Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *
Η αναγκαία πολιτική μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση της κρίσης του παραγωγικού μοντέλου οδήγησε στην διάλυση του σοβιετικού μπλοκ στην Ευρώπη και στην μετατροπή της Κίνας σε μια μονοκομματική, μετα-κομμουνιστική σοσιαλδημοκρατία, με την μορφή ενός κινεζικού κρατικού καπιταλισμού υπό την ηγεσία μιας ελίτ, που πολιτεύεται στη βάση ενός Εθνικού Σχεδίου, το οποίο ορίζεται ως Πραγματισμός.
Αυτό σημαίνει πως η αλήθεια είναι βασισμένη στην σχέση του ανθρώπου με την ύλη και πραγματικό είναι ό, τι είναι υλικό. Η υλική ανάπτυξη της κοινωνίας είναι το μέσο ευημερίας της και ο καπιταλισμός με την μορφή της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, είναι για την κινεζική ηγεσία ένα πολύτιμο εργαλείο. «Practice is the sole criterion of truth» διακήρυξε το 1978 ο Deng Xiaoping και έκτοτε αποτυχία της οικονομική πρακτικής ισοδυναμεί με αποτυχία της αλήθειας που πρεσβεύει με ένα μίγμα εθνικισμού και σοσιαλιστικής ιδεολογίας η ηγεσία της Κίνας και εκφράζεται από την κυρίαρχη πολιτική αφήγηση του ΚΚΚ.
Ασχέτως των διαφορών μεταξύ σοβιετικού και κινεζικού μοντέλου κοινωνικοοικονομικού μετασχηματισμού προς την μετακομμουνιστική εποχή, που ασφαλώς οδήγησαν σε διαφορετικό πολιτικοοικονομικό αποτέλεσμα, το συμπέρασμα αυτής της μετάβασης είναι: με το ψέμα δεν κάνεις μεταρρύθμιση, κάνεις απορρύθμιση μέχρι την κοινωνικοπολιτική διάλυση και την κατάρρευση του καθεστώτος. Τι είναι ωστόσο ψέμα; Η παραποίηση ή η παραμορφωτική του βιώματος ιδεολογικοποίηση της πραγματικής κοινωνικής και παραγωγικής κατάστασης σε μια χώρα ή σε ένα σύστημα γενικότερα και η κυβερνητική διαστρέβλωση της σχέσης κοινωνίας – παραγωγής. Ψέμα είναι η εικονική πραγματικότητα που δομούν καθεστώτα δια των ΜΜΕ που ελέγχουν και του προπαγανδιστικού μηχανισμού που διευθύνουν. Ψέμα είναι οι εντυπώσεις και το ύφος της επιτυχίας και των επιτυχημένων, όταν αυτά αντιφάσκουν με την ουσία του κοινωνικοοικονομικού περιεχομένου. Τα καθεστώτα του ψεύδους δεν έχουν μέλλον και αυτό αποτελεί μία ιστορική πραγματικότητα για την ανθρωπότητα. Όσο περισσότερο ένα καθεστώς εμφανίζει μία ψεύτικη κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα, τόσο πιο αυταρχικό έχει ανάγκη να είναι. Και αυτό επίσης είναι μία συνάρτηση βγαλμένη από την ιστορία.
Ασχέτως πώς ακριβώς εννοεί τον «κινεζικό πραγματισμό» η σημερινή ηγεσία της Κίνας και πού θα μπορούσε αυτός να καταλήξει, ή πώς θα μπορούσε η φιλελευθεροποίηση της οικονομίας να μην οδηγήσει στον πολιτικό πλουραλισμό στην χώρα αυτή, είναι μάλλον γεγονός πως αυτή καθαυτή η έννοια της κοινωνικής ευημερίας που συνδέεται με τον πραγματισμό στην πολιτική, είναι αυτή που εκφράζει με κοινωνικοοικονομικούς όρους την έννοια της αλήθειας (για να είμαι ακριβής, όχι με τον όρο truth, αλλά με τον όρο truthfulness). Πραγματισμός, λοιπόν, είναι η ειλικρινής, έντιμη και καθαρή απεικόνιση της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας και ένας πολιτικός σχεδιασμός που έρχεται στην βάση αυτής της πραγματικότητας να αναπτύξει μία μεταρρυθμιστική στρατηγική για την διεύρυνση και εμβάθυνση της κοινωνικής ευημερίας, που με σύγχρονους όρους εξελίσσεται θεσμικά σε δύο πυλώνες: Κράτος Δικαίου και Πολιτεία Ευημερίας. Και οι δύο αποτελούν τους άξονες αντίληψης και εφαρμογής της σοσιαλ-δημοκρατίας (με την κλασσική έννοια του όρου και όχι ασφαλώς με την μορφή των σημερινών καθεστωτικών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της Ευρώπης).
