Κλονισμός της τραπεζικής ή της κρατικής πίστεως… και πέρα από αυτό!

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Ο καπιταλισμός όπως και ο γραφειοκρατικός σοσιαλισμός είναι μια υπόθεση συζυγικής πίστεως, όπου ο κερατωμένος από μια ελίτ πολίτης μαθαίνει πάντα τελευταίος την απάτη. Και τότε κλονίζεται η εμπιστοσύνη στον εαυτό του, στους γύρω του, στους θεσμούς της ύπαρξής του, στο Κεφαλαιοκρατικό σύστημα παραγωγής πλούτου ή στο «σοσιαλιστικό» σύστημα διαχείρισης του παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Και στις δύο περιπτώσεις θίγεται η εμπιστοσύνη του ατόμου όχι ακριβώς προς τους επιμέρους θεσμούς που ορίζουν την ασφάλεια του στο πλαίσιο του κράτους, όχι ως προς τον γάμο, αλλά βαθύτερα ως προς την μεταφυσική, μεταπολιτική διάσταση του ίδιου του κράτους.

Τι συμβαίνει σήμερα μετά την απόφαση του Eurogroup για την Κύπρο; Τι είναι αυτό που ταράζει την ουτοπία της σταθερότητας και το καθεστώς ασφάλειας στον καζινοκαπιταλισμό, ο οποίος δοξάζεται από την ευρωπαϊκή μεταβιομηχανική ελίτ ως υπέρτατη αρχή; Ο κλονισμός της τραπεζικής πίστεως ή ο κλονισμός της πίστεως ως προς το κράτος; Ελάτε να ξαναβάλουμε το ελάχιστο μυαλό που μας απέμεινε από την «κραιπάλη» της αγοράς, ή από του σύμπλεγμα που δημιουργεί η ατομική αδυναμία συμμετοχής σε αυτήν την «κραιπάλη», στην θέση του!  Αυτό που κλονίζεται σήμερα είναι η πίστη του πολίτη στην μεταφυσική διάσταση του κράτους, η πίστη στο συλλογικό αγαθό που υπερασπίζεται μέσω μιας δογματικής αναπαράστασης της αγοράς μια πολιτική ελίτ, εντός του οποίου εντάσσουμε την δική μας ατομική σχέση με τα αγαθά και τους άλλους. Αυτό που κλονίζεται πλέον ξεπερνά τη σχέση κράτους-καταθέτη και συμπεριλαμβάνει τη σχέση πολίτη-κράτους στο σύνολό της. Οποιουδήποτε κράτους; Όχι, στην σημερινή συγκυρία κλονίζεται η εμπιστοσύνη στην σχετική αυτονομία του περιφερειακού κράτους της Ευρωζώνης. Διαταράσσεται ο κρατικός μύθος ως μιας ενιαίας οικονομικής ευρωκοινότητας ασφάλειας και διαρκούς ανάπτυξης, ενώ παράλληλα κατασκευάζεται μέσω της αρνητικής εμπειρίας ένας άλλος μύθος: η αναγκαιότητα δημιουργίας των ΗΠΕ, των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης υπό το σκήπτρο ενός παγκόσμιου μηχανισμού διακυβέρνησης, ο οποίος θα διασφαλίζει μέσω μιας οικονομίστικης παράστασης της εγελιανής διαλεκτικής, την σταθερότητα στο κόσμο.   

