Συμβαίνουν δύο «μυστήρια», αλλά σίγουρα ενδιαφέροντα πράγματα αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα: Ένα μέρος της πολιτικά προοδευτικής ελίτ έχει αρχίσει να ανακαλύπτει τον αριστερό ευρωπαϊσμό, παύοντας να χλευάζει τις απόψεις της μεταρρυθμιστικής αριστεράς και να θεωρεί περιθωριακές προσεγγίσεις εκφράσεις της σαν την δική μου, ενώ ένα σημαντικό μέρος εκ των λαϊκών στρωμάτων συνεχίζει να τις θεωρεί, με μεγαλύτερη μάλιστα ένταση, «αερολογία», ουτοπία, ή απλώς επιχείρηση παραπλάνησης των εργαζομένων ή των ελλήνων γενικώς, έτσι ώστε να δοθεί μια ανάσα στον καπιταλισμό ή στους «κακούς δυτικούς», τώρα που διέρχεται κρίση η ΕΕ.
Πιστεύω πως και οι δυο αυτές στάσεις ως προς την αριστερή μεταρρύθμιση και τον αριστερό ευρωπαϊσμό δομούνται στη βάση: (1) αφοριστικών προκαταλήψεων που διαμορφώθηκαν κατά την περίοδο του διπολισμού και της αναφερόμενης σύγκρουσης δυο συστημάτων, του καπιταλιστικού και του σοσιαλιστικού, ώστε να «χτιστούν» γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές ταυτότητες ηγεμονίας στο πλαίσιο δυο μπλοκ, δύο στρατοπέδων αν προτιμάτε, (2) χυδαίων και ανιστόρητων μυθοπλασιών εθνικιστικού χαρακτήρα και (3) σοβαρών προβλημάτων γνωστικού, μεθοδολογικού, οντολογικού και επικοινωνιακού χαρακτήρα από την πλευρά της ίδιας της αναδυόμενης (νέας) Ευρωπαϊκής (μεταρρυθμιστικής και πολιτικά ριζοσπαστικής) Αριστεράς.
Με μια κουβέντα θα έλεγα πως η ταυτότητα του αριστερού ευρωπαϊσμού στο βαθμό που εκφράζεται από την σημερινή Ευρωπαϊκή Αριστερά ως κίνημα εναλλακτικής πολιτικής στην ΕΕ και ως κίνημα μετατροπής της ΕΕ σε ομοσπονδιακό πόλο εναλλακτικής ηγεμονίας [αποκέντρωση, σύγκλιση, αλληλεγγύη, βιοοικονομική προσέγγιση με θεσμική αναδιανομή (institutional redistributive model), ήπιες πολιτικές, καθολικό σύστημα ευημερίας με ένα πανευρωπαϊκό κοινωνικό δίκτυο ασφαλείας και δικαιοσύνης για τους εργαζομένους και όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες της Ένωσης και ενιαίο, ολοκληρωμένο δίκτυο άμυνας που θα υπηρετεί την ειρήνη μέσω ενός εντελώς διαφορετικού συστήματος αρχών και πρακτικών από εκείνες του ΝΑΤΟ, το οποίο θα πρέπει ασφαλώς να διαλυθεί], αναπαριστάται γενικά και ειδικότερα στην Ελλάδα ως ένα αμάγαλμα παρεξηγήσεων.
Τεράστια ευθύνη για τις παρεξηγήσεις αυτές έχει ασφαλώς η ίδια η σύγχρονη Ευρωπαϊκή Αριστερά, η οποία μοιάζει σαν να προσπαθεί να αναπαράγει την πολιτική αφήγηση της εξεγερμένης νεολαίας του «Μάη του '68», υπαινισσόμενη ασφαλώς την ανάγκη αλλαγής των κοινωνικών αξιών, παράλληλα με την αλλαγή του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης με αντιστροφή των όρων και των χρηματοπιστωτικών διαδικασιών που ενισχύουν την πόλωση του κεφαλαίου στο κέντρο και άρα την ανισότητα και τα μονοπώλια. Οι αρχές αυτές δεν είναι ούτε άστοχες, ούτε παρωχημένες, είναι επίκαιρες όσο ποτέ άλλοτε, αλλά δυστυχώς δομούνται με έναν «θολό» και μεθοδολογικά ασαφή τρόπο, που ενισχύει τις παρεξηγήσεις και τις προκαταλήψεις εναντίον οποιασδήποτε ιδέας και πρακτικής δεν στηρίζεται στον αυταρχισμό, στον οικονομισμό, στον τεχνοκρατισμό, στο κομματισμό, στην πατρωνία, στην καταστροφή, στις πολιτικές ισχύος και στην κυριαρχία της δομής πάνω στον άνθρωπο. Που ΔΕΝ στηρίζεται, δηλαδή, στην πεποίθηση πως Κύριος δεν είναι ο άνθρωπος αλλά είτε ο αφέντης του, είτε μια ηγεμονική μορφή εντός της οποίας αυτός καλείται να συμμορφωθεί, εκτελώντας οδηγίες καλής συμπεριφοράς.
Σχηματικά - αν μου επιτρέπετε δίχως να παρεξηγήσετε την αναλογία - το δράμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς σχετίζεται με το δράμα τόσο των αναρχοσυνδικαλιστών και των «τροτσκιστών», όσο και με αυτό των ριζοσπαστών της δημοκρατίας στο πλαίσιο ενός αγωνιστικού πολιτικά πλουραλισμού, κατά τον περασμένο αιώνα: κάθε λόγος τους, κάθε κίνησή τους παρεξηγείτο εκεί όπου σκόπιμα δεν διαστρεφόταν από την αρχή. Στο τέλος φτάσαμε τις οντολογικά σαφέστερες πολιτικές προσεγγίσεις να τις θεωρούμε παραπλανητικές στάσεις και κινήσεις που υπηρετούσαν πάντα κάποια «πέμπτη φάλαγγα» (του φασισμού, του αναρχοκομμουνισμού, του αμερικανισμού κλπ.)! Το πρόβλημα δεν ήταν ασφαλώς στην κοινωνικοοικονομική οντολογία, αλλά στην πολιτική μεθοδολογία και την κουλτούρα αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι αποδείχθηκαν ιστορικά αντί για δόλιοι, όπως τους εμφάνιζαν οι αντίπαλοί τους στο αριστερό ή δεξιό πλαίσιο αναφοράς, οι πλέον αφελείς και παραπλανημένοι, εκτός από συκοφαντημένοι, βίαια αποκλεισμένοι και κατατρεγμένοι. Όλοι ετούτοι έγιναν σάντουιτς των «μεγαπολιτικών» (γεωπολιτική, γεωοικονομία, γεωστρατηγική), ενώ οι ίδιοι ασχολιόντουσαν με την πολιτική στο μικρο- μάλλον παρά στο μακρο-επίπεδο, αδυνατώντας να αναπτύξουν μια σαφή αντι-ηγεμονική πολιτική μεθοδολογία (επιστημολογία), ή σε ό, τι αφορά στους ριζοσπάστες του πλουραλιστικού αγωνισμού, μια σαφή εναλλακτική πολιτική μεθοδολογία.
Εδώ βρισκόμαστε σήμερα. Ο αριστερός ευρωπαϊσμός θα διαρρήξει το καθεστώς προκαταλήψεων και παρεξηγήσεων εις βάρος του μόνον στο βαθμό που μιλήσει την γλώσσα της μακροπολιτικής. Δυστυχώς αυτή γνωρίζει ο κόσμος. Δυστυχώς επ’ αυτής δομήθηκε ο ηγεμονικός διχασμός στην Ευρώπη του περασμένου αιώνα, δυστυχώς με τις διχοτομικές κατηγορίες «καπιταλισμός- αντι-καπιταλισμός» στοχαζόμαστε και όχι με εκείνες «πατριαρχία –μητριαρχία». Μόνον που είναι οι δεύτερες που θα καλλιεργούσαν μια αντι-ηγεμονική ή εναλλακτικά ηγεμονική προσέγγιση προς τον σοσιαλισμό. Αλλά με το «μόνον που» πολιτική μεθοδολογία δεν κατασκευάζεις!
Η γλώσσα της μακροπολιτικής δεν είναι γλώσσα του ρεαλισμού, όπως νομίζει η προοδευτική ελίτ. Αλλά η γλώσσα του κονστρουκτιβιστικού πραγματισμού (την οποία «ακούς» από κάποιους σαν εμένα αναγνώστη μου). Αυτή η γλώσσα αντλεί από δυο πηγές: από την κριτική μικροπολιτική διάσταση, δια του κονστρουκτιβισμού και από την μακροπολιτική διάσταση, δια ενός μίγματος κονστρουκτιβισμού στην οντολογία και ποζιτιβισμού στην επιστημολογία. Και ασφαλώς αυτό δεν έχει να κάνει, ούτε συγγενεύει με τον ρεαλισμό ή τον νεορεαλισμό και τις εκφάνσεις τους στην οικονομία, την κοινωνιολογία ή τις διεθνείς σχέσεις.