Ο πραγματισμός, με άλλα λόγια, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η πολιτική αντίληψη και πράξη (πρακτική) της κλασσικής σοσιαλδημοκρατίας που υπερασπίστηκαν στην Ευρώπη ριζοσπάστες της δημοκρατίας και σοσιαλιστές, εμφορούμενοι από τα ιδανικά του πολιτικού πλουραλισμού και της σοσιαλιστικής κοσμοαντίληψης. Αυτόν τον πραγματισμό, ετούτη την αλήθεια πάνω στην οποία κτίζονται κοινωνίες, αμφισβήτησαν πάντα και αμφισβητούν εντονότερα σήμερα, ολοκληρωτικά καθεστώτα και αυταρχικές δομές ηγεμονίας. Σήμερα κόντρα στον πραγματισμό δεν πάνε μόνον οι νεοφιλελεύθεροι και ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός, που επιχειρεί να λάβει μία ολοκληρωμένη πολιτική μορφή παγκοσμίως, αλλά και η ίδια η ΕΕ. Η τελευταία, μάλιστα, παράγοντας έναν απολύτως απατηλό «ρεαλισμό», στηριζόμενο στην λιτότητα, τον αντιπληθωρισμό και την πόλωση κεφαλαίων και τεχνολογίας στο κέντρο, με παράλληλη διασκέδαση των φαινομένων πτώχευσης και φτωχοποίησης, όπου αυτά επιβάλλει ο «ρεαλισμός» μίας ελίτ που επιχειρεί να μανουβράρει δύο πράγματα: τον έλεγχο των χρηματοπιστωτικών ροών καθώς και της περιφερειακής πολιτικής και επιχειρηματικής εξουσίας, μέσω της δορυφοροποίησής της από το Βερολίνο.
Η Ελλάδα είναι το πρώτο και πιλοτικό παράδειγμα αυτού του «ρεαλισμού» που στηρίζεται στον οικονομισμό, δηλαδή στην χυδαιοποίηση των οικονομικών σχέσεων και που αντιφάσκει απολύτως με την φιλοσοφική λογική και πολιτική πρακτική του πραγματισμού. Η Ελλάδα είναι το μεγάλο ψέμα αυτή την στιγμή, όχι μόνον στην ευρωζώνη και την ΕΕ, αλλά και στον χώρο των διεθνών πολιτικών. Και στο πλαίσιο αυτού του τεράστιου ψέματος εφευρίσκονται μοντέλα και επινοούνται στατιστικές,που παραμορφώνουν απολύτως την αλήθεια που αφορά τόσο στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας, όσο και στην εξελισσόμενη αποδιάρθρωση του κοινωνικού μοντέλου και της αγοράς, μέσω μίας μακρόχρονης βήμα-βήμα διαδικασίας εσωτερικής υποτίμησης.
Η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου με την πρωτοφανή για τα ελληνικά χρονικά υποστήριξή της από την Διαπλοκή στην χώρα, υπάρχει και πολιτεύεται βασισμένη σε αυτό το τεράστιο ψέμα με καθολικές διαστάσεις. Το «success story» της ισοδυναμεί με την επικοινωνιακή επιτυχία της να μετατρέψει εικονικά και λογιστικά μία εξελισσόμενη καταστροφή για την κοινωνία, την παραγωγή και την αγορά, σε δυναμικό ανάπτυξης!!! Πρόκειται πράγματι για μια πρωτοφανή επιτυχία που δεν θα πραγματοποιείτο ποτέ δίχως τον γενικότερο επικοινωνιακό σχεδιασμό των παραγόντων της τρόικας και την δραματική υποκρισία των ΗΠΑ, αλλά και μερικών άλλων μεγάλων δυνάμεων εκτός ΕΕ, που τα συγκυριακά τους συμφέροντα στην Ευρώπη υπαγορεύουν. Εδώ, κατά το πείραμα «σοκ και δέος», φτάσαμε και τα ελλείμματα να μεταμορφώνονται σε πλεονάσματα, όπως αντίστοιχα η εφαρμογή στην πράξη ενός κράτους έκτακτης ανάγκης, σφόδρα αντιφάσκον στην ίδια την νομιμότητα που ορίζει την λειτουργία της ΕΕ, να εμφανίζεται ως «αποτελεσματικό κράτος δημοκρατικής αρετής»!
Είναι εδώ όπου το μαύρο εμφανίζεται ως άσπρο και όπου αυτό είναι αδύνατον να γίνει, τον ρόλο αναλαμβάνουν οι ασπριτζήδες και οι μουτζούρηδες του μηχανισμού προπαγάνδας της Διαπλοκής: ασπρίζουν την μαυρίλα της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας μέσω της παραμυθίας: «τώρα πια δεν θα ληφθούν άλλα μέτρα, σταθεροποιήθηκε η οικονομία, η ανάπτυξη βρίσκεται στο κατώφλι μας μαζί μ’ έναν (τάχαμου) πακτωλό κεφαλαίων, που περιμένουν τις εκλογές και τη νίκη των υπεύθυνων δυνάμεων που χρεοκόπησαν την χώρα και με ζήλο εφήρμοσαν και εφαρμόζουν ένα σχέδιο μετατροπής της Ελλάδας σε «Υποτελή Πολιτεία» - δες για παράδειγμα τις συμβάσεις δανεισμού της χώρας - για να επενδυθούν στην Ελλάδα», ενώ μαυρίζουν την αριστερή αντιπολίτευση, υπερπροβάλλοντας αστοχίες, κακούς χειρισμούς και υπαρκτές ή ανύπαρκτες αντιφάσεις και διαφωνίες μεταξύ των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, ή οποιουδήποτε άλλου θα μπορούσε να εμφανιστεί ως φίλος του ΣΥΡΙΖΑ!
Δυστυχώς γι’ αυτούς, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ παρ’ όλες τις αδυναμίες του – που δεν είναι ούτε λίγες, ούτε αμελητέες – αναπτύσσει τον πιο ολοκληρωμένο λόγο Πραγματισμού, εάν και στον βαθμό που θεωρήσει κανείς ότι στοιχείο του Πραγματισμού για την Ελλάδα είναι ο δημοκρατικός ευρωπαϊσμός. Εάν δεν δεχθείς ότι αυτό πράγματι είναι ένα κεντρικό στοιχείο της πολιτικής αφήγησης του πραγματισμού που αφορά στην χώρα μας, τότε τα έντιμα κόμματα που χαρακτηρίζονται από συνέπεια στον κοινωνικό τους αγώνα, η ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α. και το Ε.ΠΑ.Μ. και ίσως μερικά ακόμη που μόλις τώρα επιχειρούν να σχηματισθούν στο ίδιο γενικότερο πνεύμα, θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στο φάσμα του πραγματισμού. Θέλω να είμαι απολύτως ειλικρινής: θεωρώ πως τόσο η ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α. όσο και το Ε.ΠΑ.Μ. είναι κόμματα αυτού που χαρακτηρίζω «truthfulness» και γι’ αυτό τα αντιμετωπίζω με σεβασμό και εκτίμηση. Η βασική ένσταση που έχω ως προς αυτούς αφορά ασφαλώς στον Ελληνικό Πραγματισμό, τον οποίο εδώ και τρεις δεκαετίες τοποθετώ στον ευρωπαϊσμό ως μία σοσιαλ-δημοκρατική πολιτική πρακτική για την δημοκρατική ομοσπονδοποίηση της Ευρώπης ως πόλο εναλλακτικής ηγεμονίας – όπως έχω κατά καιρούς ορίσει.
Εάν, ασφαλώς, η εξέλιξη της ΕΕ δεν γίνει προς αυτήν την κατεύθυνση, που αποτελεί την μοναδική με αντικειμενικούς όρους Πραγματιστική Συνθήκη για τον εκδημοκρατισμό, την κοινωνική συνοχή και την εναλλακτικά ηγεμονική παραγωγική αναδιάρθρωση ολόκληρης της Ένωσης, τότε και ο ελληνικός Πραγματισμός, έτσι όπως τον ορίζω και τον τοποθετώ εντός του εναλλακτικού ευρωπαϊκού πόλου ηγεμονίας, δεν θα έχει έννοια. Μόνον που η αντιπάθειά μου σε κάθε μορφή τελεολογίας, δεν μου επιτρέπει σε καμία περίπτωση να ισχυριστώ ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση δημοκρατικής εξέλιξης στην ΕΕ. Πίστευα και πιστεύω ότι αυτό είναι ζήτημα πολιτικής και κινημάτων και όχι επανάστασης, που θα απαιτούσε όμως μία επαναστατική αναδιαμόρφωση των πολιτικών στάσεων και συμπεριφορών της αριστεράς και των προοδευτικών κινημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη με πνεύμα συντροφικότητας που διέκρινε μια μικρή περίοδο στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και μεταξύ του Πρώτου και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, μεγάλη μερίδα των αριστερών, πριν αυτοί καταστούν θύματα τραγικών επιλογών των ίδιων των αφελών ή καιροσκόπων ηγετών τους.
Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει πλέον ότι έχει αφήσει πίσω της την τελεολογία και τον ιδεολογισμό ενόψει ενός ελληνικού Πραγματισμού, που εντάσσεται απολύτως στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής πολιτικής και κοινωνικής θεωρίας για τον ευρωπαϊσμό. Αυτό ασφαλώς είναι μόνον η αρχή για την εμπέδωση του πραγματισμού στην πράξη και έρχεται να ικανοποιήσει την προϋπόθεση που εδώ και πολλά χρόνια προβάλλω ως ανάγκη για μια Νέα Μεταπολίτευση στην Ελλάδα, που θα θέτει τις βάσεις για μια διαρθρωτικά ορθολογική ευημερία και ένα σταθερό Κράτος Δικαίου, που από δω και πέρα θα διαχειρίζεται τις καπιταλιστικές κρίσεις. Ο πραγματισμός που περιγράφω δεν αποσκοπεί – και ούτε θα μπορούσε ποτέ να προβάλλει ότι το κάνει – στην εξάλειψη των καπιταλιστικών κρίσεων και της ύφεσης. Θα μπορούσε όμως βάσιμα να πολεμήσει αποτελεσματικά την διαρθρωτική κατάρρευση την οποία βιώνουν σήμερα όλοι οι έλληνες. Θα μπορούσε να προβεί στην δημιουργία ενός Εθνικού Σχεδίου εκδημοκρατισμού και παραγωγικής ανασυγκρότησης που μέσα σε μία δεκαετία θα μπορούσε να θεραπεύσει μεγάλο μέρος του διαρθρωτικού προβλήματος της ελληνικής εθνικής οικονομίας, θεμελιώνοντας παράλληλα δημοκρατικούς θεσμούς που θα υπηρετούσαν αυτό το νέο καθεστώς πραγματιστικής ανάπτυξης.
Θα μπορούσε… Και απ’ αυτό θα κριθεί εάν πράγματι η αριστερά έχει έννοια στην σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης και της δραματικής επίθεσης στις κοινωνίες που πραγματοποιεί ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός και οι φορείς του. Αν η αριστερά αποτύχει σ’ αυτόν τον πραγματιστικό της ρόλο, θα έχει εξευτελιστεί η προοπτική της δημοκρατικής μεταρρύθμισης και εκείνη της μετεξέλιξης της ΕΕ σε μία δημοκρατική, αποκεντρωμένη ομοσπονδία μιας Ευρώπης του Δικαίου και της Ευημερίας. Με αυτή την έννοια είναι κρίσιμο ο ΣΥΡΙΖΑ να έρθει ισχυρός στην κυβέρνηση και σαφώς κρισιμότερο να μπορέσει να εφαρμόσει στην πράξη τον Πραγματισμό, που αυτή την περίοδο προσπαθεί – όχι δίχως αντιφάσεις και παλαιοκομματικές ή αριστερίστικες τακτικές – να χωνέψει ο ίδιος και να μεταβάλλει σε κυβερνητικό πρόγραμμα.
Με αυτή την έννοια η υποστήριξη προς τον ΣΥΡΙΖΑ είναι μία πράξη εναντίον του ψεύδους. Είναι μία βασική συνθήκη υπεράσπισης της αλήθειας, η οποία όμως δεν μπορεί ούτε να δομηθεί ως πιθανότητα, ούτε καν να ανατείλει ως ελπίδα ενός κοινωνικού και πολιτικού μετασχηματισμού στην Ελλάδα, εάν προηγουμένως δεν επικρατήσει και μάλιστα με αναμφισβήτητη εκλογική δύναμη, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Από κει και πέρα όλα εξαρτώνται από την ηγεσία του και από τα προοδευτικά κινήματα που οφείλουν να αναπτυχθούν με μια άλλη μορφή, για να την πιέσουν προς τον Πραγματισμό και όχι προς το ψεύδος του οικονομισμού ή των συντεχνιακών προνομίων.
Ο Πραγματισμός είναι βαθύτατος κοινωνισμός, είναι σοσιαλισμός που σέβεται τον πλουραλισμό στην πολιτική και στην κοινωνία και την ελευθερία, δίχως να εξισώνει την ελευθερία του ατόμου με την ελευθερία του κράτους ή με την ελευθερία του κεφαλαιοκράτη – επενδυτή. Τώρα, εάν ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ αποδειχθεί «ψεύδος», θα είναι ύβρις προς τα δύο τρίτα της ελληνικής κοινωνίας. Και σε κάθε περίπτωση δεν θα έχουμε ευθύνη όσοι τον υποστηρίζουμε. Ευθύνη θα έχουμε εάν στην συνέχεια αποδεχθούμε το «ψεύδος» και δεν επιμείνουμε – διαθέτοντας και τις όποιες προσωπικές μας δυνάμεις στον αγώνα για την εφαρμογή της πολιτικής εντιμότητας στην πρακτική της αριστερής μεταρρύθμισης – στον Πραγματισμό που θα υπηρετεί τον φιλελεύθερο σοσιαλισμό του 21ου αιώνα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.