Oι μετανάστες με τα γεμάτα καροτσάκια, ο πυρπολημένος καταυλισμός στον Ελαιώνα, τα συνεχιζόμενα πλιάτσικα, οι κλειδαμπαρωμένες μάντρες στο κέντρο της Αθήνας που καίνε τα παλιοσίδερα κι ένας τζίρος πολλών εκατομμυρίων συνθέτουν το σκηνικό της μαφίας των scrap που κάνει χρυσές δουλειές την εποχή της κρίσης.Όλα σχεδόν τα σκραπατζίδικα και τα χυτήρια λειτουργούν παράνομα. Διακινούν μαύρο χρήμα, ενισχύουν το παρεμπόριο και, φυσικά, δεν πληρούν καμία περιβαλλοντική συνθήκη.
Το 1990 η ελληνική βιομηχανία παρήγε ένα εκατομμύριο τόνους χάλυβα τον χρόνο. Σήμερα παράγει τρία, εξυπηρετώντας το real estate ολόκληρης της Μεσογείου. Μόνο που τα μέταλλα αυτά δεν είναι προϊόν εξόρυξης. Σχεδόν 1,5 εκατ. τόνοι καταφθάνουν στη χώρα μας μέσω της ρώσικης μαφίας, που εκμεταλλεύεται τη βιομηχανική άβυσσο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και τα διαλυτήρια των πλοίων. Το υπόλοιπο 1,5 εκατ. παράγεται εξ ολοκλήρου από τα σκουπίδια, τα δικά μας σκουπίδια». Ο Χρήστος Καρακέπελης είναι κινηματογραφιστής. Το 2004, παρατηρώντας τον στρατό από τρίκυκλα που πηγαινοέρχονταν στην ολυμπιακή Αθήνα, φορτωμένα με παλιοσίδερα και scrap, αποφάσισε να «χαρτογραφήσει» τη διαδρομή των φτωχοδιάβολων του κέντρου, που στο όνομα της «ανακύκλωσης» και του μεροκάματου εξυπηρετούσαν μια ολόκληρη βιομηχανία με τζίρο εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. «Ξεκίνησα την έρευνα μόνο με μια βιντεοκά- μερα. Δεν είχα ιδέα ότι στην πορεία αυτού του ταξιδιού, που κράτησε συνολικά έξι χρόνια, θα αντίκριζα κατάματα μια πραγματικότητα που μόνο θλίψη γεννά. Διότι, πίσω από την "αθώα" περισυλλογή scrap, έχει στηθεί μια καλολαδωμένη μηχανή παραγωγής πλούτου. Λένε για ανακύκλωση και πράσινη ανάπτυξη, αλλά είναι όλα παραμύθια. Τόσο φθηνά ψέματα όσο και η πρώτη ύλη που αναζητά η χαλυβουργία. Από αυτόν το μηχανισμό ζουν παρανόμως πολλοί και πλουτίζουν νόμιμα τρεις οικογένειες. Το τέλειο κόλπο»...
Το ντοκιμαντέρ του Χρήστου Καρακέπελη, Πρώτη Ύλη, βγήκε στις αίθουσες τον Μάρτιο του 2011. Η έως τότε «αόρατη» πραγματικότητα της παράνομης ανακύκλωσης καταγραφόταν για πρώτη φόρα με τρόπο διεισδυτικό και ώριμο. Μόνο που αυτή η «πρώτη ύλη» δεν αναφερόταν στα παλιοσίδερα, αλλά στους ανθρώπους...
