Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου *
Στη ζωή μου ευτύχησα να γευτώ την εμπειρία της πολιτικής αλλαγής σε όλες σχεδόν τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης και στα Βαλκάνια, μετά των πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Αργότερα μελέτησα από κοντά τα πολιτικά- διακυβερνητικά προβλήματα χωρών της Ευρασίας - ιδιαίτερα στην Βαλτική - στην προσπάθεια των κοινωνιών τους να ξανασταθούν στα πόδια τους μετά την κατάρρευση του Σοβιετικού Συστήματος. Το συμπέρασμα δεν είναι ένα και ούτε τελικό. Για τις περισσότερες χώρες η μετάβαση σε ένα σύστημα Δυτικού Τύπου ήταν, και είναι σε μερικές περιπτώσεις ακόμη, πλήρης αντιφάσεων, ενώ γεννά διαρκώς υποθέσεις που αμφισβητούν τα προηγούμενα συμπεράσματα. Αυτό που θα μπορούσα με ασφάλεια να πω είναι: το καλό για την ανθρωπότητα είναι η αναζήτηση της άλλης πιθανότητας, όταν ένα σύστημα ηγεμονίας καταρρέει. Δεν μπαλώνεται το πουλόβερ όταν αρχίσει να ξηλώνεται. Ασφαλώς έχει κρίσιμη σημασία η διαδικασία μετάβασης σε ένα άλλο πλεκτό με ένα διαφορετικό πλέξιμο. Θέλει λαϊκή ενότητα, πολιτική τέχνη, έξυπνη στρατηγική, ευφυή και τολμηρή ηγεσία και τύχη (ευνοϊκή διεθνή συγκυρία)
Μα τι είναι αυτά που λες, ίσως αντιτείνεις! Εκεί οι κοινωνίες πέρασαν από τον σοσιαλισμό στον καπιταλισμό και εσύ χαρακτηρίζεις «καλό» αυτήν την μεταβολή. Δεν λέω αυτό. Θεωρώ ότι οι τοπικές κοινωνίες μπροστά στο αδιέξοδο της κατάρρευσης αναζήτησαν την άλλη πιθανότητα για να υπάρξουν - καθώς το πουλόβερ είχε ξηλωθεί. Και αυτή ήταν το απέναντι κοινωνικοοικονομικό σύστημα (η μόνη ρεαλιστική πιθανότητα, εντός του διεθνούς συστήματος). Τούτο δεν έγινε δίχως οδύνες και τραγωδίες και ούτε παντού το ίδιο και επιτυχώς με την έννοια της αστικής δημοκρατίας και ευημερίας. Δεν υπήρχε όμως αντικειμενικά άλλη πιθανότητα, που στην ουσία διαμορφώθηκε από την πολιτική σχέση των δύο μπλοκ. Αύριο μπορεί οι ίδιες χώρες βιώνοντας τον εξανδραποδισμό από την μετεξέλιξη του κεφαλαιοκρατικού κράτους εντός μιας μεταμοντέρνας οντότητας, που αρχικά συνέβαλε στην σταθερότητα (:ΕΕ) και την θεσμική θηλιά στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών τους, να αναζητήσουν πάλι την άλλη πιθανότητα. Και αυτή θα είναι τούτη τη φορά ένας άλλος, πολύ πιο ώριμος σοσιαλισμός, που ευχή όλων – φαντάζομαι - είναι να προκύψει από ένα βαθιά συνειδητοποιημένο, αντι-ηγεμονικό, αντικαπιταλιστικό κίνημα σε όλη την Ευρώπη, δίχως νέο πόλεμο.
Στην Ελλάδα σήμερα βρισκόμαστε επίσης ενώπιον μιας άλλης πιθανότητας που σχηματίζεται εξίσου ρεαλιστικά. Η Ελλάδα χρεοκόπησε εντός της Ευρωζώνης και αυτό ήταν απίθανο για τους οικονομολόγους, όπως αντίστοιχα θεωρείτο απίθανο να καταρρεύσει η ΕΣΣΔ από τους διεθνολόγους, παρότι υπήρξαν ελάχιστες (αιρετικές) επιστημονικές εργασίες που τολμούσαν να υποθέσουν και αναλύσουν αυτό το ενδεχόμενο. Το πουλόβερ της Ευρωζώνης ξηλώνεται και αυτό είναι γεγονός αναμφισβήτητο. Αν δεν το καταλάβεις εγκαίρως και τοποθετηθείς στρατηγικά ενώπιον αυτής της βεβαιότητας επιλέγοντας την άλλη πιθανότητα - εσύ ο χρεοκοπημένος να ζήσεις δηλαδή δίχως αυτό το συγκεκριμένο πουλόβερ - θα υποφέρεις αφάνταστα, δίχως στο τέλος να αποφύγεις το «ξεπάγιασμα».
Είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι η Ελλάδα μπορεί να συνεχίσει να ευημερεί τυλιγμένη στο Ευρωπουλόβερ. Είμαστε ο πόντος που ξηλώθηκε, δεν το καταλαβαίνετε; Προφανώς η ρεαλιστική, άλλη πιθανότητα για την χώρα δεν είναι αυτή τη στιγμή ο κομμουνισμός, ή οποιαδήποτε ολοκληρωμένη μορφή σοσιαλισμού, είναι όμως η απόρριψη των μπαλωμάτων και η αναζήτηση μιας αριστερής διεξόδου από την κρίση. Η Ελλάδα δεν μπορεί να παραμείνει σε αυτό το καθεστώς εξαίρεσης που έχει διαμορφωθεί. Δυστυχώς ή Ελλάδα δεν μπορεί να παραμείνει στην ευρωζώνη και αυτό δεν είναι επιλογή της αριστεράς, ούτε ασφαλώς συμφέρουσα επιλογή. Είναι αποτέλεσμα της χρεοκοπίας και της στρατηγικής των κυρίαρχων ελληνικών ελίτ υπό την καθοδήγηση του ΔΝΤ. Είναι προϊόν ανάγκης! Μα, αν αλλάξει θεσμική λειτουργία η ευρωζώνη, τότε δεν θα βρεθεί λύση και για την χώρα μας; Ασφαλώς, αλλά αν ήταν αυτό να συμβεί θα είχε γίνει πριν ξηλωθεί το πουλόβερ. Τώρα μην ελπίζετε. Αν αλλάξει δομή και λειτουργία η ευρωζώνη στο άμεσο μέλλον, αυτό θα γίνει δίχως την Ελλάδα στον πυρήνα της (το αν η Ελλάδα παραμείνει συνδεδεμένη με την ζώνη του Ευρώ είναι άλλο ζήτημα), και τούτο περισσότερο για πολιτικούς λόγους, παρά για οικονομικούς. Η πολιτική, όπως έλεγε ορθότατα ο François Mitterand, είναι «η διαχείριση των συμβόλων». Η χρεοκοπία συμβολίζει την κατάρρευση ενός μηχανισμού σταθερότητας, το ξήλωμα του πουλόβερ. Οποιαδήποτε μελλοντική αναδιάρθρωση της Ευρωζώνης δεν θα περιλαμβάνει την Ελλάδα, το αρνητικό σύμβολο.
Αυτά για να μην τρέφεστε με απίθανες μυθοπλασίες του ελληνικού καθεστώτος της διαπλοκής. Ο δικομματισμός δομεί αυθεντικά το σύστημα διαχείρισης των συμβόλων του ελληνικού κράτους πατρωνίας και προεκλογικά αναγκάζεται να καταφύγει σε υπερβατικές αναπαραστάσεις ανάπτυξης γύρω από το μνημόνιο για να επιβιώσει. Έτσι όμως βιώνουμε μια μορφή διαπλεκόμενης συμβολικής συνομωσίας εναντίον της δημοκρατίας, η οποία δεν αντέχει τα χοντρά παραμύθια. Η Ελλάδα την αμέσως επόμενη περίοδο θα βρεθεί ενώπιον κρίσιμων για την ύπαρξή της ζητημάτων και αυτά δεν μπορεί να τα χειριστεί το καθεστώς που χρεοκόπησε τη χώρα. Δεν είναι δυνατόν οι ηττημένοι σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής, που συμβολίζουν την ελληνική κατάρρευση, να κυβερνήσουν! Αυτό θα ήταν πολιτική καταστροφή για τους Έλληνες, που θα επιδείνωνε την ούτως ή άλλως δραματική οικονομική κατάσταση.
Η άλλη πιθανότητα για τους Έλληνες συνδέεται με την αριστερή διακυβέρνηση, που θα κληθεί να λύσει το πολιτικό πρόβλημα της χώρας, το οποίο συνδέεται άρρηκτα με το μοντέλο χρεοκοπίας που υιοθέτησε το καθεστώς. Αυτό το μοντέλο χρεοκοπίας δεν μπορεί να υπηρετηθεί από την ελληνική κοινωνία. Τούτο είναι σαφές. Πιθανότατα η απόρριψη της στρατηγικής ΔΝΤ-ΕΕ θα οδηγήσει σε έξοδο από την ευρωζώνη (ως αφορμή όμως και όχι ως αιτία, καθώς η αιτία είναι η χρεοκοπία), πράγμα καλύτερο από την υιοθέτηση μιας μορφής διπλού νομισματικού συστήματος και συνέχιση της εξυπηρέτησης μιας δανειακής σύμβασης που ορίζει την χώρα ως υποτελή πολιτεία, περιορισμένης κυριαρχίας. Η αριστερή διακυβέρνηση δεν πρόκειται να φέρει τον σοσιαλισμό στην Ελλάδα, θα μπορούσε όμως να θεμελιώσει μια πλουραλιστική δημοκρατία με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά που θα υπηρετούσε την υπόθεση της ισότητας σε ένα φιλελεύθερο περιβάλλον. Αυτό δεν το έχουμε βιώσει στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα. Και τούτο θα ξεκαθάριζε αργότερα με αντικειμενικά στοιχεία την παραμονή ή όχι της Ελλάδας στην ΕΕ. Θα έθετε το πρόβλημα παραμονής μας σε μια Ένωση που δεν συμφέρει τους λαούς, ενώ πνίγει κοινωνίες με στρεβλή παραγωγική συγκρότηση όπως την Ελληνική, συμβάλλοντας στην σταθεροποίηση μιας παθογενούς οικονομικής κατάστασης.. Η ΕΕ (και όχι μια ανύπαρκτη ενωμένη δημοκρατική Ευρώπη) δεν μπορεί να είναι το φιλόξενο σπίτι για τον ελληνικό λαό. Και τούτο μόνο μια αριστερή κυβέρνηση μπορεί να θεμελιώσει πολιτικά, αρνούμενη να συμβιβαστεί με τους θεσμούς αντικειμενικής αποδυνάμωσης της χώρας. Αυτό θα κλονίσει το οικοδόμημα της ΕΕ, πιθανόν μάλιστα να καταρρεύσει, αλλά τούτο σε καμία περίπτωση δεν θα είναι εις βάρος της ελληνικής κοινωνίας.
Κάπως έτσι κτίζεται η άλλη πιθανότητα ρεαλιστικά, «ανοίγοντας» διάπλατα στη συνέχεια την πιθανότητα ανάπτυξης ενός κινήματος σοσιαλιστικού, αποκεντρωμένου, μετασχηματισμού στην ήπειρό μας, ξεκινώντας ασφαλώς από εκεί που αντικειμενικά θα ξεκινήσει και η αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα: από τον δημόσιο έλεγχο του τραπεζικού τομέα και μια αντιμονοπωλιακή στρατηγική στην αγορά. Αυτή την άλλη πιθανότητα δεν μπορεί να την φοβάται κανείς σήμερα στην Ελλάδα, εκτός εάν είναι παράγοντας του καθεστώτος φτωχοποίησης και απαξίωσης, ή ανήκει στην κατηγορία των προνομιούχων ελίτ που διαμόρφωσε το πελατειακό σύστημα με αιχμή την διαπλοκή: στους τζάμπα μάγκες της μεταπολίτευσης που χρεοκόπησε, δηλαδή, βουτηγμένη στα σκάνδαλα, στην απληστία και στην διαφθορά.
Τούτη η άλλη πιθανότητα για τους Έλληνες, προκαλεί διεθνή προβληματισμό, και αναστάτωση στα κέντρα αποφάσεων του παγκόσμιου συστήματος ηγεμονίας. Αυτοί σήμερα διαπιστώνουν πολιτική πόλωση, με τον δικομματισμό να διέρχεται υπαρξιακή κρίση και συμβολική αποδιάρθρωση. Άρα, η πολιτική κρίση είναι βαθιά και το εκλογικό αποτέλεσμα αναμένεται να δείξει μόνον επιδερμικά το πρόβλημα, καταλήγουν οι έχοντες εμπειρία σε ανάλογες καταστάσεις. Οι «επιδερμικοί» όμως, διατείνονται ότι φοβούνται την πιθανότητα να επικρατήσουν οι ακραίοι στην χώρα. Παραμύθια, αυτοί που εμφανίζονται τρομοκρατημένοι είναι εκείνοι που ερωτοτροπούν με τους ακραίους. Στην Ελλάδα τα πραγματικά άκρα, βρίσκονται στην μέση. Η συνειδητοποίηση του εξτρεμισμού της μέσης - που οδήγησε στο ΔΝΤ – ίσως να πανικοβάλει περισσότερο, στο βαθμό που δεν είναι μέρος του σεναρίου C για την Ελλάδα.
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.