Του Καθηγητή Γιώργου Πιπερόπουλου
Τι ακριβώς σημαίνει ο όρος αλλοτρίωση ή αποξένωση, του ατόμου που ζεί, εργάζεται, λειτουργεί και δημιουργεί ως μέλος μιάς σύγχρονης αστικής κοινωνίας; Σταχυολογώντας από την πλούσια πάνω στο θέμα αυτό βιβλιογραφία των κοινωνικών επιστημών μπορούμε να προσδιορίσουμε 5 πιθανές ερμηνείες του όρου αλλοτρίωση .
Συγκεκριμένα η αλλοτρίωση μπορεί να σημαίνει «αποδυνάμωση» ή και «έλλειψη νοήματος» ακόμη «έλλειψη αρχών ή ανομία» ‘όπως και «απομόνωση ή μοναξιά» και τελικά «αποξένωση από τον ίδιο μας τον εαυτό.»
H αλλοτρίωση ως «αποδυνάμωση» ξεκίνησε από το έργο του Μαρξ και συνεχίζεται πολύ πιο έντονα σήμερα. Στην μαρξιστική θεωρία το εργαζόμενο άτομο αισθάνεται αλλοτριωμένο μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα διότι αποτελεί μιά «ασήμαντη για τον επιχειρηματία-καπιταλιστή» μονάδα που δεν συμμετέχει στην λήψη αποφάσεων ακόμη και όταν αυτές αφορούν άμεσα την τύχη και το μέλλον του.
Η αλλοτρίωση ως κατάσταση όπου το άτομο υποφέρει από «έλλειψη νοημάτων» αναφορά στο γεγονός ότι στα σύγχρονα αστικό-βιομηχανικά κοινωνικά συστήματα το μεμονωμένο άτομο αδυνατεί να κατανοήσει τις δυναμικές και γοργά εναλλασσόμενες διαδικασίες καθώς και τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω του.
Η αλλοτρίωση ως κατάσταση «ανομίας ή έλλειψης αρχών» πηγάζει από το έργο του Ντέρκχαϊμ. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό η ραγδαία κοινωνική αλλαγή φέρνει το άτομο αντιμέτωπο με καταστάσεις στις οποίες οι ψυχοκοινωνικοί κανόνες του παιχνιδιού έχουν χάσει την ισχύ τους, τα παραδοσιακά πρότυπα συμπεριφοράς έπαψαν να καθορίζουν το πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων και το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση σύγχισης.
Η αλλοτρίωση ως «απομόνωση» αναφέρεται στα έντονα ψυχολογικά συναισθήματα του κατοίκου μιάς σύγχρονης αστικοβιομηχανικής μητρόπολης που αν και περιστοιχίζεται από μυριάδες συνανθρώπους στο χώρο εργασίας στην πολυκατοικία, στους δρόμους και τα λεωφορεία αισθάνεται απομονωμένο, υποφέρει από έντονα συναισθήματα μοναξιάς.
Τελικά η αλλοτρίωση ως «αποξένωση από τον ίδιο μας τον εαυτό» ταυτίζεται με την απώλεια του νοήματος της εργασίας μας καθώς στην παραγωγική διαδικασία το άτομο προσθέτει με τον μόχθο της καθημερινής 8ωρης εργασίας του ένα πολύ μικρό κομμάτι στο τελικό προϊόν που δεν εντοπίζεται εύκολα.
Η σύγχρονη τεχνολογία μαζικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, βασίζεται στην ορθολογιστική κατανομή ανθρώπινου δυναμικού, μηχανημάτων παραγωγής και κεφαλαίου. Αυτό το σύστημα αφαίρεσε από τον μεμονωμένο εργαζόμενο την άντληση ικανοποίησης από εργασία που ερχόταν ως αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης μιάς πράξης που το αποτέλεσμά της ήταν χειροπιαστό, ένα ζευγάρι παπούτσια, ένα βάζο, ένα ρούχο, κάποιο, οποιοδήποτε αντικείμενο...
Στην Ελλάδα της τρόικα, δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, οι δραματικές οικονομικές συνθήκες έχουν βάλει στο περιθώριο της απασχόλησης, στην ανεργία, τεράστιους αριθμούς συμπατριωτών μας. Για τα άτομα αυτά και τις οικπγένειές τους η αλλοτρίωση σημαίνει αποκοπή από το κοινωνικό σύνολο, με τον κατακερματισμό του κοινωνικού ιστού και τη δραματική μείωση της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Μιά από τις περισσότερο δραματικές διαστάσεις της αλλοτρίωσης του σημερινού Έλληνα είναι η δημιουργία και εκδήλωση συναισθήματος κυνισμού δηλαδή της ψυχοκοινωνικής «απάθειας» που γεννά η παθητική αποδοχή του γεγονότος ότι αδυνατούμε πλέον ως άτομα και ως ομάδες να επηρεάσουμε τις διαδικασίες που χαρακτηρίζουν το κοινωνικό σύστημα .
Η «απάθεια» και ο κυνισμός δεν χαρακτηρίζουν μόνο κατοίκους των μεγάλων ελληνικών αστικών κέντρων αλλά διαφαίνεται σε κρούσματα ψυχοκοινωνικής παθολογίας όπως στις περιπτώσεις που κάποιος μοναχικός συγκάτοικος στην πολυκατοικία μας πεθάνει και χρειασθεί «να μυρίσει το πτώμα του» για να αντιληφθούμε οι υπόλοιποι «γείτονες» ότι για τον άγνωστο αυτόν συνάνθρωπό μας έκλεισε η παρένθεση της ζωής…
Τα πράγματα χειροτερεύουν καθημερινά όπως δείχνει η αύξηση αυτοκτονιών, ψυχασθενειών, αλκοολισμού, ναρκομανίας και ιντερνετομανίας…
H αλλοτρίωση ως «αποδυνάμωση» ξεκίνησε από το έργο του Μαρξ και συνεχίζεται πολύ πιο έντονα σήμερα. Στην μαρξιστική θεωρία το εργαζόμενο άτομο αισθάνεται αλλοτριωμένο μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα διότι αποτελεί μιά «ασήμαντη για τον επιχειρηματία-καπιταλιστή» μονάδα που δεν συμμετέχει στην λήψη αποφάσεων ακόμη και όταν αυτές αφορούν άμεσα την τύχη και το μέλλον του.
Η αλλοτρίωση ως κατάσταση όπου το άτομο υποφέρει από «έλλειψη νοημάτων» αναφορά στο γεγονός ότι στα σύγχρονα αστικό-βιομηχανικά κοινωνικά συστήματα το μεμονωμένο άτομο αδυνατεί να κατανοήσει τις δυναμικές και γοργά εναλλασσόμενες διαδικασίες καθώς και τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω του.
Η αλλοτρίωση ως κατάσταση «ανομίας ή έλλειψης αρχών» πηγάζει από το έργο του Ντέρκχαϊμ. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό η ραγδαία κοινωνική αλλαγή φέρνει το άτομο αντιμέτωπο με καταστάσεις στις οποίες οι ψυχοκοινωνικοί κανόνες του παιχνιδιού έχουν χάσει την ισχύ τους, τα παραδοσιακά πρότυπα συμπεριφοράς έπαψαν να καθορίζουν το πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων και το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση σύγχισης.
Η αλλοτρίωση ως «απομόνωση» αναφέρεται στα έντονα ψυχολογικά συναισθήματα του κατοίκου μιάς σύγχρονης αστικοβιομηχανικής μητρόπολης που αν και περιστοιχίζεται από μυριάδες συνανθρώπους στο χώρο εργασίας στην πολυκατοικία, στους δρόμους και τα λεωφορεία αισθάνεται απομονωμένο, υποφέρει από έντονα συναισθήματα μοναξιάς.
Τελικά η αλλοτρίωση ως «αποξένωση από τον ίδιο μας τον εαυτό» ταυτίζεται με την απώλεια του νοήματος της εργασίας μας καθώς στην παραγωγική διαδικασία το άτομο προσθέτει με τον μόχθο της καθημερινής 8ωρης εργασίας του ένα πολύ μικρό κομμάτι στο τελικό προϊόν που δεν εντοπίζεται εύκολα.
Η σύγχρονη τεχνολογία μαζικής παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, βασίζεται στην ορθολογιστική κατανομή ανθρώπινου δυναμικού, μηχανημάτων παραγωγής και κεφαλαίου. Αυτό το σύστημα αφαίρεσε από τον μεμονωμένο εργαζόμενο την άντληση ικανοποίησης από εργασία που ερχόταν ως αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης μιάς πράξης που το αποτέλεσμά της ήταν χειροπιαστό, ένα ζευγάρι παπούτσια, ένα βάζο, ένα ρούχο, κάποιο, οποιοδήποτε αντικείμενο...
Στην Ελλάδα της τρόικα, δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, οι δραματικές οικονομικές συνθήκες έχουν βάλει στο περιθώριο της απασχόλησης, στην ανεργία, τεράστιους αριθμούς συμπατριωτών μας. Για τα άτομα αυτά και τις οικπγένειές τους η αλλοτρίωση σημαίνει αποκοπή από το κοινωνικό σύνολο, με τον κατακερματισμό του κοινωνικού ιστού και τη δραματική μείωση της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Μιά από τις περισσότερο δραματικές διαστάσεις της αλλοτρίωσης του σημερινού Έλληνα είναι η δημιουργία και εκδήλωση συναισθήματος κυνισμού δηλαδή της ψυχοκοινωνικής «απάθειας» που γεννά η παθητική αποδοχή του γεγονότος ότι αδυνατούμε πλέον ως άτομα και ως ομάδες να επηρεάσουμε τις διαδικασίες που χαρακτηρίζουν το κοινωνικό σύστημα .
Η «απάθεια» και ο κυνισμός δεν χαρακτηρίζουν μόνο κατοίκους των μεγάλων ελληνικών αστικών κέντρων αλλά διαφαίνεται σε κρούσματα ψυχοκοινωνικής παθολογίας όπως στις περιπτώσεις που κάποιος μοναχικός συγκάτοικος στην πολυκατοικία μας πεθάνει και χρειασθεί «να μυρίσει το πτώμα του» για να αντιληφθούμε οι υπόλοιποι «γείτονες» ότι για τον άγνωστο αυτόν συνάνθρωπό μας έκλεισε η παρένθεση της ζωής…
Τα πράγματα χειροτερεύουν καθημερινά όπως δείχνει η αύξηση αυτοκτονιών, ψυχασθενειών, αλκοολισμού, ναρκομανίας και ιντερνετομανίας…
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.