Το πρόβλημα λοιπόν με την Ευρωπαϊκή Αριστερά σήμερα διεθνώς - και στην Ελλάδα ασφαλώς - είναι πως έχει αντικειμενικές και υποκειμενικές δυσκολίες στην διάρθρωση της πολιτικής της μεθοδολογίας. Αν χρησιμοποιήσει παλαιές κατηγορίες όπως αυτή της σοσιαλδημοκρατίας ή του Κοινωνικού Δημοκρατικού Μοντέλου Ευημερίας, θα παρεξηγηθεί, καθώς επ’ αυτών δόμησαν την προσωπικότητά τους τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη, καταλήγοντας μεταπολεμικά να διολισθήσουν στην κατεδάφιση του λεγόμενου Κράτους Πρόνοιας - όπου αυτό υπήρξε πράγματι - και τελικά στον τρίτο δρόμο των απελευθερωμένων αγορών, ή στον «τέταρτο» του ρυθμιζόμενου από μια χρηματοπιστωτική παγκόσμια ελίτ, ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Κι όμως αυτά δεν είναι σοσιαλδημοκρατία. Η σοσιαλδημοκρατία ως οντολογία είναι μια σαφής πολιτική διάσταση και πρακτική που έχει τόση σχέση με τα σημερινά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, όση είχε ο κομμουνισμός με τον σταλινισμό την προηγούμενη περιόδο. Δηλαδή ουσιαστικά καμία. Σοσιαλδημοκρατία σημαίνει κοινωνική πρόοδος παράλληλα με οικονομική ανάπτυξη, όπου το δεύτερο εννοείται ως οικονομικός όρος που υπηρετεί το πρώτο. Αυτό με την σειρά του σημαίνει πως δεν εννοείται οικονομική ανάπτυξη δίχως νίκη της πολιτικής εναντίον των Πέντε Γιγάντων του καπιταλισμού, κατά William Beveridge (χαμηλό επίπεδο παροχών υγείας για τον λαό, ανεργία, χαμηλό επίπεδο παιδείας και εκπαίδευσης για τα λαϊκά στρώματα, φτώχια, χαμηλό επίπεδο στέγης και πρόσβασης στα ενεργειακά και πληροφορικά δίκτυα).
Αυτός ο αγώνας εναντίον των «Πέντε Γιγάντων» που αποτελούν ταυτόχρονα αιτία και αποτέλεσμα της καπιταλιστικής συσσώρευσης και άρα ανάπτυξης, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί δίχως την συνειδητή δράση ολόκληρης της κοινωνίας και χωρίς ριζοσπαστικοποίηση του εκδημοκρατισμού με ιδιαίτερη έγνοια στην αέναη θεσμική διεύρυνση της συμμετοχής των πολιτών στις αποφάσεις, όπως και των εργαζομένων στις αποφάσεις της διοίκησης των επιχειρήσεων. Αυτό σημαίνει πάντρεμα της Ευημερίας με την Δημοκρατία και σε αυτό πρέπει να εστιάσουν μεθοδολογικά οι φορείς της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στην συγκυρία. Δεν είναι ουτοπία, δεν είναι επανάσταση, δεν είναι ωστόσο ούτε λαϊκισμός, αρκεί η αριστερή μεταρρύθμιση να περάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο πραγματισμού. Τι σημαίνει αυτό; Πως ο αριστερός ευρωπαϊσμός δεν είναι κατάσταση νεοφιλελεύθερης κεφαλαιοκρατικής οργάνωσης - όπως αντίθετα ο δεξιός – αλλά διαρκώς εξελισσόμενη γνωστική, κοινωνική διαδικασία ευημερίας με την έννοια που την προσδιόρισα πιο πάνω. Αυτό δεν μπορεί να ευδοκιμήσει πλέον, απομονωμένα σε κάποιες χώρες της ΕΕ, αλλά μόνον στο πλαίσιο μιας γενικευμένης αλλαγής του μοντέλου ανάπτυξης και διακυβέρνησης (ηγεμονίας γενικότερα στην ΕΕ). Και το τελευταίο δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει δίχως την έναρξη μιας διαδικασίας δημοκρατικής ομοσπονδοποίησης στη βάση ενός κοινού κοινωνικού μοντέλου που θα αποσκοπεί στον συντονισμένο αγώνα εναντίον των «Πέντε Γιγάντων».
Προφανώς αυτό ποτέ δεν θα πάντρευε τον κονστρουκτιβισμό στην οντολογία με τον ποζιτιβισμό στην επιστημολογία μιας εναλλακτικής πολιτικής μεθοδολογίας, την οποία θεωρώ αναγκαίο θεμέλιο για μια κοινωνική θεωρία του ευρωπαϊσμού, αν δεν προϋπέθετε μια «επαναστατικού» χαρακτήρα γεωπολιτική και γεωοικονομική μεταβολή: την εισαγωγή του προστατευτισμού στην ΕΕ, με την απομάκρυνση από τις πολιτικές του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού και το καθεστώς των ανοιχτών και απελευθερωμένων αγορών. Κοινωνική Οικονομία δυστυχώς δεν θα μπορούσες ποτέ να κτίσεις πανευρωπαϊκά μέσα στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό των ελευθέριων αγορών. Σήμερα μάλιστα πολύ δύσκολα θα την έστιζες σε εθνικό-επίπεδο στην Ευρώπη, αν επιχειρούσες απομονωμένα. Από κάπου όμως θα πρέπει να αρχίσει αυτή η επιχείρηση Ευρωπαϊκής Ευημερίας και Εκδημοκρατισμού! Γιατί άραγε να μην είναι η Ελλάδα η σπίθα που θα κάψει ένα ήδη ξηρό σύστημα ηγεμονίας στην ΕΕ και θα διαλύσει την ΕΕ, ή θα προκαλέσει κρίση προκαταλήψεων που θα καταλήξει στην δημοκρατική πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης μέσω ασφαλώς πρωτόγνωρων, αλλά πάντως θετικών, ενδο-ευρωπαϊκών πολιτικών συγκρούσεων, θεσμών και αναδιοργάνωσης του κινήματος όλων των εργαζομένων στην ΕΕ;
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.