Ένας συλλέκτης scrap συλλέγει καθημερινά 80-100 κιλά σιδερικών, τα οποία παραδίδει σε μάντρα που τα αγοράζει για ψίχουλα. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, πίσω από την «αθώα» περισυλλογή scrap έχει στηθεί μια καλολαδωμένη μηχανή παραγωγής πλούτου. Από αυτόν το μηχανισμό ζουν παρανόμως πολλοί και πλουτίζουν νόμιμα λίγοι. Φωτό: Σπύρος Στάβερης
Στον μαχαλά της Ορφέως
Ο Λάτο είναι αθίγγανος. Κάθε μέρα σηκώνεται χαράματα, καβαλάει το τρίκυκλο και γυρεύει παλιοσίδερα. Είναι μόλις ο ένας από τους 100.000 παράνομους «συλλέκτες» της πόλης. Μέχρι τον Αύγουστο, όταν μυστηριωδώς κάηκε ο καταυλισμός της οδού Ορφέως, ζούσε στον μαχαλά, ανάμεσα σε ανθρώπους, ποντίκια και τόνους σκουπίδια. Αυτή η δαιδαλώδης παραγκούπολη, σαν φωλιά κυνηγημένου ζώου, αποτέλεσε για περισσότερο από μία δεκαετία τη Μέκκα της παράνομης ανακύκλωσης στη σκιά του Παρθενώνα. «Οι μαντράδες έστησαν τα πρώτα μαγαζιά γύρω από τον καταυλισμό, γιατί χρειάζονταν ανθρώπους να κάνουν τη βρόμικη δουλειά. Να "ξύνουν" τους κάδους, να συλλέγουν το scrap κι ενίοτε να καίνε καλώδια μέσα στον μαχαλά, για να παίρνουν εκείνοι καθαρό τον χαλκό, χωρίς να αναπνέουν τα καρκινογόνα πλαστικά. Έπειτα το μεταπωλούσαν σε μεγαλύτερους μαντράδες κι εκείνοι με τη σειρά τους είτε στη Xαλυβουργία είτε σε κυκλώματα στα μιλούσες. Όταν οι μικροί μαντράδες πήγαιναν στους μεγαλύτερους, τότε αντιστρεφόταν η ιστορία: τους έκλεβαν εκείνοι στο ζύγι. Ο κλέψας του κλέψαντος, δηλαδή, μέχρι τα... κλεμμένα παλιοσίδερα να καταλήξουν στην πίσω αυλή της βαριάς βιομηχανίας, που τους κλέβει όλους».
Για χρόνια η πιο «επικερδής» εργασία στον καταυλισμό ήταν η καύση καλωδίων. Ή, απλώς, η περισυλλογή του χαλκού, ενός «ακριβού» χρηματιστηριακού μετάλλου, που σήμερα πωλείται στις παράνομες μάντρες του Ελαιώνα, του Ταύρου και του Ρέντη προς τέσσερα, πέντε, έως και έξι ευρώ το κιλό. Ο γκετοποιημένος μαχαλάς, που κανείς δεν μπορούσε να πλησιάσει, λόγω του «νόμου των Ρομά», ήταν το ιδανικό «χυτήριο». Εκεί ο χαλκός έρρεε άφθονος, δίχως περιβαλλοντικές έννοιες. Όταν βέβαια η τοξική μπόχα από το καμένο πλαστικό έφτασε έως και τα ρουθούνια των περιοίκων, άρχισαν οι πρώτες αντιδράσεις.
Η Τασία Αλιφιεράκη ήταν από τους πρώτους κατοίκους του Βοτανικού που ξεσηκώθηκαν. Ιδρύοντας μαζί με ευαισθητοποιημένους συντοπίτες της την «Επιτροπή πολιτών κατά της καύσης καλωδίων», προσπάθησε να περιορίσει τη δράση των Αλβανών Ρομά από το Ελμπασάν, που έβαζαν τα ανήλικα παιδιά τους να καίνε εντός του καταυλισμού ολόκληρα χιλιόμετρα από πλαστικά καλώδια, δίχως να λογαριάζουν τις ανεπανόρθωτες ζημιές που προκαλούσαν στον οργανισμό τους και στο περιβάλλον. «Η σχέση του μαχαλά με τα σκραπατζίδικα ήταν καρκίνωμα για την περιοχή. Είναι δυνατόν μικρά παιδιά να καίνε καλώδια και θερμοσίφωνες; Αυτό ισοδυναμεί με θάνατο. Τόσο για τα ίδια όσο και για τους κατοίκους. Μόλις σήκωνε ένα ελαφρύ αεράκι», λέει ο Λάτο.
Από την παράνομη διαδρομή του scrap δεν έλειπαν φυσικά οι παραδοσιακές «ανορθογραφίες» του εμπο- ρίου. «Τους πηγαίναμε τόνους ολόκληρους και αυτοί μας έκλεβαν στο ζύγι. Πήγαινες 200 κιλά και στα ζύγιζαν 150. Αλλά είχες ανάγκη το μεροκάματο και δεν εισπνέαμε άπαντες το τοξικό νέφος της καύσης. Είχα φτάσει στο σημείο να αναγνωρίζω τη μυρωδιά του καμένου πλαστικού πάνω στο κορμί μου, ήταν μ' έναν τρόπο η "κολόνια" μου...» λέει, χαριτολογώντας πια, η πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτών.
Ο Νίκος Κατσαρός, επιστημονικός συνεργάτης στον «Δημόκριτο», στάθηκε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό της. «Τα καλώδια περιβάλλονται από πλαστικό, που όταν καεί, απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα διοξίνες και φουράνια, στοιχεία που έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής και είναι άκρως καρκινογόνα για τον οργανισμό. Είναι αυτοκτονία να τα εισπνέεις!».
Η πυρκαγιά στον μαχαλά
Ο μαχαλάς δεν υπάρχει πια. Τη σπίθα που κατέκαψε τις καλύβες των Ρομά, οι φήμες λένε, ότι άναψε η υπόγεια διαμάχη ανάμεσα στις τρεις τσιγγάνικες φατρίες που έκαναν κουμάντο. Οι φήμες, όμως, δεν λένε πάντα την αλήθεια. Ρωτώ τον Λάτο, αλλά δεν θέλει να μιλήσει για εκείνη τη νύχτα.
Ο Γιάννης Ρουσάκης, ο ένας εκ των δέκα ιδιοκτητών των 35 στρεμμάτων γης που καταπατήθηκαν από τους Αλβανούς αθίγγανους, αισθάνεται σήμερα ανακουφισμένος. «Ζητήσαμε μόνο να αποκατασταθεί η νομιμότητα. Ευτυχώς, υπήρξαν ορισμένοι φορείς της πολιτείας που βοήθησαν ουσιαστικά, όπως ο δήμαρχος της Αθήνας, Γιώργος Καμίνης, ο αντιδήμαρχος Καθαριότητας, Ανδρέας Βαρελάς, η αστυνομική διευθύντρια Πετραλώνων, Γεωργία Λίτινα, ο ταξίαρχος Κωνσταντίνος Μιχαιρίνας, άνθρωποι που έσκυψαν πάνω στο πρόβλημα και αναγνώρισαν το δίκαιο του αγώνα μας. Προσωπικά, δεν ζήτησα ποτέ να πεταχτούν στον δρόμο οι Ρομά. Γνωρίστηκα μαζί τους, έκανα φίλους μέσα στον καταυλισμό. Όμως δεν μπορούσε να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Ήταν ένα άβατο όπου κυριαρχούσε η ανομία». Ο Γιώργος Ιερωνυμάκης διατηρεί εδώ και χρόνια μια εταιρεία με ειδικές κατασκευές ανοξείδωτου χάλυβα, δίπλα ακριβώς στον άλλοτε μαχαλά της Ορφέως. Τα τελευταία χρόνια ζούσε μια κόλαση. «Μόνο από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2011 μπήκαν στο μαγαζί μου 49 φορές, σκότωσαν τον σκύλο μου, κατέστρεψαν εξοπλισμό και μου έκλεψαν υλικά αξίας 60.000 ευρώ. Και όλα αυτά αναζητώντας scrap». Αντίστοιχες ιστορίες έχει να διηγηθεί και ο Δημήτρης Λελούδας, ιδιοκτήτης μαγειρείου στην οδό Σαλαμινίας. « Έχω βάλει 16 κάμερες στο μαγαζί, πληρώνω 3.000 ευρώ σε security για να φυλάνε ένα... μαγειρείο – ούτε το Φορτ Νοξ να ήταν. Σε έναν μήνα είχα 16 διαρρήξεις! Έκλεβαν από τρόφιμα έως τις σιδερένιες καρέκλες».
Εκεί όπου κάποτε βρισκόταν ο μαχαλάς, σήμερα υπάρχουν μόνο μπάζα και το φάντασμα μιας πολιτείας που «ανακυκλώθηκε», αφού πρώτα εξυπηρέτησε τον σκοπό της. Στα σκραπατζίδικα της περιοχής, βέβαια, οι ατέλειωτες ουρές που σχηματίζουν ακόμα εκατοντάδες «συλλέκτες» με τα καρότσια τους επιβεβαιώνουν ότι η άλλη «ανακύκλωση» συνεχίζεται κανονικά. Για αποδείξεις και παραστατικά ούτε λόγος. Ήταν και παραμένουν άγνωστες λέξεις. Η μπόχα από το μαύρο χρήμα κρύβεται κάτω από ατέλειωτους τόνους σκουπιδιών...
Φωτό: Freddie F.
Οι «άθλιοι» της ανακύκλωσης
Ο Χαμπίζ είναι 37 ετών. Ζει στην Ελλάδα μόλις τρεις μήνες. Από την πρώτη κιόλας μέρα στην Αθήνα άρχισε να συλλέγει scrap για λογαριασμό μιας παράνομης μάντρας Μπαγκλαντεσιανών συμπατριωτών του στην περιοχή του Ελαιώνα. Κουβαλάει καθημερινά με το καρότσι του 80 με 100 κιλά scrap. Κάθε κιλό κοστίζει από 0,15 έως 0,20 λεπτά. Τις καλές μέρες βγάζει πάνω από δέκα ευρώ. Τις κακές, λιγότερα. Κρατάει περίπου πέντε ευρώ ανά ημέρα για τις ανάγκες του και τα υπόλοιπα τα στέλνει πίσω στην πατρίδα, όπου ζουν η γυναίκα του και τα τρία παιδιά τους. Αυτή την εποχή μένει σ' ένα τριάρι στα Σεπόλια, μαζί με δέκα συμπατριώτες του. Αγνοεί ότι οι τιμές των μεταλλικών δομικών υλικών τον Αύγουστο του 2012 ήταν αυξημένες κατά 39% σε σχέση με τις τιμές του 2005, κατά 3,6% σε σχέση με τις τιμές του 2010 και κατά 1,5% σε σχέση με αυτές του 2011. Ξέρει μόνο ότι οι Μπαγκλαντεσιανοί είναι ακούραστοι στη συλλογή scrap. «Αυτό το καρότσι δουλεύει 24 ώρες την ημέρα. Ακόμα και τα βράδια κάποιος θα κουβαλάει υλικά στη μάντρα...», λέει.
Ο Χρήστος είναι από την Αλβανία. Ζει στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια και είναι από τους τυχερούς που διαθέτουν φορτηγό για τη συλλογή του scrap. «Παλιά τα πράγματα ήταν καλύτερα. Τώρα μπορείς να γυρνάς για ώρες και να μη βρίσκεις τίποτα. Τα σηκώνουν όλα οι λαθρομετανάστες. Κάποτε βγάζαμε 40-50 ευρώ την ημέρα. Τώρα πια ψίχουλα...». Ο αντιδήμαρχος Καθαριότητας και Ανακύκλωσης του Δήμου της Αθήνας, Ανδρέας Βαρελάς, παλεύει εδώ και καιρό να ξεσκεπάσει τον μηχανισμό που έχει στηθεί κάτω από τη μύτη του δήμου, στερώντας από τους δημότες έσοδα δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. «Όλα σχεδόν τα σκραπατζίδικα και τα χυτήρια στον ευρύτερο ιστό της Αττικής λειτουργούν παράνομα. Διακινούν μαύρο χρήμα, ενισχύουν το παρεμπόριο και, φυσικά, δεν πληρούν καμία περιβαλλοντική συνθήκη. Τα υλικά λιώνονται κι έπειτα πωλούνται ως λιωμένος σίδηρος, χωρίς να γίνεται κανένας διαχωρισμός. Τι κι αν το ένα κουτί περιείχε φυτοφάρμακο και το άλλο λαδομπογιά... Τα λιώνουν μαζί. Τώρα που μιλάμε, μια νοικοκυρά τηγανίζει το φαγητό των παιδιών της σε ένα τηγάνι φτιαγμένο από αυτά τα επικίνδυνα υλικά. Είναι τρελό...». Η τιμή πώλησης ενός τόνου σιδήρου από τον δήμο στις εταιρείες ανακύκλωσης φτάνει σήμερα, σύμφωνα με τον Ανδρέα Βαρελά, τα 300 ευρώ. «Θα μπορούσαν να υπάρχουν σημαντικά έσοδα. Ίσως περισσότερα από ποτέ, βάσει τιμής και ζήτησης. Αρκεί να σταματήσει η κατάφωρη κλοπή της δημόσιας περιουσίας από τη "μαφία" του scrap». Μόνο το 2011 εκλάπησαν 900 μαντεμένιες σχάρες αποχέτευσης από τον Δήμο της Αθήνας, καπάκια από δίκτυα υπονόμων, μετασχηματιστές της ΔΕΗ, εναέρια κι επίγεια χάλκινα καλώδια ηλεκτροκίνησης από το σιδηροδρομικό δίκτυο, καλώδια από τον περιμετρικό φωτισμό του ΧΥΤΑ Φυλής, χαλκοσωλήνες νερού, αγωγοί φυσικού αερίου, ενώ και στην υπόλοιπη Ελλάδα το πλιάτσικο είναι ανεξέλεγκτο. Στον Στρυμόνα, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, σήκωσαν ολόκληρη γέφυρα (!), στο Αλιβέρι έκλεψαν την κολυμπήθρα εκκλησίας, στα Χανιά δύο κανόνια από την εποχή της Ενετοκρατίας, στην Κω ένα τανκ, στον Βόλο ένα παλιό βαγόνι τρένου του ΟΣΕ... Η ΔΕΗ υπολογίζει τις ζημιές σε ετήσια βάση κοντά στα 10 εκατομμύρια ευρώ, ενώ πάνω από ένα εκατομμύριο ευρώ είναι η ζημιά της αλυσίδας σούπερ μάρκετ «Σκλαβενίτης» από την κλοπή των καροτσιών. Όλα αυτά τα υλικά, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, καταλήγουν στη βιομηχανία δομικών υλικών, είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, όπου αγοράζονται νόμιμα από τα εργοστάσια. Κανείς δεν δίνει δεκάρα για την προέλευσή τους.
Ο γενικός επιθεωρητής Περιβάλλοντος, Παναγιώτης Μέργκος, έχει στη διάθεσή του μόλις 30 άτομα προσωπικό για αυτοψίες και ελέγχους. «Εμείς δεν δίνουμε σε κανέναν άδεια να λειτουργήσει για περισυλλογή και αποθήκευση ανακυκλώσιμου υλικού, όμως πάνε στις Περιφέρειες και εξασφαλίζουν από εκεί άδειες ως εμπορικά καταστήματα. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι οι Περιφέρειες σπάνια διενεργούν ελέγχους για να διαπιστώσουν αν όντως λειτουργούν ως εμπορικά καταστήματα, γίνεται εύκολα αντιληπτό πώς ξεφυτρώνουν σε κάθε γωνιά ολοένα και περισσότερα σκραπατζίδικα (υπολογίζονται γύρω στα 500 στον αστικό ιστό της πόλης). Για καθένα που κλείνουμε με τη νεοσυσταθείσα Αστυνομία Περιβάλλοντος και τους δήμους, ανοίγουν δύο-τρία παραπέρα. Χρειάζονται συντονισμένες κινήσεις για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο».
_________________________________________________________________________
ΕΝΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΟ AΘΗΝΑΙΚΟ SCRAP
Έντεκα χρόνια μετά το απελευθερωτικό Σπίτι του Κάιν, ένα σκοτεινό μα βαθιά ανθρώπινο ντοκιμαντέρ που πραγματεύεται τον φόνο μέσα από ιστορίες απλών ανθρώπων, ο Χρήστος Καρακέπελης επέστρεψε, το 2011, με διεγερμένη περιέργεια και νέα αποστολή: να φωτίσει, αυτήν τη φορά, την αθέατη πλευρά της ανακύκλωσης, υπερτονίζοντας την καταβροχθιστική μανία της βιομηχανίας για φθηνή πρώτη ύλη. Το ντοκιμαντέρ Πρώτη Ύλη έκανε πρεμιέρα πέρσι στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε ενθουσιώδεις κριτικές, ενώ αντίστοιχα πετυχημένη ήταν η φεστιβαλική διαδρομή του και στη συνέχεια – με πέρασμα από τις Νύχτες Πρεμιέρας αλλά και το Docfest Χαλκίδας, από το οποίο έφυγε με το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου. Τα σύνορα είχαν μόλις ανοίξει: η συμμετοχή τόσο στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι όσο και σε εκείνο της Ζυρίχης, όπου απέσπασε Ειδική Μνεία, ήταν για τους περισσότερους η φυσική εξέλιξη ενός ντοκιμαντέρ που μιλούσε με τον πλέον καθαρό και διαυγή τρόπο για εμάς και τον κόσμο όπου ζούμε. Ως φθηνή πρώτη ύλη...
ΔΕΙΤΕ ΤΟ TRAILER ΤΗΣ "ΠΡΩΤΗΣ ΥΛΗΣ"
Το σίγουρο είναι ότι η εποχή κατά την οποία η στεντόρεια φωνή του παλιατζή έμπαινε στα σπίτια μας από τα ανοιχτά παράθυρα έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Σήμερα τα παραθυρόφυλλα είναι κλειστά, η «δουλειά» απαιτεί τη σιωπή και τη συνενοχή όλων μας. Σημασία έχει η φθηνή πρώτη ύλη. Όχι οι άνθρωποι...
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.