Αν δεν προσαρμοστούμε σε αυτή την αναγκαιότητα, σε αυτόν τον νέο ολοκληρωτισμό, τον νεορεαλισμό του διεθνούς τραπεζικού συστήματος που επιχειρεί να νομιμοποιηθεί ως Universal Reason, ως μετανεωτερική  καθολική μεγάλη αλήθεια, θα καταστραφούμε, υπαινίσσονται! Τα δεινά που υφιστάμεθα με τον κλονισμό του καθεστώτος ευημερίας, επένδυσης και αποταμίευσης στον ευρωπαϊκό νότο θα μπορούσαν να ξεπεραστούν μόνον μέσω της μετατροπής της ΕΕ σε μια ΗΠΕ, δίχως όμως αυθεντικό ρεπουμπλικανισμό και δίχως στοιχειώδη δημοκρατική διασφάλιση. Το νέο καθεστώς θα διασφαλίζεται από μια ανώτερη βούληση από εκείνη του ιδιοτελούς εθνικού-δημόσιου συμφέροντος ή του ιδιοτελούς συμφέροντος των επιμέρους κοινωνιών. Όσοι προσαρμόζονται πιο εύκολα στο νέο αυτό καθεστώς υπέρτατης τάξης και ασφάλειας θα απολαμβάνουν ελευθερίες, ενώ  όσοι όχι, απλώς δεν θα είναι ικανοί να τις απολαύσουν! Τόσο απλά, τόσο θεοκρατικά, τόσο υπερσυντηρητικά… για την πρόοδο της ανθρωπότητας!  

Δεν θα σε κουράσω, αναγνώστη, άλλο με αυτή την στρουκτουραλιστική σε ό, τι αφορά στην κατασκευή του σύγχρονου «Universal Reason» προσέγγιση. Φοβάμαι μάλιστα πως θα παρεξηγήσεις απολύτως αυτά που σημειώνω, αν δεν προχωρήσω αμέσως σε ερμηνευτικά συμπέρασμα της ίδιας της δική μου θεώρησης. Κακό και «αυτοκαταστροφικό» αυτό, αλλά δυστυχώς δεν είμαι εγώ αυτός που καθορίζει την σύγχρονη Ελληνική – και όχι μόνον, ασφαλώς -  αγοραία δομή της (δογματικής) κατανόησης, πάνω στη βάση μιας συνειδησιακής φόρμας που στηρίζεται στην πλέον έντονα Πατριαρχική παράσταση των σχέσεων ηγεμονίας. Η γλώσσα της ζούγκλας, προφασίζεται πως γνωρίζει την διαλεκτική της αρμονίας στην αγορά και μέσω αυτής ισχυρίζεται πως θα εναρμονίσει τις κλονισμένες κοινωνικές σχέσεις στα υπό κρίση κεφαλαιοποίησης κεφαλαιοκρατικά συστήματα ηγεμονίας. Πως δηλαδή θα κάνει την ζούγκλα ξανά ανθρώπινη κοινωνία αρμονικής συμβίωσης… χρησιμοποιώντας ως μέσο την γλώσσα της ζούγκλας! Εγώ καγχάζω με όλα τούτα, αλλά δυστυχώς, στο βαθμό που θέλω να συνεννοηθώ, οφείλω να υποταχθώ στην  Universal Language που καλλιεργεί με την διαδικασία που έδειξε ο ιστορικός υλισμός το «Universal Reason».  Ας μιλήσω λοιπόν την γλώσσα που θα κατανοήσουν όλοι, στερώντας ίσως σε όσους θα μπορούσαν να εισέλθουν βαθύτερα στον προβληματισμό μου την απόλαυση πως πατώντας πάνω σε αυτόν θα μπορούσαν να πάνε παρακάτω δίχως την δική μου συμμετοχή.  Ας μιλήσω αντιδημιουργικά, λοιπόν, υπεραπλουστεύοντας, υπηρετώντας έτσι την συνεννόηση και όχι την κατασκευή συνείδησης μέσω της αντιδογματικής προσέγγισης του πραγματικού, που συστήνει μια διαφορετική δομή ανάπτυξης του ρεαλισμού, αναγκαία, κατά την γνώμη μου, για μια προοδευτική εξέλιξη των κοινωνιών.

Η παράσταση του κλονισμού της τραπεζικής πίστεως με το κούρεμα τραπεζικών καταθέσεων δεν είναι τυχαία επιλογή που δήθεν εξυπηρετεί την ανάγκη μιας αφηρημένης σταθερότητας στην Ευρωζώνη και μιας εξίσου αφηρημένης γερμανικής νεο-ηγεμονίας στην ήπειρό μας. Αποτελεί το τρίτο βήμα ενός σχεδίου που απαξιώνει τα περιφερειακά κράτη και διαμορφώνει ακραίες συνθήκες πόλωσης του κεφαλαίου με κατεύθυνση το Ευρωπαϊκό Κέντρο, όπως διεξοδικά έχω εξηγήσει σε προηγούμενα σημειώματά μου, τα οποία επικεντρώνονταν ακριβώς σε αυτό το ζήτημα. Η πολιτική οικονομία του μαρξισμού εξηγεί πλήρως την αναγκαιότητα αυτής της διαδικασίας για την ανανέωση του καπιταλιστικού κύκλου, που όμως αποτελεί ταυτόχρονο αιτία και αιτιατό μηχανισμό παραγωγής κρίσης στην καπιταλιστική συσσώρευση. Τα προηγούμενα δύο βήματα ήταν αυτά που ακολουθήθηκαν στην Ελλάδα με κατάληξη το κούρεμα των πιστώσεων κράτους και τραπεζών με μεταφορά στους φορολογούμενους του βάρους κάλυψης της τρύπας που δημιουργήθηκε από την πτώχευση. Πράγμα που είχε ως συνέπεια την καταβύθιση του εθνικού εισοδήματος με παράλληλη κρίση ρευστότητας και ανεργίας στην Ελλάδα, εξαιτίας της στρατηγικής της εσωτερικής υποτίμησης σε συνδυασμό με την επιχείρηση της απότομης μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος, δίχως να προηγηθούν μακρόχρονες δομικές αλλαγές στο σύστημα. Το άλλο βήμα ήταν λιγότερο αποφασιστικό και περισσότερο «χορευτικό»: Οι ζημίες κράτους-τραπεζών, μετά το σκάσιμο της χρηματοπιστωτικής φούσκας έγινε μια ατελής προσπάθεια να περάσουν αμέσως ή εμμέσως στους φορολογούμενους, με εκείνους του Νότου να φορτώνονται τα δύο τρίτα του βάρους που αντιστοιχεί στην συμπλήρωση του κατεστραμμένου κεφαλαίου και με κείνους του (πλουσιότερου) ευρωπαϊκού κέντρου των πλεονασματικών χωρών, το υπόλοιπο ένα τρίτο.

Το αποτέλεσμα το διαπιστώνουμε όλοι μας. Η κρίση να μεταφέρεται σαν μπαλάκι του πινγκ-πονγκ από τα περιφερειακά κράτη στις τράπεζες και αντίστροφα και την ζημία να την πληρώνουν τα λαϊκά και μεσαία στρώματα, είτε στο επίπεδο του κοινωνικού κράτους είτε στο επίπεδο το εισοδήματός τους, είτε συνηθέστερα και στα δύο ταυτόχρονα. Όπως έγραφα τις προάλλες παρουσιάζοντας ιδιαίτερα την ελληνική εικόνα: «Στο πλαίσιο μιας δήθεν δημοσιονομικής εξυγίανσης χωρών της ευρωζώνης που οδηγήθηκαν προηγουμένως στο φάσμα της πτώχευσης ή χρεοκόπησαν αντικειμενικά, εξευτελίστηκαν μισθοί, συντάξεις, ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, εργασιακές σχέσεις και ελευθερίες, καθώς και όλες οι βεβαιότητες που διαμόρφωναν ένα σχετικά ασφαλές καθεστώς επένδυσης για τους πολίτες σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο. Το αστικό κράτος καταργήθηκε ως Κράτος Δικαίου, η νομιμότητα δραπέτευσε από το φυσιολογικό (ηθικό, συνταγματικό) πλαίσιο άσκησης νομιμοποιημένων πολιτικών, τα μοντέλα ευημερίας του ευρωπαϊκού νότου επλήγησαν θανάσιμα, η «λαϊκή κυριαρχία» ασκείται με το πιστόλι στον κρόταφο των αντιπροσώπων που ψηφίζουν και κυρώνουν στην βουλή αυτά που, όπως ισχυρίζονται, δεν  αποδέχονται ιδεολογικοπολιτικά, αλλά δόξα τω θεώ ο πολίτης βρίσκεται υπό αυταρχικό έλεγχο και ολοκληρωτικού τύπου συμμόρφωση! Στρώνει!». Και αυτό μέχρι του τρίτου σταδίου της διάλυσης της πίστης προς το Κράτος Ευημερίας του Νότου, δηλαδή του κράτους και της πολιτικο-επιχειρηματικής τάξης του Νότου. Μέχρι του σημείου μηδέν για την ψευδαίσθηση της σταθερότητας και ασφάλειας με τους κανόνες της αγοράς, οι οποίοι όμως προστατεύονται από το κράτος. Το σημείο αυτό ήταν η αιφνιδιαστική απόφαση του Eurogroup να επιβάλει εφάπαξ εισφορά στις καταθέσεις σε κυπριακές τράπεζες.

Από εκεί και έπειτα το περιφερειακό κράτος χάνει την σημασία του για την ασφάλεια του πολίτη, η οποία δομήθηκε τα τελευταία χρόνια αποκλειστικά στη βάση της ιερής αποταμίευσης και όχι της ιερής επένδυσης ή της ιερής εργασίας. Τώρα προσβάλλονται τα ιερά και τα όσια των ατομικών καταναλωτών, υπονομεύεται ο ρασιοναλισμός του σύγχρονου πολίτη, καταστρέφεται ο νεοφιλελευθερισμός του!  Αυτός ο «φόρος σταθερότητας» που υπεβλήθηκε ως το τρίτο στάδιο υπονόμευσης της πίστης στο πολιτικό σύστημα, πάνω στο οποίο θεσμοθετείται το σημερινό περιφερειακό κράτος της ευρωζώνης - και όχι απλώς ως μια ακόμη εναλλακτική αντιμετώπιση της πτώχευσης του τραπεζικού συστήματος που λειτουργούσε και λειτουργεί ως Πάτρωνας του Κράτους – αποσταθεροποιεί αντικειμενικά τα καθεστώτα στις χώρες που υποτάσσονται σε αυτή την στρατηγική. Ο «ανήθικος» stability levy, δηλαδή, ενταφιάζει συμβολικά την ηθική των κρατών που υπάρχουν πλέον όχι δυστυχώς για να προστατεύουν τις ιδιαίτερες κοινωνίες από την αήθη αγορά και τον άπληστο τραπεζίτη, αλλά την ελευθερία των κεφαλαιοκρατών, η οποία περιορίζεται εν δυνάμει και αντικειμενικά από την κοινωνική ελευθερία.

Μετά τον διασυρμό του κοινωνικού μύθου, ο οποίος  στην Ελλάδα έφτασε να συκοφαντηθεί μέχρις διαστροφής της ιστορίας και της συλλογικής μνήμης, ακολουθεί αυτός καθ΄ εαυτός ο διασυρμός του εθνικού κράτους και των πολιτικών συστημάτων που υπηρετούν τον πολιτικοοικονομικό μύθο της ισχύος του. Την πάτησαν κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί που από το κοινωνικά διατροφικό «όλα είναι οικονομία», πέρασαν στο απολύτως πρόστυχο «πάση θυσία στο ευρώ». Τώρα πια αποσυμβολοποιείται η εξουσία τους. Δεν τους μένει τίποτε άλλο παρά να ξεκινήσουν έναν εικονικό πόλεμο με την Μέρκελ, με την οποία συμμάχησαν την προηγούμενη περίοδο για να περάσουν δίχως μείζονες πολιτικές επιπτώσεις γι’ αυτούς τα αποτελέσματα της κρίσης που οι ίδιοι προκάλεσαν στα δύο τρίτα του πληθυσμού, γονατίζοντας την υπερφίαλη και αστικά φιλόδοξη μεσαία τάξη. Αυτοί την δημιούργησαν για να ευδοκιμήσουν, αυτοί την καταστρέφουν σήμερα, για να υπάρξουν και στο μέλλον! Η «Μέρκελ» ξέρει τι κάνει και το κάνει μάλλον στρατηγικά ορθά, συνεργαζόμενη στενά με τις ΗΠΑ, ενώ φαίνεται προς τα έξω πως ο ένας υπονομεύει τον άλλον.

Έτσι φαίνεται αλλά δεν είναι έτσι. Και οι δύο πλευρές κατασκευάζουν βήμα-βήμα το νέο «Universal Reason», πάνω στο οποίο θα στήσουν την ανάγκη δημιουργίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, οι οποίες θα θεσμοθετηθούν μέσω ακραίων απειλών για την σταθερότητα και την ευημερία στην ήπειρό μας, μέσω δηλαδή ακραίων εκβιασμών και στρατηγικών αποδόμησης των βεβαιοτήτων του πολίτη με το πολιτικοοικονομικό «rational choice» του να κλονίζεται. Αυτό σημαίνει κλονίζεται η πίστη προς την κυβέρνηση και την τράπεζα σήμερα. Ιδιαίτερα στην ταλαιπωρημένη με έξι χρόνια επιβαλλόμενη από την τρόικα ύφεση και ταπεινωμένη κοινωνικοπολιτικά, Ελλάδα. Αν και το φαινόμενο είναι γενικότερο στην Ευρώπη. Όλα κατατείνουν στην διάλυση της εμπιστοσύνης στο Κράτος του Νότου, στα συστήματα ευημερίας του ευρωπαϊκού νότου, στις τράπεζες του Νότου, στην πολιτική ελίτ του Νότου!

Και πού οδηγεί αυτό, ίσως ρωτήσεις. Δεν ξέρω, θα έπρεπε να απαντήσω για να είμαι μεθοδολογικώς ορθός, σύμφωνα με την δική μου στρουκτουραλιστική αφήγηση. Δήλωσα όμως «παρασπονδία» και έτσι τολμώ πρόβλεψη. «Άτιμα» το κάνω ώστε να προκαλέσω έμμεσα συνειδητότητα προς συγκεκριμένη πολιτική δράση.  «Άτιμα», αλλά ειλικρινώς, άρα πολιτικοφιλοσοφικώς έντιμα. Κοιτάξτε, το παιχνίδι είναι χαμένο αν δεν υπάρξει μια νέα αριστερά από τα πλέον ορθόδοξα κομμουνιστικά και αναρχικά δόγματα, μέχρι τους σοσιαλιστές και ριζοσπάστες της φιλελεύθερης αριστεράς, που θα ηγηθεί του αγώνα για χειραφέτηση, αφού πρώτα κατανοήσει η ίδια το διακύβευμα στην συγκυρία, δεχόμενη κατ’ αρχήν την διαλεκτική έννοια της «συγκυρίας», την οποία με μάλλον επιπόλαιη ανάγνωση των κειμένων του Μαρξ απορρίπτουν πολλοί. Αν κατανοήσεις πώς και γιατί πλήττεται ύπουλα το αστικό καθεστώς στο Νότο, δεν θα γίνεις οπωσδήποτε οπαδός της αστικής, κοινωνικά και όχι οικονομικά, φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αλλά ίσως συμφωνήσεις πως αν γκρεμιστεί αυτή ή διολισθήσει απόλυτα στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό, δεν θα υπάρχει πλέον χώρος και χρόνος για ριζοσπαστικοποίηση του κινήματος των εργαζομένων.

Οι ΗΠΕ τότε θα διαμορφώσουν ταχύτατα κοινωνική συνείδηση ανάλογη με αυτή των ΗΠΑ στον κατατρομοκρατημένο πολίτη (Έλληνα στην περίπτωση μας), που θα αναζητεί προστασία από νέους υπερθεσμούς οργάνωσης του ηγεμονικού καταναγκασμού. Μόνον μέσω αυτών των νέων θεσμών με την υπερισχύ θα μπορέσει να ανασυστήσει τις βεβαιότητες του μέσα από τα συντρίμμια της καταστροφής των θεσμών του εθνικού κράτους. Η πρόκληση εθνικιστικής υστερίας  από την φοβισμένη διαπλοκή και την απειλούμενη με ακραία περιθωριοποίηση, χρεοκοπημένη ελληνική πολιτικο-μεγαλοεπιχειρηματική τάξη γρήγορα θα κοπάσει. Ο εθνικισμός των ακροδεξιών θα ενταχτεί ως γραφική φυλετική αντιπολίτευση στο σύστημα, ενώ ο εθνικισμός της υπόλοιπης δεξιάς θα πάρει την μορφή καλύτερης προσαρμογής του Ευρωπροτεκτοράτου Ελλάς στο νέο ευρωπαϊσμό -  σαν φάρσα χαλαρού αμερικανισμού. Μόνον η θεμελίωση μιας αστικά δημοκρατικής και φιλελεύθερης αφήγησης που θα βασίζεται στην  καθαρά σοσιαλδημοκρατική εκδοχή ενός Εθνικού Σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης στη θέση του Μνημονίων και της Δανειακής Σύμβασης, θα μπορούσε συγκυριακά να ενώσει τους Έλληνες σε έναν αγώνα που θα διαμορφώνει τις προϋποθέσεις μια νέας δημοκρατικής συνειδητότητας της ελληνικής κοινωνίας. Τούτο, κατά τη γνώμη μου, από την μια θα προσδώσει πολιτικότητα στον αγώνα εναντίον της τρόικας, ενώ από την άλλη θα θέσει το κοινωνικό αίτημα για προστασία του ανθρώπου, του εργαζόμενου και του πολίτη σε μια εθνική βάση.

Πλέον η διολίσθηση σε ΗΠΕ με την απειλή διάλυσης της ΕΕ, δια της διαστροφής του πραγματικού (της σχέσης δηλαδή κεφαλαίου-εργασίας, κράτους-πολίτη, κράτους-υπερεθνικής ΕΕ, πολιτικού συστήματος και κυβέρνησης – Eurogroup) θα περιοριστεί. Μόνον έτσι θα κατασκευαστεί ένα πλαίσιο παραγωγής σύγχρονης κοινωνικής γνώσης και ορθολογικής πλουραλιστικής πολιτικά δράσης που θα αντισταθεί στην απόλυτη καταστροφή της πίστης στο αστικό κράτος. Εντίμως μιλώ, η γενικευμένη άρση της εμπιστοσύνης στις δυνατότητες της προβληματικής και υποκριτικής Ελληνικής Δημοκρατίας να αναγεννηθεί εμπλουτιζόμενη με μια κοινωνική συνθήκη αυθεντικού «Κeynes-Beveridge» τύπου και αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, θα οδηγήσει το μεγαλύτερο τμήμα του Ελληνικού πληθυσμού σε κρίση εμπιστοσύνης σε όλους και όλα. Και τότε όλα θα ισοπεδωθούν για να περάσει το τρένο του ολοκληρωτισμού με την μορφή των ΗΠΕ, αν μέχρι τότε δεν μας βρει κάποιος πόλεμος ή κάποια μεταβατική τοπική χούντα τυπικής μορφής.   Αν ωστόσο μετά από όλα όσα σημείωσα αναρωτηθείς: «καλά, αλλά πώς λογαριάζεις δίχως τον ξενοδόχο; Την Μέρκελ την ρώτησες; Το SPD που εναντιώνεται ακόμη και στην  διάσωση τραπεζών μέσω της ΕΚΤ και μέσω του ESM, το έλαβες υπόψιν»; Ας σοβαρευτούμε! Υπόψιν έλαβα τα πάντα που γνωρίζω,  αλλά αν όλα αυτά τα αθροίσω σε βεβαιώ πως δεν θα είχα γράψει τα παραπάνω. Αν αθροίσεις (αντί να αναλύσεις) όσα σχηματίζουν το υπό διαμόρφωση «Universal Reason», που υποστηρίζει διαλεκτικά  τις αντιδημοκρατικές ΗΠΕ υπό την παγκόσμια διακυβέρνηση του σοφού χρηματιστή, σε διαβεβαιώνω πως θα περιπέσεις σε ακινησία, σε αφασία καλύτερα, περιμένοντας την κοινωνική ισοπέδωση μετά τον κατακλυσμό αντιλαϊκών μέτρων, ή την αιφνίδια αφύπνιση και μεταφυσική  εξέγερση των μαζών για τον ουσιαστικό σοσιαλισμό,  ή απλώς … την Δευτέρα Παρουσία!  

  * Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.