του Κώστα Λαπαβίτσα*
Πρώτοι στον χορό οι πολιτικοί, ως συνήθως. Η ΝΔ θυμήθηκε την αντίσταση του Ζαππείου και θέλει τώρα να αξιοποιήσει το λάθος για να πετύχει συναινετική χαλάρωση του προγράμματος. Από κοντά και η ΔΗΜΑΡ. Ακολουθεί πλήθος οικονομολόγων, δημοσιογράφων και σχολιαστών που φαίνεται ότι είχαν κάνει καλύτερες επιστημονικές προβλέψεις από τους ‘υπαλλήλους’ του ΔΝΤ, αλλά δεν τις αποκάλυπταν από μετριοφροσύνη.
Έκανε όντως λάθος το ΔΝΤ; Ναι, έκανε και είναι αυταπόδεικτο. Το πρώτο Μνημόνιο προέβλεπε ύφεση 3.5%, με επιστροφή στην ανάπτυξη και στις αγορές το 2011. Βαδίζουμε αισίως για συνολική συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά τουλάχιστον 25% και παραμένουμε αποκομμένοι από τις αγορές. Πόσο πιο έξω να πέσει κανείς;
Το περιβόητο λάθος του ΄πολλαπλασιαστή’ δεν είναι παρά μια απεικόνιση αυτής της αποτυχίας. Ο ‘πολλαπλασιαστής’ είναι ένα πηλίκο που σχηματίζεται, για παράδειγμα, από την συνολική αλλαγή του ΑΕΠ ως προς την αλλαγή των δημοσίων δαπανών, ή των φόρων. Αν, ας πούμε, το κράτος περικόψει τις δαπάνες του, το ΑΕΠ θα μειωθεί μεν ευθέως από τις περικοπές, αλλά και θα συνεχίσει να μειώνεται καθώς τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα προσαρμόζουν προς τα κάτω τις δικές τους δαπάνες. Προφανώς το ΔΝΤ έκανε πολύ χαμηλή εκτίμηση των ελληνικών ‘πολλαπλασιαστών’.
Γιατί όμως έκανε το λάθος; Δεν είχαν μήπως τεχνική επάρκεια ο Μπλανσάρ και οι συνεργάτες του κι έπρεπε να ζητήσουν τη συνδρομή του ΙΟΒΕ και της Τράπεζας της Ελλάδας; Όχι βέβαια. Οι τεχνοκράτες χρησιμοποίησαν εκτιμήσεις που αντανακλούσαν την πολύχρονη εμπειρία τους. Το πραγματικό πρόβλημα δεν ήταν η ακρίβεια των εκτιμήσεων, αλλά η ίδια η φύση του προγράμματος, δηλαδή η επιβολή λιτότητας, απορρύθμισης των αγορών και ιδιωτικοποιήσεων. Κλασικό πρόγραμμα του ΔΝΤ, δοκιμασμένο σε σειρά αναπτυσσομένων χωρών για δεκαετίες με τις γνωστές συνέπειες.
Με δύο όμως ουσιαστικές διαφορές στη χώρα μας που έφεραν την καταστροφή. Πρώτον, την αδυναμία υποτίμησης του νομίσματος λόγω του ευρώ και, δεύτερον, την άρνηση αναδιάρθρωσης του χρέους, μέχρι η κατάσταση να φτάσει στο απροχώρητο στις αρχές του 2012. Έτσι η Ελλάδα σύρθηκε σε ‘εσωτερική υποτίμηση΄, δηλαδή σε εξαιρετικά σκληρή λιτότητα, χωρίς ανεξάρτητη νομισματική πολιτική, χωρίς συναλλαγματική πολιτική, με τεράστια πίεση χρέους και ουσιαστικά χρεοκοπημένες τράπεζες. Το πραγματικό λάθος ήταν το ίδιο το μίγμα πολιτικών που επέβαλε το Μνημόνιο. Το λάθος του ‘πολλαπλασιαστή’ δεν ήταν παρά μια απεικόνιση του τραγικού Μνημονίου και προέκυψε κατόπιν εορτής.
Το ΔΝΤ είχε συναίσθηση της ιδιαιτερότητας των ελληνικών συνθηκών το 2010. Αυτοί που δεν είχαν ήταν οι ευγενικοί μας εταίροι στην ΟΝΕ, καθώς και η εγχώρια παράταξη του ευρώ, που επέμεναν στην ‘εσωτερική υποτίμηση’. Διότι η μόνη ρεαλιστική εναλλακτική επιλογή για την Ελλάδα το 2010 ήταν η συντεταγμένη αποχώρηση από το ευρώ, με παράλληλη παύση πληρωμών και αποφασιστική διαγραφή του χρέους. Τα διαπραγματευτικά μας ατού ήταν τότε πολλά. Θα υπήρχε ένα αρχικό σοκ αναμφίβολα, αλλά σήμερα η χώρα θα ήταν στην ανάκαμψη. Μόνον ιδεοληπτικοί μπορεί να επιμένουν ότι αυτή η επιλογή θα είχε μεγαλύτερο κόστος από την τραγωδία που ζούμε, της οποίας το τέλος είναι άδηλο.
Η συζήτηση περί τεχνικού λάθους του ΔΝΤ είναι παραπλανητική και γεμάτη υποκρισία. Διότι φυσικά ο ηγέτης της εξέγερσης του Ζαππείου, ως πρωθυπουργός πλέον, εφαρμόζει το πρόγραμμα του ΔΝΤ κατά γράμμα. Οι δε εκτιμήσεις του κ. Στουρνάρα για (βέβαιη!) ανάκαμψη από το φθινόπωρο - παρά την ασφυξία που θα προκαλέσει το τρίτο Μνημόνιο - βασίζονται επίσης σε ασιόδοξους ‘πολλαπλασιαστές’.
Όποιος θέλει να ασκήσει πραγματική κριτική στο ΔΝΤ, ας βγει να πει ότι η χώρα πρέπει να απορρίψει το Μνημόνιο και να αποκτήσει κυρίαρχη οικονομική πολιτική. Για να περάσει σε ανάπτυξη πρέπει να αποσείσει τη λιτότητα, να χαλαρώσει την πιστωτική πολιτική, να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις, να στηρίξει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και, πάνω από όλα, να μειώσει την ανεργία και να βελτιώσει το λαϊκό εισόδημα. Όσοι θέλουν και το ευρώ, θα πρέπει επίσης να μας πουν πως θα γίνουν όλα αυτά μέσα στο ασφυκτικό πλαίσιο της ΟΝΕ και χωρίς μονομερή διαγραφή του χρέους. Αναμένουμε με κομμένη την ανάσα.
* Καθηγητής Οικονομικών, SOAS, University of London.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.