Συμμετέχω-προτείνω και αποφασίζω

του Ιωάννη Μενδρινού *

Στην εποχή μας και, ειδικότερα στις σημερινές κοινωνίες, αναγκαιότητα αποτελεί η ανάδειξη και η κατοχύρωση της συμμετοχικής δημοκρατίας. Η έννοια, λοιπόν, του συμμετέχω αποκτά έναν ιδιαίτερο ρόλο σήμερα, που η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση και η ρητορική της παγκοσμιοποίησης κυριαρχούν, επιδρούν και λειτουργούν στο δημόσιο και ιδιωτικό βίο. Η αντίληψη που αναπτύσσεται είναι αυτή της μετεξέλιξης της κρατικής ευθύνης για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών σε κάλυψη ενός ελάχιστου και γενικευμένου επιπέδου κοινωνικής προστασίας και διαβίωσης. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο αναπτύσσεται και η άποψη ότι θα πρέπει σταδιακά να απομακρύνεται το κράτος από την κοινωνική ευθύνη της πρόνοιας και της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και να δημιουργηθεί ένας κοινωνικός τομέας, ο οποίος θα αποτελείται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τους μη κυβερνητικούς φορείς, τους εθελοντικούς φορείς και τους δημόσιους οργανισμούς που θα λειτουργούν αυτόνομα και ανεξάρτητα από την υφιστάμενη ευθύνη της κεντρικής διοίκησης.
Υποστηρίζοντας, λοιπόν, τον κοινωνικό αυτό τομέα, θεωρώ ότι οι εταιρικές αυτές σχέσεις και ιδιαίτερα οι τοπικές, προβάλλουν έναν μηχανισμό ολοκληρωμένης προσέγγισης των προβλημάτων που αντιμετωπίζει τα συστήματα πρόνοιας, ο οποίος ενέχει την προοπτική δημιουργίας νέων συμμαχιών, στρατηγικών και καινοτόμων πολιτικών για την προώθηση της κοινωνικής συνοχής.

Η συμμετοχή, όμως, δεν είναι μια στατική κατάσταση αλλά μια δυναμική διαδικασία η οποία εμπεριέχει και την έννοια του προτείνω. Η συμμετοχική δημοκρατία, η οποία δίνει μεγάλη αυτοδυναμία στις περιφερειακές και δημοτικές υπηρεσίες, βελτιώνει την αποτελεσματικότητα του κοινωνικού κράτους, αφού δίνει τη δυνατότητα σ’ όλες και όλους να λύνουν τα υπάρχοντα προβλήματα σε τοπικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, μέσα από τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων προτείνουμε για τη διαμόρφωση της κοινωνικής πολιτικής, προτείνουμε για λύσεις σε προβλήματα τοπικού επιπέδου, με αποτέλεσμα η πολιτική που θα βγαίνει από μια μαζική συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου να γίνεται ευκολότερα αποδεκτή, αφού θα αποβλέπει στη βελτίωση της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας. Επιπλέον, η συμμετοχή και η ευθύνη των προτάσεων μας αποτελεί βασικό στοιχείο της ορθολογικής λήψης απόφασης, καθώς και, ανάληψη των ευθυνών μας σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται αδιάφορη.

