Επιτάφιος στη χώρα των ηττημένων δίχως νικητές

Του ΔημήτρηΓιαννακόπουλου *

Οι παρακάτω αράδες συνιστούν υπαινιγμό σύγχρονου επιτάφιου λόγου για το καθεστώς στην Ελλάδα με την ελπίδα πως το καινούργιο θα γεννηθεί από την κοινωνία προτού ο επιτάφιος της μεταπολίτευσης του 1974 καθιερωθεί με Πάτριο Νόμο, όπως επί Σόλωνα.

Επί Σόλωνα ξεκίνησε επίσημα η ανατροπή της διαπλεκόμενης αριστοκρατίας για να δομηθεί στη θέση της μια πορεία δημοκρατικής αλλαγής. Για την ακρίβεια θεσμοθετήθηκε πρώτα η κατάρρευση της διαπλοκής των αριστοκρατών και μετά ξεκίνησε η μεταπολίτευση, που πήρε έναν ολόκληρο αιώνα μέχρι να μεταβάλει τον Δήμο σε κυρίαρχη πολιτική δομή. Ο Δήμος δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα πολιτικό κατασκεύασμα που προνοούσε για την συντεταγμένη διαπάλη των ιδιαίτερων κοινωνικών ομάδων του αθηναϊκού λαού, ανεξάρτητα από την προηγούμενη κοινωνική ή/και οικονομική πολιτική δομή. Προσοχή όμως το νέο καθεστώς με την ισονομία και την ισοπολιτεία του, εγκλώβιζε την κοινωνία σε μια μορφή αναβίωσης της ισοπολιτείας των διαπλεκομένων. Μέσω των θεσμών του Δήμου αναβίωσαν και φρεσκαρίστηκαν μορφές του παλαιού φυλετικού συστήματος. Σε τέτοιο βαθμό που ο έξοχος G. Thomson χαρακτήρισε την αρχαία δημοκρατία ως υπέρβαση της φυλετικής δημοκρατίας, που είχε ήδη ηττηθεί ως καθεστώς κυριαρχίας, για την μετάβασή της σε ένα πιο εξελιγμένο στάδιο διαπλοκής (η ευθύνη της διατύπωσης είναι του γράφοντος).   

Αυτό πρέπει να αποφύγουμε σήμερα στην Ελλάδα. Αν δεν το αποφύγουμε ο επιτάφιος λόγος δεν θα αφορά στο πρώτο στάδιο της διαδικασίας αναδημιουργίας του αστικού κράτος στη βάση μιας φιλελεύθερης πολιτείας με σοσιαλιστικούς θεσμούς λειτουργίας εντός ενός διευρυμένου δημόσιου χώρου, αλλά στην ρέπλικα του καθεστώτος πατρωνίας και οικογενειοκρατίας που χαρακτήρισε την προηγούμενη Ελληνική Δημοκρατία (είδος φυλετικής δημοκρατίας) που θα προφασίζεται την ριζοσπαστική αλλαγή. Έτσι ο επιτάφιος δεν θα φορά στην φυσιολογική πολιτικά θυσία των ηττημένων, πρώην νικητών της «ισχυρής Ελλάδας», αλλά στην εξύμνηση της θυσίας εκείνων που υπήρξαν ηττημένοι εξαιτίας του αποκλεισμού τους την προηγούμενη περίοδο των «παχέων αγελάδων».

Αυτό που σκόπιμα αποκρύβεται από όλους σχεδόν είναι πως το κεφαλαιοκρατικό καθεστώς πατρωνίας, οικογενειοκρατίας και διαπλοκής της μεταπολίτευσης του 1974 δεν είχε μόνον νικητές. Είχε και ηττημένους. Εκτός αν επιμένετε ότι «τα φάγαμε όλοι μαζί» και ότι την προηγούμενη περίοδο δεν υπήρχαν αποκλεισμοί πολιτικοοικονομικού χαρακτήρα και «φυλετικής» παράστασης της ηγεμονίας. Το ζήτημα αυτό συσκοτίζεται από την μεγάλη παραγωγή ηττημένων αυτήν την περίοδο της κοινωνικοοικονομικής κρίσης, η οποία συμπεριλαμβάνει τους ηττημένους του παλαιού καθεστώτος και τους ηττημένους από την κατάρρευση αυτού καθαυτού του καθεστώτος της μεταπολίτευσης του 1974. Οι παλαιοί ηττημένοι έτσι μετατρέπονται σε δύο φορές ηττημένους αντί για νικητές και τούτο παραμορφώνει την διαδικασία μετεξέλιξης της αστικής δημοκρατίας στην Ελλάδα προς το πολιτικοοικονομικά ορθολογικότερο και κοινωνικά γνήσια σοσιαλδημοκρατικό.

Κάπως έτσι φτάσαμε στην χώρα να εμφανίζεται ότι υπάρχουν μόνον ηττημένοι, ενώ δεν αναπτύσσεται καμία απολύτως παράσταση νικητών. Τούτο σκιαγραφεί το πολιτικό αδιέξοδο της χώρας. Οι φατρίες (φυλές και γένη) που συνέθεσαν το ηγεμονικό φαινόμενο στην Ελλάδα, ενώ ολοκληρώθηκαν με την μορφή της διαπλοκής μετά την πολιτική κρίση του τέλους του 1980, αρχών 1990, προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο και πολιτικό χώρο για να αναδιατάξουν τις δυνάμεις τους μέσα στην κρίση. Επιδιώκουν να αναπαραστήσουν τη νέα περίοδο της Ελληνικής Δημοκρατίας, που αναγκαστικά θα ανατείλει σε πολύ λίγο, ως επιτάφιο ενός διεφθαρμένου λαού και όχι ως αποτέλεσμα της δικής τους πολιτικοοικονομικής ήττας, που προέκυψε μέσα από διαδοχικά στάδια σήψης, αμοραλισμού και άθλιου καιροσκοπισμού και κερδοσκοπίας, την επιτομή των οποίων αποτέλεσε η επιλογή ένταξης της χώρας στην ευρωζώνη, υπό τις συνθήκες που πραγματοποιήθηκε. Η διαδικασία πτώχευσης και φτωχοποίησης που ακολουθείται την τελευταία πενταετία υπό το ιδεολόγημα «πάση θυσία στο ευρώ», αποτελεί το άλλοθι της ηττημένης πολιτικά διαπλοκής και των κύριων φορέων της που σήμερα συγκυβερνούν και όχι μία θεωρία για την διάσωση της χώρας.

Οι αντικειμενικά ηττημένοι, νικητές της προηγούμενης περιόδου, μάχονται για να μην υπάρξουν νικητές σήμερα που θα σηματοδοτήσουν με προοδευτικά δημοκρατικά κριτήρια την απαρχή μιας νέας μεταπολίτευσης. Οι ηττημένοι της διαπλοκής γνωρίζουν ότι για να συνεχίσουν να υφίστανται ως «φυλές», «γένη», παρεούλες και οικογένειες συμφερόντων, θα πρέπει είτε να αντικαταστήσουν την πολιτική έννοια των νικητών με αυτήν της σωτηρίας, είτε με γκεμπελισμό να δείξουν ότι ουδείς στην χώρα υπάρχει με «καθαρά χέρια». Το τελευταίο το διαπράττουν διότι καλά γνωρίζουν, ή ενστικτωδώς καταλαβαίνουν ότι σε τέτοιες μορφές κρίσης σαν κι αυτή που διέρχεται το αστικό καθεστώς στην Ελλάδα, το κριτήριο που διαφοροποιεί το δυναμικό πολιτικής ισχύος επιμέρους παραγόντων είναι τα «καθαρά χέρια». Νικητής, πάντα με την πολιτική έννοια, δίχως «καθαρά χέρια» δεν μπορεί να υπάρξει. Άρα στον βαθμό που το καθεστώς των διαπλεκομένων πετύχει να πείσει το εκλογικό σώμα πως ουδείς πολιτικός παράγοντας μπορεί να ισχυριστεί ότι διαθέτει «καθαρά χέρια», θα έχει πετύχει να διαμορφώσει την καταθλιπτική παράσταση μίας χώρας ηττημένων, όπου δεν μπορεί να ανακηρυχθεί κανείς νικητής. Άρα δεν δικαιούται κανείς να διεκδικήσει την θεσμοθέτηση μίας εναλλακτικής ηγεμονίας στην χώρα με σοσιαλδημοκρατική ασφαλώς μεθοδολογία, δίχως να συμπεριλάβει και τις ηγεμονεύουσες κάστες της μεταπολίτευσης του 1974 στο νέο σύστημα διακυβέρνησης ως αιτιατούς, μάλιστα, μηχανισμούς της μετεξέλιξης του καθεστώτος.

Τουλάχιστον ο Σόλωνας βρήκε έναν τρόπο με τον Επιτάφιο και ξεπέρασε την έννοια νικητής και ηττημένος, κάνοντας πολιτική με την θυσία, ενώ οι δικοί μας σήμερα στην Ελλάδα διαπράττουν κάτι απείρως χειρότερο: Χρησιμοποιούν στρατηγικά την λαϊκή θυσία για να αναπαραστήσουν τους ηττημένους της διαπλοκής ως θριαμβευτές σε έναν εικονικό πόλεμο που οι ίδιοι έστησαν με το «κλαμπ της δραχμής». Το «κλαμπ της δραχμής» έτσι αναπαρίσταται από την κυβερνητική προπαγάνδα και τους φορείς της διαπλοκής ως το κλαμπ με τα βρώμικα χέρια, για να διασκεδαστεί η εντύπωση του αυταπόδεικτου και σκανδαλιστικού: πως το αυτοπροβαλλόμενο ως κλαμπ του ευρώ είναι σίγουρα εκείνο με τα βρώμικα χέρια! Στο βαθμό που αυτού του είδους ο γκεμπελισμός δεν πετύχει 100% να προκαλέσει αντιστροφή της πραγματικότητας, θα έχει πετύχει τουλάχιστον να θολώσει τα νερά. Θα έχει σκορπίσει παντού λάσπη και έτσι κανείς δεν θα μπορέσει αυτήν την κρίσιμη περίοδο να ταυτιστεί με τους εν δυνάμει νικητές, που δεν είναι άλλοι από τους ηττημένους πολιτικά και κοινωνικά της προηγούμενης περιόδου της «Ελλάδας που ανήκει στη Δύση», της «Ελλάδας που ανήκει στους Έλληνες», της «ισχυρής Ελλάδας», της «Ολυμπιακής Ελλάδας», της «Παναθηναϊκής Ελλάδας», της « Καραμανλικής Επανίδρυσης», της «Παπανδρεικής αντιεξουσιαστικής ονείρωξης», της «συμπλεγματικής Ζαππειάδος δίχως αίγλη».

Ο επιτάφιος που συνέταξε την τελευταία πενταετία ο γράφων, έλαβε υπόψιν του το αντιδραστικό πολιτικό τεχνούργημα του Σόλωνα και απέφυγε, όχι απλώς να δοξάσει την θυσία ως ιδανικό και μέσον νίκης και αρετής, αλλά επεδίωξε μέσω αυτού να καταγγείλει την αφήγηση της θυσίας ως κοινωνικοποιητικό μηχανισμό αλλοτρίωσης της συνείδησης των ηττημένων της μεταπολίτευσης και επανασύστασης της πατρωνίας και της διαπλοκής σε μια διαφορετική βάση πολιτικής νομιμοποίησης. Η συγκυβέρνηση συνέταξε έναν επιτάφιο που έρχεται να διασκεδάσει απολύτως τη νοσηρή πολιτεία των ιδιαίτερων παραγόντων που την συγκροτούν, μετατρέποντας σε θεωρία διάσωσης το άλλοθι που εφηύρε για να ξεγελάσει τους πολίτες σε ό, τι αφορά στο έγκλημα που κατέληξε στην πτώχευση, την φτωχοποίηση και την ευρωπροτεκτορατοποίηση. Έτσι φτάσαμε αυτοί να προσποιούνται ότι μας σώζουν, ενώ οι πελάτες της και οι οργανικά εξαρτημένοι από την διαπλοκή φορείς και προσωπικότητες, οικονομικής και πολιτικής, ή ακόμη και κοινωνικής ισχύος, ότι τους πιστεύουν.

Αν η διεκδικούσα την κυβερνητική εξουσία αντιπολίτευση δεν ξεφύγει εντελώς από τις έννοιες της θυσίας και της σωτηρίας και δεν απαλλαγεί από δημοκρατικοφανείς αριστοκρατίες που επί τόσα χρόνια αποτελούσαν στοιχείο του βασικού κορμού του διαπλεκόμενου καθεστώτος ηγεμονίας στην Ελλάδα, φοβάμαι ότι θα συντάξει την αμέσως επόμενη περίοδο έναν επιτάφιο που θα αποτελεί θλιβερή ρέπλικα εκείνου της περιόδου του Σόλωνα. Αν συμβεί αυτό, τότε οι σημερινοί ηττημένοι θα μπορούν να θριαμβολογούν πως αποτελούν τους διαχρονικούς νικητές, ενώ οι ηττημένοι από το καθεστώς διαφθοράς και διαπλοκής της μεταπολίτευσης θα πρέπει να αποδεχτούν το Ολοκαύτωμα τους. Αν δεν το αποδεχτούν ως παρηγορητική αφήγηση, τότε το νέο καθεστώς στην Ελλάδα δεν πρόκειται να μακροημερεύσει. Τότε θα βιώσουμε την επανάσταση της ευαισθησίας (και της πολιτικής ευαισθησίας) που δεν ανέχεται όχι μόνον να βλέπει τους πολιτικά ηττημένους, νικητές στην κοινωνία και την οικονομία, αλλά ούτε και την ισοπέδωση νικητών και ηττημένων στο όνομα μιας ψευδοεθνικής ενότητας.

Μόνον η ενότητα της ευαισθησίας, που με πολιτικοοικονομικούς όρους συμπίπτει με την ενότητα των ηττημένων της περιόδου 1974/2009, μπορεί να υπηρετήσει με ηθικούς όρους την εθνική ενότητα. Η άτιμη η αστική δημοκρατία διέπεται από μια ιστορική ηθική, βασισμένη ασφαλώς εμμέσως στην υλική διάσταση της ιστορίας, η οποία θεμελιώνεται στο αξίωμα: για να μην υπάρξει επαναστατική αντεκδίκηση ή μορφές κοινωνικής παρέκκλισης, οι πολιτικά ηττημένοι θα πρέπει να καταστούν και κοινωνικά ηττημένοι. Στον βαθμό που οι πολιτικά ηττημένοι προφασίζονται και γίνονται ανεκτοί από την κοινωνία ως θριαμβευτές, είναι η αστική δημοκρατία που πληρώνει την διαστροφή αυτή υπονομεύοντας κάθε στοιχείο προοδευτικής (δηλαδή πολιτικά φιλελεύθερης και σοσιαλιστικής) εξέλιξης.       

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.