Έχει και η μέση του καπιταλισμού την άκρη της!

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου *

Από τότε που πέσανε τα καθεστώτα του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού στην Ευρώπη και Ευρασία και «ενώθηκε» η Ευρώπη υπό το σκήπτρο του χρηματιστή, ένας αφάνταστα θρασύς κεφαλαιοκρατισμός ανέτειλε. Ο νικητής μιας εικονικής (ψευδο-ιδεολογικής στην ουσία) αντιπαράθεσης, η οποία στρέβλωνε το πρωταρχικό, την ανάγκη αντιεντροπικών αποφάσεων για την καλή λειτουργία της οικονομικής δομής, παρήγαγε μια γενικευμένη ψύχωση που ενσωματώθηκε στην «κοινή λογική» της παγκοσμιοποίησης.

Έτσι, παρατηρήσαμε την τελευταία δεκαετία - και ιδιαίτερα τα τελευταία πέντε χρόνια - κατά την οποία επιταχύνθηκε η καπιταλιστική κρίση στις πλέον ευάλωτες πολιτικοοικονομικά (: έλλειψη συνοχής στην οργάνωση της κεφαλαιοκρατικής προσωπικότητας) Δυτικές Χώρες, μια μορφή ταυτιστικής διαμάχης του καταναλωτικά δομημένου Εγώ με τα ιδανικά του (: την κάρπωση νεκρής ύλης, την απόλαυση προϊόντων και υπηρεσιών που λειτουργούν σαν το βυζί της μάνας στο στόμα του νεογέννητου). Το στόμα αισθάνθηκε να απομακρύνεται από το βυζί καθώς ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός που άρχισε να ανατέλλει ως η απόλυτη, μοναδική αλήθεια της ζωής διαμόρφωσε μια έντονα ψυχωτική σχέση του ατόμου με το κεφαλαιοκρατικό κράτος το οποίο εμφανιζόταν με την μορφή της λιτότητας και το δόγμα του αντιπληθωρισμού να μετατρέπει την θετική επιθυμία που το ίδιο διαμόρφωσε ιδεολογικά στην αντιπαράθεση του με τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» την προηγούμενη περίοδο, σε αρνητική επιθυμία.

Δηλαδή η αύξηση της ενεργού ζητήσεως στις χώρες όπου αυτή αποτέλεσε το όχημα ευημερίας (θετική επιθυμία) κατέληξε σήμερα να εμφανίζεται, αποδίδεται από τους κεντρικούς μηχανισμούς παιδαγωγικής ηγεσίας (ΜΜΕ, κυβερνητική προπαγάνδα, ακαδημαϊκή, γραφειοκρατική καθοδήγηση, επιχειρηματικό mainstream κλπ.) ως αρνητική επιθυμία. Μια ζημιογόνα για τον πολίτη-καταναλωτή στάση. Μια επιθυμία μητρικής παράστασης (με την έννοια του φροϋδικού Vorstellung) που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το πρόταγμα του σημερινού ταυτίζοντος, του Πατέρα Τραπεζίτη. Του Πάτρωνα των κοινωνιών, του μηχανισμού της μοναδικής αλήθειας, του κανόνα της σημερινής καπιταλιστικής δράσης και συμπεριφοράς. Του θεού των αγορών και του θεού των κρατών της αγοράς. Ενός θεού που μέσω του αντιπληθωρισμού συστήνει μια ηγεμονία που δεν μπορεί ο ίδιος να σηκώσει, σαν την ηγεμονία που στήσανε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα κάποιοι άλλοι στο όνομα του σοσιαλισμού, που επίσης δεν μπόρεσαν να «σηκώσουν», καθώς και αυτοί δεν έλαβαν υπόψιν το φαινόμενο της εντροπίας.

Ας αφήσουμε όμως αυτούς στον ιστορικό και ας επανέλθουμε στο πρόβλημα της διαταραχής του Εγώ κυρίως στις χώρες που διέρχονται σοβαρή οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα, που δίχως υπερβολή αποτελεί το κορυφαίο παράδειγμα της ψύχωσης, η οποία χαρακτηρίζεται από την κραυγαλέα αντίθεση του σημερινού προτάγματος του ταυτίζοντος (κυρίαρχο πολιτικό σύστημα/χρηματοπιστωτική ηγεσία) με το ήδη ταυτισμένο, από την μητρική πολιτική αφήγηση της μεταπολίτευσης. Η πατρική επιθυμία (το πρόταγμα του καθεστώτος των μνημονίων) έρχεται σαν αποικιοκράτης να καταλάβει μέρος του Εγώ, το οποίο αντιτάσσει την μεταπολιτευτική παραληρηματική σκέψη για να ερμηνεύσει την αυθαιρεσία του καθεστώτος των μνημονίων με την τρόικα και να διασφαλίσει την ναρκισσιστική του, ταυτιστική με την πολιτικοοικονομική αυθεντία των νικητών, ιστορική του συνέχεια. Αυτό με ψυχαναλυτικούς όρους χαρακτηρίζει μια μορφή μεταψυχολογίας, η οποία διαπιστώνει πώς ο Θάνατος στην Ελλάδα, για παράδειγμα σήμερα, αποκτά προβάδισμα έναντι του Έρωτος.

Όπως ακριβώς η θυσία (απατούνται θυσίες, «πάση θυσία στο ευρώ», «πάση θυσία έξω από το ευρώ» κλπ.) αποκτά προβάδισμα έναντι οποιασδήποτε εναλλακτικής πολιτικής που θα ξεκινούσε από το βιοικονομικό πρόταγμα: ΔΕΝ πλεονάζουν οι άνθρωποι και οι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζεται (παριστάται) να σπανίζουν το χρήμα και τα καταναλωτικά αγαθά, χαρακτηρίζεται ως μπουρδολογία ανάξια του θετικισμού/ρεαλισμού των νευρωτικών ή ψυχωτικών της αγοράς. Όπως αναλογικά ο θάνατος και η θυσία στις κοινωνίες αναπαριστάται ως λύτρωση από κάποια καταστροφική προηγούμενη σχέση στην θέση του Έρωτα που έρχεται να εναρμονίσει πολιτικά την ύπαρξη με το τραύμα της απομάκρυνσης του «στόματος» από το «βυζί της μάνας».

Πού να καταλάβει ο φουκαράς πως η λογιστική, η στατιστική και τα υπόλοιπα μαθηματικά της οικονομικής επιστήμης είναι μέσο προσέγγισης πολιτικών και όχι μηχανισμός ορισμού αδιαμφισβήτητων πραγματικοτήτων. Πώς να καταλάβει το παιδί που σπούδασε οικονομικά ή μάρκετινγκ, μάνατζμεντ κλπ. πως δίχως να αντιλαμβάνεται την αρχαιολογία και γενεαλογία της γνώσης που εσωτερικεύει ως απόλυτο κανόνα ρύθμισης σχέσεων και λήψεις αποφάσεων, καταλήγει σε ηλίθιο φορέα ενός ολοκληρωτικού εικονογράμματος, που βασίζεται σε μια και μοναδική αναπαράσταση του κόσμου: ο θάνατός σου η ζωή μου. Δεν καταλαβαίνουν όλοι αυτοί που μας ζητούν να βρούμε τρόπο να πληρώσουμε τα 550 δις ευρώ που χρωστάμε, πριν καν αρχίσουμε να προτείνουμε πολιτικές αριστερής μεταρρύθμισης, που θα μπορούσαν να αποδώσουν ένα εναλλακτικό σενάριο ανασυγκρότησης κράτους, αγοράς και Εγώ, πως τελικά αναπαράγουν μια μορφή νομιμοποίησης της σχιζοφρένειας στην Ελλάδα! Δεν είναι πως διαρκώς αυτοδιαψεύδονται, δεν είναι πως συλλαμβάνονται διαρκώς ανακόλουθοι, δεν είναι πως άλλα προτείνουν ως γενική θεωρία και άλλα εφαρμόζουν στην πράξη, διότι δεν επαληθεύτηκαν οι προηγούμενες προσδοκίες τους, είναι πως δεν κατάλαβαν ότι έχει και η μέση του καπιταλισμού την άκρη της. Η άκρη αυτή ορίζεται από την παραδοχή πως κάθε οικονομική παράσταση είναι αδιαχωρίστως παράσταση του ηγεμονικού μοντέλου και της πολιτικής διαδικασίας (νομιμοποιητικής αρχής) που το παριστά. Και ότι κάθε οικονομική παράσταση μέσα στην οποία η πολιτικώς νομιμοποιητική αρχή αναγνωρίζει τον Εαυτό της, είναι παράσταση του δικού της τρόπου αντίληψης του αντικειμένου (των καπιταλιστικών σχέσεων, δηλαδή) και μόνον. Αυτό συνιστά τελεολογία, στον βαθμό που γίνεται αντιληπτό ως ολοκληρωτική αντίληψη του κόσμου (η γη είναι επίπεδη) και οδηγεί στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό και πουθενά αλλού.

Καταλάβατε τι λέω; Αν ναι, μόλις αρχίσατε να καταλαβαίνετε τον αιτιατό μηχανισμό της σχιζοφρενούς πολιτικής διαλεκτικής που διακονείτε ως αντικειμενικότητα οι κυβερνητικοί και εκείνοι που έχετε παγιδευτεί μεταξύ της βίαιης απομάκρυνσης από την αναπαράσταση του «βυζιού» και της άκρως εντροπικής συμπεριφοράς του καθεστώτος στην Ελλάδα. Αν δεν μπορείτε να καταλάβετε τι λέω, προφανώς χαρακτηρίζεστε από δραματική ασχετοσύνη στο ζήτημα της επιστημονικής μεθοδολογίας και έτσι αδυνατείτε να προσεγγίσετε τον αιτιατό μηχανισμό που αναφέρω με κονστρουκτιβιστικό τρόπο. Είστε τυφλοί καθώς έχετε αναγάγει την ποζιτιβιστική οντολογία του νεοφιλελευθερισμού σε γενικό μηχανισμό και κανόνα ρύθμισης της ζωής. Έχετε αναγάγει την εντροπική λειτουργία του καπιταλισμού σε δόγμα. Παράγετε ψευδο-ιδεολογία μιλώντας για το τέλος των ιδεολογιών και το τέλος της πάλης των τάξεων. Είστε, φίλοι, δυστυχώς αστοιχείωτοι, διότι δεν φαίνεται να κατανοείτε την πολιτική αιτία που σας οδηγεί να οικονομείτε με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Έτσι φτάνετε μέσω του «όλα είναι οικονομία», να μην καταλαβαίνετε ούτε τα κλασικά οικονομικά! Ούτε ασφαλώς την διαστροφή που προκαλείται στην κοινωνία και στα άτομα από την κρίση του «Εγώ» τους που ταυτίζεται με την κρίση κεφαλαιοποίησης στον καπιταλισμό εξαιτίας του αντιπληθωριστικού μοντέλου που ήρθε για να θεμελιώσει την μεταμοντέρνα ηγεμονία στην ήπειρο μας. Αυτή την κρίση του «Εγώ» δεν γνωρίζω αν την καταλαβαίνουν ακροδεξιοί λαϊκιστές και εθνικιστές σαλτιμπάγκοι, πάντως την διαισθάνονται και μια χαρά την εκμεταλλεύονται προς ίδιον πολιτικό όφελος ασφαλώς. Δυστυχώς το φαινόμενο δεν μοιάζει να απασχολεί την ορθοδόξως μαρξίζουσα αριστερά επίσης, αν και είναι κρίσιμο για την χάραξη πολιτικής και στρατηγικής την σήμερον. Ομολογώ πώς πάνω σε αυτό το φαινόμενο δόμησα προτάσεις που ανακοίνωσα ως δράσεις για την συγκρότηση ενός Δημοκρατικού Μετώπου πολιτικής (και όχι επαναστατικής) ανατροπής του καθεστώτος στην Ελλάδα. Η ριζοσπαστικοποίηση κατά αυτή την άποψη θα αντιμετώπιζε το πρόβλημα της νεοελληνικής (σημερινής) νεύρωσης ή ψύχωσης: την διαμάχη στη σχέση του Εγώ με τα ιδανικά του.

Η αντιστροφή της πρότασης που προανέφερα, «ΔΕΝ πλεονάζουν οι άνθρωποι και οι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα, ενώ παρουσιάζεται (παριστάται) να σπανίζουν το χρήμα και τα καταναλωτικά αγαθά», αποτελεί την πεμπτουσία της πολιτικής οικονομίας της «μέσης του καπιταλισμού», που για να βρεις την άκρη της (της μέσης) θα πρέπει να στοχαστείς αντιεντροπικά, χρησιμοποιώντας παράλληλα με τις γνώσεις τις πολιτικής οικονομίας την ερμηνευτική όπως αποκρυσταλλώνεται σήμερα από την έρευνα της ψυχανάλυσης. Δηλαδή να εξιχνιάσεις το μυστήριο της νευρωτικής συμπεριφοράς του Έλληνα - που τον οδηγεί στην παθητική/εικονική άρνηση της πολιτικής της Συγκυβέρνησης ή την ανοχή του σε αυτήν με την έννοια της υποτιθέμενης έλλειψης εναλλακτικού σεναρίου ή εναλλακτικών πολιτικών λύσεων - προσεγγίζοντας τον κατοπτρισμό του Εγώ του σύγχρονου Έλληνα και ιδίως της γενιάς της «ισχυρής Ελλάδας», εντός της σημερινής άκρως εντροπικής, χρόνια υφεσιακής οικονομικής πραγματικότητας.

Το συμπέρασμα μιας τέτοιας ανάλυσης, οδηγεί στην ανάγκη ανατροπής του κλειστού συστήματος ελέγχου της κοινής γνώμης και της πληροφόρησης, και ακόμη περισσότερο στην ανατροπή της δομής του. Εκεί εστιάζεται ο μηχανισμός αναπαραγωγής νευρωτικών ή ψυχωτικών σχέσεων, που πλέον εκλαμβάνονται παραδόξως ως κανόνας καλής λειτουργίας της δημοκρατίας! Θα πρέπει να ανασυστήσουμε το νευρικό σύστημα της κοινωνίας και το νευρικό σύστημα της οικονομίας μας, φίλοι, ώστε να υπάρξει πιθανότητα οποιαδήποτε αντιεντροπική στρατηγική που θα βασίζεται στην Κεϋνσιανιστική θεώρηση των οικονομικών σχέσεων, να οδηγήσει στην καταστροφή του μηχανισμού αναπαραγωγής των νευρωτικών/ψυχωτικών σχέσεων στην Ελλάδα. Εννοώντας το «νευρικό σύστημα» ως εκτελεστή των αντιεντροπικών λειτουργιών που πρέπει να ξεκινήσουν από την συνολική πολιτική δομή της χώρας. Δίχως αυτό το νευρικό σύστημα (διαφορετικά ΜΜΕ και πολιτική/διοικητική δομή με εναλλακτικό πολιτικό λόγο και συμπεριφορά) δεν γίνεται να υπάρξει ουσιώδης αλλαγή με αντιεντροπικό χαρακτήρα, άρα και λύτρωση από την νεύρωση του σύγχρονου Έλληνα που περιέγραψα. Τι σημαίνει αυτό; Δυνατότητα παντρέματος μιας πολιτικής αριστερής μεταρρύθμισης των θεσμών του κράτους και της αγοράς (αντιμονοπωλιακή πολιτική, εξάλειψη της παραοικονομίας, δίκαιο φορολογικό σύστημα, ανασύσταση του Κράτους Δικαίου με διάκριση εξουσιών και εξάλειψη της πατρωνίας και του κομματισμού) υπέρ της ισότητας με την Ελευθερία. Και στο κοινωνικό επίπεδο «είμαι ελεύθερος» σημαίνει ΣΥΜΜΕΤΕΧΩ ΣΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ.

Αυτό είναι το κλειδί της αντιεντροπικής λειτουργίας που είναι απαραίτητο για να αρχίσει η «θεραπεία» της σύγχρονης ελληνικής ψύχωσης ή νεύρωσης (ανάλογα με την ερμηνεία) από την οποία πάσχουν οι περισσότεροι σήμερα, ασχέτως κοινωνικού στρώματος ή τάξης, με τα μεσοστρώματα ασφαλώς να ταλαιπωρούνται περισσότερο. Η γεωμετρική αύξηση της συμμετοχής των πολιτών στις κρίσιμες αποφάσεις αυτής της περιόδου θα οδηγούσε στην ομαδική θεραπεία από την ψυχωτική σχέση. Αυτό θα σύστηνε ένα πρωτοφανή ρεαλισμό στις οικονομικές σχέσεις και στο κοινωνικό μοντέλο. Τούτο και μόνον τούτο θα ανασύσταινε την υπευθυνότητα σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο στην Ελλάδα. Έτσι επανιδρύονται δημοκρατικά κράτη από κάτω προς τα επάνω και όχι αλλιώς! Όχι με Πάτρωνες, Τρόικες, εσωτερικούς και εξωτερικούς Νταβάδες ή «μαυραγορίτες» επενδυτές! Όχι με κόμματα μαντριά για «πρόβατα» και κοινοβούλια όπου τα ίδια «πρόβατα» νομιμοποιούν τον ηθικό τους ξεπεσμό μιλώντας για αποφάσεις που αναγκάζονται να κυρώσουν με το «πιστόλι (ποιού άραγε;) στον κρόταφο»!

Τα παραδοσιακά και νέα ΜΜΕ, όπως ακριβώς και η δομή του πολιτικού συστήματος, συμβάλουν στην απομαζικοποίηση του κινήματος των εργαζομένων με ένα μαγικό «κόλπο»: εμφανίζουν την αναπαράσταση της πραγματικότητας ως παράσταση της πραγματικότητας και την αντιπροσώπευση ως αυθεντική εκπροσώπηση του Εγώ. Εντός ενός περιβάλλοντος εικονικής πραγματικότητας, όπου η αναπαράσταση λαμβάνει με πολιτικά μέσα την μορφή της παράστασης, η ψύχωση, που παράγεται από τον μηχανισμό που προανέφερα, παράγει δυναμικό για αναπαραγωγή του φαινομένου μοιρολατρικής αποδοχής του «σοκ και δέους» με το οποίο ορίζεται η θεραπεία όχι ασφαλώς του Εγώ, αλλά της μητρικής σχέσης «βυζί - στόμα». Αυτή είναι η στρατηγική του ολοκληρωτικού καπιταλισμού που ψευδοϊδεολογικοποιώντας το εμφανώς τραυματισμένο Εγώ του πολίτη, τον οδηγεί σε μια ενοχική αντίληψη για τους δημοκρατικούς θεσμούς και την υποχρέωση του κράτους και όχι της αγοράς, να διασφαλίζει την ζωή, την εργασία, την υγεία, την παιδεία και μια σειρά ακόμα κοινωνικών αγαθών που συστήνουν την προσωπικότητα του Κράτους Ευημερίας με σοσιαλδημοκρατικούς όρους. Είναι ακριβώς η διασκέδαση της ανάγκης συμμετοχής του πολίτη στις αποφάσεις που ανατροφοδοτεί την ψύχωση του σημερινού Έλληνα, τον παραλύει, τον καθιστά άτομο που μισεί την αναπαράσταση της εικόνας του, δίχως να είναι σε θέση να προβληματιστεί γόνιμα για παραστάσεις που αφορούν άμεσα και έμμεσα στην αντικειμενική του, υλική υπόσταση της σήμερον.

Είναι ετούτο που τον γεμίζει συμπλέγματα «αγανακτισμένου πολίτη», ο οποίος αντί να κινητοποιηθεί μαζικά, προτιμά την «περιπέτεια» της εξέγερσης είτε εντός του εικονικού περιβάλλοντος των αναπαραστάσεων που προσφέρει εν αφθονία το καθεστώς, είτε με μορφές αποκλίνουσας συμπεριφοράς με απολύτως θεατρινίστικο, μη συνειδητοποιημένο βαθύτερα, κίνητρο. Όλα αυτά καθιστούν τον έντονα εντροπικό μηχανισμό που χαρακτηρίζει την σημερινή εθνική οικονομία της κρίσης στην Ελλάδα, αφάνταστα καταστροφικό, όχι μόνον σε ό, τι αφορά στο Εγώ του πολίτη, ούτε απλώς σε ό, τι αφορά στην μαζικοποίηση του κινήματος των εργαζομένων και στην διατήρηση της νομιμότητας σε ένα Κράτος Δικαίου, αλλά καταστροφικό για την έννοια αυτού καθεαυτού του αστικού κράτους της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Εάν ψάξεις να βρεις την «μέση» του καπιταλισμού υπό χρόνια και δριμεία κρίση στην Ελλάδα, θα ανακαλύψεις στην άκρη της «μέσης» την τάση καταστροφής της αστικής δημοκρατίας με όρους ολοκληρωτικού καπιταλισμού και δουλοπαροικίας. Αυτός, αγαπητοί φίλοι, αποκαλείται ρεαλισμός με ποζιτιβιστική επιστημολογία και στρουκτουραλιστική οντολογία – για να σταματήσει επιτέλους η θολούρα νεοφιλελευθέρων και καθεστωτικών κάθε είδους, να προφασίζεται την συνεκτική δήθεν αντικειμενική αναπαράσταση της πραγματικότητας. Οι κλόουν του ολοκληρωτικού καπιταλισμού θα πρέπει να γνωρίζουν δίχως περιστροφές ότι αποτελούν φορείς μίας κοινωνικής σχιζοφρένειας που παριστάνει τον ορθολογισμό.

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.