Συμμετέχω-προτείνω και αποφασίζω. Ως απόρροια των παραπάνω διαδικασιών ακολουθεί η έννοια του αποφασίζω η οποία φανερώνει το βαθμό αυτονομίας που πρέπει να έχουν οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν τμήματα της κοινωνίας των πολιτών. Συνιστά δε το «μέγιστον μάθημα» στον ανοιχτό κατάλογο των δικαιωμάτων του σύγχρονου ανθρώπου.
Έτσι λοιπόν το παραπάνω τρίπτυχο ικανοποιεί τη συνεργατική-συμμετοχική κουλτούρα ανάμεσα στους κρατικούς φορείς και τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, η οποία απουσιάζει εξαιτίας του συγκεντρωτικού τρόπου άσκησης της κρατικής πολιτικής, της ισχυρής παρουσίας πελατειακών δικτύων και της περιορισμένης παρουσίας μιας αυτόνομης τοπικής αυτοδιοίκησης.
Παράδειγμα αυτής της συνεργατικής κουλτούρας αποτελεί η πρότασή μου στο δημοτικό συμβούλιο για τη σύνταξη συμμετοχικού προϋπολογισμού. Μέχρι τώρα το Δεκέμβριο κάθε χρόνου καταρτίζεται και κατατίθεται ο Προϋπολογισμός στους δήμους για το επόμενο έτος. Ψηφίζεται από τους δημοτικούς συμβούλους με συνοπτικές διαδικασίες, ερήμην των πολιτών. «Ελέγχεται» μόνον ο Ισολογισμός. Πρόκειται για μια πρόχειρη, γραφειοκρατική και αδιαφανή διαδικασία.
Θα μπορούσε άραγε να καταρτίζεται ο Προϋπολογισμός διαφορετικά;
Η απάντηση δίνεται από το παράδειγμα του Πόρτο-Αλλέγκρε της Βραζιλίας, όπου τα τελευταία χρόνια εφαρμόστηκε με επιτυχία ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός, αλλά και από πολλούς δήμους ευρωπαϊκών πόλεων που τον εφαρμόζουν (Κόρδοβα, Σεβίλλη, Καταλονία, Ανδαλουσία, Νάπολη, Βενετία, Μιλάνο, Μάντσεστερ, Σάλφορντ, Βερολίνο, Έμστεντεν , Ράινστεντεν, Γκρος-Ούμσταντ, Έσλινγκεν, Μορσάν-σιρ-Ορζ, Σεν-Ντενί, Ναν/τέρ, Πουατιέ, Μπομπινί). Στόχος της εφαρμογής αυτής είναι να αποκτήσουν οι δημότες ενεργό ρόλο στον καθορισμό των επενδυτικών προτεραιοτήτων του δήμου τους. Σε γενικές γραμμές ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός είναι μια διαδικασία συμμετοχής των δημοτών στη λήψη αποφάσεων, που σχετίζονται με τους στόχους και την κατανομή των δημοσίων επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο.
Διερευνώντας το παράδειγμα της Σεβίλλης μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής συμμετοχικές διαδικασίες:
-Έκδοση και διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων τα οποία ανέλυαν την πρακτική του μοντέλου.
-Χωρισμός του δήμου κατά διαμερίσματα.
- Συνελεύσεις των δημοτών.
-Εκπαίδευση των ανθρώπων για το στήσιμο των διαδικασιών.
-Συνελεύσεις στις αρχές του χρόνου στις οποίες συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι ανεξαρτήτως ηλικίας.
-Επιλογή λαϊκών εκπροσώπων.
-Γενική Συνέλευση Εκπροσώπων, με σκοπό την ενημέρωση, τη διαβούλευση και την ψηφοφορία λίστας έργων.
-ΓΕΝΙΚΗ Συνέλευση όλων των εκπροσώπων, από την οποία προκύπτει η οριστική λίστα προτεραιότητας των έργων.
-Τεχνοοικονομική Μελέτη.
-Ψήφιση του Προϋπολογισμού από το Δημοτικό Συμβούλιο.
-Απολογισμός πεπραγμένων. Τον Οκτώβριο ξεκινάει η διαδικασία για τον Απολογισμό της τρέχουσας χρονιάς. Τον Νοέμβριο αρχίζει η διαπραγμάτευση για το ποσό του Προϋπολογισμού ως προς τα έργα της επόμενης χρονιάς.
-Έλεγχος. Ο οικονομικός έλεγχος και η διαφάνεια όλων των διαδικασιών του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού διεξάγεται από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο.
-Έρευνα.Το τμήμα των Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Σεβίλλης
παρακολουθεί από κοντά την εφαρμογή του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού και καταγράφει τις όποιες επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό.
Τελειώνοντας θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι αν αποσκοπούμε στον άνθρωπο και στην ανθρωπιά τότε η συμμετοχή μας στα κοινωνικά δίκτυα είναι πολιτιστική δράση για την κατάκτηση της ελευθερίας.

* ΜΕΝΔΡΙΝΟΣ Ιωάννης
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος
με τη «ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ»