Η πολιτική των συμβόλων κατατρώει το περιεχόμενο του ΣΥΡΙΖΑ…

Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *

Έχω ήδη εξηγηθεί: το ύφος και όχι το περιεχόμενο του ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτό που αποτελεί ανασχετικό παράγοντα στην κοινωνική του δυναμική και εκλογική του μεγέθυνση.

Δυστυχώς ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να υπερβεί την πολιτική της «ταμπέλας», που δεν είναι τίποτε άλλο από την δόμηση πολιτικής ταυτότητας στη βάση των συμβόλων. Μόνον που αυτή τη φορά έπραξε το αντίθετο από το κακό που παραδοσιακά βάρυνε το ύφος της αριστεράς, δίχως να αποφύγει ένα άλλο κακό. Αντί να κατασκευάζει αναφερόμενη ταυτότητα κριτικάροντας κυρίως πρόσωπα-σύμβολα της δεξιάς - σύμφωνα με τα κυρίαρχα στερεότυπα της ελληνικής αριστεράς – επιχειρεί τώρα να επιδείξει έναν συμβολικό πλουραλισμό υπεράνω της πραγματικής πολιτικής ταυτότητας των προσώπων. Κινείται από το ένα άκρο στο άλλο και προκαλεί κρίσεις με την μορφή της εμπλοκής και απόσυρσης/αποκλεισμού υποψηφιοτήτων, όπως έγινε αυτή τη φορά με την υπόθεση της κυρίας Σαμπιχά Σουλεϊμάν για την συγκρότηση του ευρωψηφοδελτίου του κόμματος.

Έτσι δίνει την ευκαιρία σε διαφόρους πολιτικούς της «ταμπέλας» με δεξιό, κεντροαριστερό ή ακόμη εθνο-αριστερίστικο προφίλ να κολλήσουν διάφορες απολιτικές ταμπέλες - άσχετες με το προγραμματικό περιεχόμενο αυτού του κόμματος – στον ΣΥΡΙΖΑ: από ενδοτικοί προδότες και εθνομηδενιστές, έως πράκτορες αλλότριων συμφερόντων (από τον Σόρος, μέχρι το τουρκικό προξενείο). Και μετά ακολουθούν είτε η απολογία στελεχών του κόμματος, του τύπου «όχι, δεν είμαστε ελέφαντες», είτε τα «παράπονα» επειδή οι αντίπαλοι του αντί να εστιάζουν στα χάλια τους και στους δικούς τους συμβολικούς σκανδαλισμούς, ασχολούνται αποκλειστικά με το τι πράττει ο ΣΥΡΙΖΑ, διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες!

Μόνον που η αλήθεια είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ φρόντισε να εκτεθεί μόνος του, επιχειρώντας από την μια να χρησιμοποιήσει εμφατικά πρόσωπα-σύμβολα αποκλεισμού, χωρίς σοβαρό πολιτικό περιεχόμενο, όπως η κ. Σαμπιχά Σουλεϊμάν, ή σαφώς «πολιτικοποιημένους» ακαδημαϊκούς, όπως ο κ. Δημήτρης Χριστόπουλος, οι οποίοι έχουν την μαγική ικανότητα όταν κάνουν πολεμική να λένε αφάνταστα παρεξηγήσιμα πράγματα, ακόμη και εάν έχουν δίκιο στο συλλογισμό τους. Υπάρχουν πράγματα που θα μπορούσε κάποιος να αναπτύξει στην ακαδημαϊκή κοινότητα και να δεχτεί ασφαλώς μια ακαδημαϊκού τύπου κριτική, τα οποία αν ξεφουρνίσεις στα ΜΜΕ με έναν αφορισμό του τύπου: «Από τη στιγμή που η ελληνική πολιτική στη Θράκη άλλαξε και από πολιτική διακρίσεων έγινε "ισονομία – ισοπολιτεία" οι διάφοροι μηχανισμοί ελαφρού και βαθέως κράτους βάλθηκαν να μας πουν ότι η μειονότητα δεν είναι ένα ενιαίο συμπαγές τούρκικο πράμα αλλά δύο και τρεις εθνοτικές ομάδες, "πομάκων, τσιγγάνων και τουρκογενών"» [Δ. Χριστόπουλος], ασφαλώς θα προκαλέσεις παρεξήγηση, για να αναγκαστείς στη συνέχεια να διευκρινήσεις: «…το ελληνικό κράτος με τις πολιτικές που ακολούθησε ως το 1990 δημιούργησε ένα "συμπαγές τουρκικό πράγμα" το οποίο κατόπιν προσπαθεί να διασπάσει. Η θέση αυτή δεν ανοίγει κανένα θέμα Συνθήκης της Λωζάννης όπως πολύ συχνά είχα την ευκαιρία να επισημαίνω στο πλαίσιο της ως σήμερα ακαδημαϊκής μου διαδρομής και το κάνω και σήμερα» [Δ. Χριστόπουλος]. Στην αποσαφήνιση υπάρχει πράγματι αντικειμενική πραγματικότητα, προς συζήτηση ασφαλώς, με δύο ουσιαστικά μέρη: ένα ιστορικό και ένα πολιτικό, που δεν πρέπει να συγχέουμε. Στην αρχική, ωστόσο, τοποθέτηση υπάρχει ευρύ έδαφος για παρεξήγηση και διαστρέβλωση, εξαιτίας του λαϊκιστικού ύφους της διατύπωσης που θολώνει το περιεχόμενο της άποψης.

Μετά από αυτά έρχεται ο διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αλέξη Τσίπρα, Νίκος Παππάς και λέει: η Θράκη είναι ευαίσθητη περιοχή και ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνιστούσε και στα κυβερνητικά στελέχη να είναι προσεκτικοί για το πώς χειρίζονται κάποια θέματα. Υποψιάζομαι πως εννοεί πως η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ συνέστησε ήδη στον κ. Χριστόπουλο σε αυτά τα θέματα να είναι περισσότερο προσεκτικός και λιγότερο υπερφίαλος! Όπως εγώ «συστήνω» στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ από την μια να πάψει να κάνει πολιτική προτάσσοντας σύμβολα ασχέτως πολιτικού περιεχόμενου, ή ακόμη και σε αντίθεση με αυτό και από την άλλη να αναθεωρήσει την στάση της ως προς προσωπικότητες, που ενώ συμβόλισαν το προηγούμενο, απερχόμενο καθεστώς, όντες τμήμα της ευνοιοκρατίας του και της ταυτότητάς του, εντάσσονται σήμερα σε κορυφαίες, συμβολικές μορφές της προσωπικότητας του κόμματος, όπως είναι το ευρωψηφοδέλτιο, με διαφορετική συμβολική διάσταση ασφαλώς, υπό την αιγίδα του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ! Υπάρχει και κάτι ίσως χειρότερο: ο τρόπος, η διαδικασία επιλογής και ανάδειξης υποψηφίων σε λίστες που αποκρυσταλλώνουν την γενικότερη προσωπικότητα του κόμματος. Μοιάζει να λείπει η σοβαρή και απροκατάληπτη προεργασία για την επιλογή υποψηφίων και να αναζητείται το ιδανικό power – sharing, όχι απλώς μεταξύ των «πρώην» συνιστωσών δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και μεταξύ όσων αποτελούν το άνοιγμα του κόμματος προς έναν χώρο που κάλυπτε προηγουμένως το ΠΑΣΟΚ. Και όλα αυτά εν μέσω μπόλικων παραπολιτικών, αντιφάσεων και κουτσομπολιού, με αποκορύφωμα να εμφανίζονται προσωπικότητες που προσέγγισε ο ΣΥΡΙΖΑ για υποψηφίους και να εξηγούν δημοσίως, όχι γιατί δέχτηκαν να ενταχθούν στην λίστα του κόμματος, αλλά γιατί αρνήθηκαν να ενταχθούν σε αυτήν, αν και υποστηρίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ! Μάλλον δεν θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει σοβαρή την διαδικασία αυτή, ούτε ασφαλώς να θεωρήσει πως η με δόσεις ανακοίνωση του ευρωψηφοδελτίου του κόμματος ήταν καλή ιδέα.

Όλα αυτά αντιφάσκουν με το ύφος εκείνο που απαιτείται για να προσδώσει στην αναφερόμενη κυβερνητική πλέον ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ, κύρος και ισχύ, βασισμένα στο ουσιαστικό πολιτικό περιεχόμενο (:λόγος, στάση και συμπεριφορά) των υποψηφίων του. Και το πρόβλημα, κατά την γνώμη μου, αφορά κυρίως στην εμμονή της ηγεσίας του να χρησιμοποιεί προσωπικότητες συμβολικά - αντικαθεστωτικά, ενώ άλλες να επιχειρεί, απεκδύοντάς τες από τον μέχρι σήμερα συμβολισμό τους, να τους προσδώσει έναν άλλον, απολύτως συναφή με τις αρχές και το προγραμματικό περιεχόμενο του ΣΥΡΙΖΑ.

Θέλω να είμαι σαφής. Η σύγχρονη αριστερά, στον βαθμό που αντιλαμβάνεται πως αριστερή μεταρρυθμιστική πολιτική στην εποχή μας δεν κάνεις χρησιμοποιώντας μυθικά την ιστορία, ούτε ασφαλώς βγάζοντας ιστορικού χαρακτήρα συμπεράσματα που απλώς έρχονται να ικανοποιήσουν την σημερινή πολιτική σου ανάγκη, αλλά πως άλλο πράγμα είναι τα ιστορικά-κοινωνικά σύμβολα και άλλο πράγμα η ανάδειξη προσωπικοτήτων που συμβολίζουν την δική σου πολιτική ταυτότητα, προφανώς δεν μπορεί να βλέπει τον εαυτό της ως συνασπισμό συμβόλων που αναπαριστούν το δίκαιο αποκλεισμένων ομάδων του πληθυσμού και την «φωνή των αδικημένων». Όχι απλώς δεν το έχει ανάγκη, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις θα μπορούσε να δημιουργηθεί σοβαρή σύγχυση, καθώς δεν είναι το πολιτικό περιεχόμενο του κόμματος που διαμορφώνει τους συμβολισμούς, αλλά οι προηγούμενοι συμβολισμοί το περιεχόμενο της ταυτότητας του κόμματος. Και αυτό δεν θα ήταν οπωσδήποτε αρνητικό εάν μιλούσαμε για τον ΣΥΡΙΖΑ πριν λάβει την μορφή ενιαίου κόμματος, ή εάν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα Λαϊκό Μέτωπο, σαν κι αυτά του μεσοπολέμου στην Γαλλία και την Ιταλία.

 Όμως δεν είναι, καλώς δεν είναι και καλά θα κάνει να μην εμφανίζεται πως είναι. Πρόκειται για ένα ενιαίο κόμμα της σύγχρονης ευρωπαϊκής αριστεράς που δεν κάνει πολιτική με τον παραδοσιακό εθνικιστικό τρόπο, ούτε ασφαλώς με την συνωμοτική - επαναστατική λογική, ούτε με τον παραδοσιακό τρόπο αποκλεισμού δια της «ταμπέλας», που κάποιοι φροντίζουν να κατασκευάζουν και να τοποθετούν στην πλάτη άλλων, τις περισσότερες φορές για να δικαιολογήσουν και να νομιμοποιήσουν πολιτικά την θολή ταμπέλα που έχουν οι ίδιοι κρεμάσει στο δικό τους στήθος.

Ο καθένας μπορεί να κρεμάει στον εαυτό του όποια ταμπέλα επιθυμεί, αρκεί να είναι σε θέση να την υποστηρίξει με την στάση του και την συμπεριφορά του, ενώ όταν ασκεί κριτική στην ταμπέλα κάποιου άλλου θα πρέπει να την ασκεί στην βάση των πραγματικών δεδομένων της ύπαρξης και λειτουργίας του και όχι στην βάση του αν είναι δικός μας ή δεν είναι, πόσο δικός μας είναι, ποιό προσωπικό στυλ έχει, τι λένε οι δικοί μας για αυτόν και όχι τι καταμαρτυρεί η πραγματική στάση και συμπεριφορά του, ή στην βάση συνωμοτικών σεναρίων περί πρακτόρων και φαντασιώσεων των Insiders που νοιώθουν να απειλούνται από τους Outsiders.

Αυτό θα μπορούσε κανείς, αν θεωρεί τον εαυτό του αριστερό ή απλώς προοδευτικό δημοκράτη, να γενικεύσει, ανθρωπομορφίζοντάς το, στην προσωπικότητα ενός αριστερού κόμματος. Αυτό πιστεύω πως απαιτεί η σημερινή ελληνική κοινωνία και η εποχή από τον ΣΥΡΙΖΑ: να εγκαταλείψει εντελώς την πολιτική της ταμπέλας. Αν δεν το πράξει θα αναγκαστεί στην συνέχεια να πολιτευτεί υπό την ηγεμονία αυτών που είναι σε θέση (ολιγάρχες των ΜΜΕ και άλλοι φορείς κοινωνικοοικονομικής επιρροής) να κατασκευάζουν και να ανακατασκευάζουν ταμπέλες. Αυτοί αποκαλούνται στελέχη της ολιγαρχίας, εμφορούνται από αυταρχισμό και αν τους δώσεις την ευκαιρία, θα είναι εκείνοι που θα χειραγωγούν στη συνέχεια τις αποφάσεις της ηγεσίας. Στον βαθμό μάλιστα που η ηγεσία δεν θα ενδίδει εύκολα, θα απειλείται με εξόντωση…   

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.