καταστροφή και πολιτισμική οπισθοδρόμηση. Η επιστήμη πολιτικοποιήθηκε ακόμη περισσότερο και η τεχνολογία απέκτησε μονοδιάστατα χαρακτηριστικά, ενισχύοντας την καταναλωτική βαρβαρότητα και την πολεμική μηχανή.

Σήμερα τα «φαντάσματα» ξεπροβάλουν πάλι για να υπηρετήσουν τον σύγχρονο τραπεζίτη στην προσπάθειά του να διαχειριστεί την οικονομική φούσκα της εποχής που προκάλεσε η υπερσυσσώρευση σε συνδυασμό με την αδυναμία του να χρησιμοποιήσει το πολιτικό κέντρο που αποσυντίθεται στις χώρες που χρεοκοπούν, οδηγώντας τις κοινωνίες τους στην απελπισία. Η ακροδεξιά με αιχμή του δόρατος τον νεοναζισμό, έρχεται να εξυπηρετήσει τα ίδια συμφέροντα που εξυπηρέτησε κατά την ολοκλήρωση της βιομηχανικής εποχής, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Τώρα πλέον έρχεται να παρέμβει για να περισώσει δήθεν τις κοινωνίες από την ισοπέδωση της παγκοσμιοποίησης και την απειλή προς το εθνικό συμφέρον που αποτελεί η προοπτική ολοκλήρωσης της παγκόσμιας διακυβέρνησης, έτσι ώστε οι επιμέρους λαοί που πλήττονται από την νεοφιλελεύθερη ολοκλήρωση της παγκοσμιοποίησης, να μην πολιτικοποιηθούν ταξικά και να μην αντιληφθούν τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά που προσδίδει στην μετανεωτερικότητα το σύστημα που ελέγχει τις οικονομικές ροές και τον πολιτισμό που τις νομιμοποιεί.

Ο ακροδεξιός λαϊκισμός δομεί με ρατσιστικά ιδεαλιστικά εκδικητικά μέσα ένα φράγμα προστασίας προς τις ουσιαστικές δυνάμεις πολιτικής και οικονομικής ισχύος, ώστε αυτές να μην απομυθοποιηθούν δια της ιδεολογίας. Τα «φαντάσματα» διαμορφώνουν ένα μεταφυσικό πλαίσιο άσκησης της πολιτικής, το οποίο η αριστερά θα μπορούσε να ξεπεράσει μόνον στον βαθμό που ξέφευγε από θεωρητικές αναπαραστάσεις και πρακτικές οι οποίες εξέφραζαν την αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης. Μία τέτοια αριστερά ανατέλλει σήμερα στην Γερμανία και ακολουθείται από εκείνη της αριστερής συσπείρωσης στην Γαλλία, αλλά δυστυχώς στην Ελλάδα της χρεοκοπίας λίγοι είναι αυτοί που εμφανίζονται ικανοί να ακολουθήσουν. Εδώ, όπως φαίνεται, θα ζήσουμε το δράμα και τις επιπτώσεις σε κοινωνικό, πολιτικό και διεθνές επίπεδο, της ανόδου του ακροδεξιού λαϊκισμού και της πρωτόγονης βαρβαρότητας του νεοναζισμού και δυστυχώς επ’ αυτού δεν έχω να προσφέρω καμία λύση, έξω από εκείνη της στρατηγικής που ελάχιστοι έλαβαν σοβαρά υπόψη την προηγούμενη περίοδο.   

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.