Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *
Η εποχή μας στην Ευρώπη και ιδιαίτερα η ευρωπαϊκή κρίση στην Ελλάδα συνδέονται και συνοδεύονται από κάμποσα παράδοξα. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά είναι ότι όλοι όσοι τις προηγούμενες δεκαετίες υποστηρίξαμε με αυθεντικό τρόπο και με θεωρητική υποδομή στις αποσκευές μας, την κοινωνική πρόοδο, σήμερα να εμφανιζόμαστε ως συντηρητικοί. Σαν κάποιοι που δεν ενδιαφέρονται τόσο για την ανάπτυξη μιας ιδεαλιστικής ή ιδεολογικής αφήγησης για έναν καλύτερο κόσμο, αλλά μάλλον για την αποκρυστάλλωση μιας πραγματιστικής αφήγησης για το πώς θα αποφύγουμε έναν χειρότερο κόσμο.
Έτσι φτάσαμε στο παράδοξο, ή, αν προτιμάτε φαιδρό, οι συντηρητικοί και νεοσυντηρητικοί του κόσμου αυτού, όπως και οι συντηρητικοί και νεοφιλελεύθεροι στην Ελλάδα με τις μορφές της δεξιάς, της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς, να κατηγορούν τους γνήσια, δηλαδή κοινωνικά προοδευτικούς ανθρώπους για συντηρητισμό.
Και όμως, αν ξεφύγεις από την αυστηρή συστηματική, δηλαδή ιστορική προσέγγιση των εννοιών «συντηρητικός», «προοδευτικός» και παραμείνεις στο επίπεδο της λαϊκής, απλουστευτικής αφήγησης, όσοι μας κατηγορούν έχουν κατά ένα παράδοξο τρόπο δίκιο. Δίκιο, μέσα από την αντίληψη της κοινωνικής αδικίας και ανισότητας που αντιλαμβάνονται ως φυσιολογική, αν όχι επιδιωκόμενη κοινωνική κατάσταση και κίνητρο ανάπτυξης της δημιουργικότητας και της επιχειρηματικότητας (οι τελευταίες δύο έννοιες στον λόγο και στην συνείδησή τους ταυτίζονται).
Αντίστοιχα ασφαλώς, δίκιο θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι έχουν και όσοι εκ των λενινιστών απεχθάνονται την έννοια της κοινωνικής προόδου, αρνούμενοι να αποδεχθούν την ιστορική εξέλιξη, χωρίς την τομή που θα φέρει το τέλος της ιστορίας μέσω της δικτατορίας ενός προλεταριάτου που ποτέ και πουθενά στην πραγματικότητα μέχρι σήμερα δεν έκανε επανάσταση. Κάπως έτσι φτάσαμε σήμερα, αντί για το τέλος της ιστορίας που επιχειρήθηκε να λάβει οντολογική διάσταση στις αρχές του περασμένου αιώνα, να βιώνουμε το τέλος του προλεταριάτου και να απειλούμεθα με το τέλος της νεωτερικής, μοντέρνας και βιομηχανικής έννοιας του εργαζόμενου. Οι λενινιστές κάθε μορφής, ωστόσο, φαντάζονται έναν καλύτερο κόσμο, κοιτώντας και αναπολώντας ένα παρελθόν που διέψευσε τις ελπίδες κάθε κοινωνικά προοδευτικού ανθρώπου! Προφανώς για τους λενινιστές ο σημερινός προοδευτικός άνθρωπος φαντάζει επίσης ως συντηρητικός, μια και ενδιαφέρεται να μην χειροτερέψει ο κόσμος που εννοούμε λέγοντας Κράτος Δικαίου και Welfare State. Αυτοί θεωρούσαν τον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο στην δύση ήδη πολύ κακή συνθήκη για τον άνθρωπο και τον εργαζόμενο και έτσι η απώλειά του με την μορφή της σάρωσης επιμέρους κοινωνιών από τον ολοκληρωτικό καπιταλισμό, δεν θα προκαλούσε και μεγάλη διαφορά. Άρα φυσιολογικά, όσοι αγωνιζόμαστε για την άμυνα των ανθρώπινων και κοινωνικών δικαιωμάτων που θεμελιώθηκαν με αγώνες των εργαζομένων και των προοδευτικών κινημάτων από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, εντός του πλαισίου εξέλιξης των αστικών θεσμών, του κοινοβουλευτισμού με την προτεινόμενη, μάλιστα από εμάς, διεύρυνσή του από αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς, δεν μπορεί παρά να είμαστε συντηρητικοί.
Σύμφωνα με ευρύτερα εμπεδωμένες στην αριστερά λενινιστικές κατηγοριοποιήσεις, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, λοιπόν, πως είμαστε συντηρητικοί, παρότι προασπιζόμαστε την κοινωνική πρόοδο που επιτεύχθηκε με μη-γραμμικό τρόπο και πολύ αίμα στην ιστορία της ανθρωπότητας και κυρίως της Ευρώπης από τα τέλη του 19ου μέχρι σήμερα.
Στην άποψη των λενινιστών δεν μπορεί παρά να δείξεις κατανόηση. Για την παρόμοια, όμως, άποψη των συντηρητικών με την κλασσική έννοια και των νεοφιλελευθέρων της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς, το πράγμα είναι πολύ δυσκολότερο και απαιτεί πολύ μεγαλύτερη αφαίρεση. Βλέπεις οι τελευταίοι θεωρούν προοδευτική εξέλιξη την απόλυτη κυριαρχία της οικονομικής ελευθερίας επί της προσωπικής ελευθερίας, ή καλύτερα ταυτίζουν την οικονομική ελευθερία με την ατομική ελευθερία για να παραπλανήσουν και να διασκεδάσουν την πραγματικότητα: η οικονομική ελευθερία να καταλύει πάσα άλλη, ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός με την αναρχοκαπιταλιστική ιδεοαντίληψή του να σαρώνει όλα εκείνα τα κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα που θεμελίωναν ακριβώς την στοιχειώδη ελευθερία και αξιοπρέπεια του ανθρώπου! Αυτοί είναι οι μεγάλοι απατεώνες της εποχής μας που με θράσος αναφέρονται σε μία δημοκρατία φασιστικού τύπου με άκρως νεοφιλελεύθερη διαλεκτική. Πρόκειται για τους ουσιαστικούς εχθρούς του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας ως μίας διαρκούς συντεταγμένης θεσμικής επιχείρησης συμβιβασμού της ισότητας με την ελευθερία σε ένα διαρκώς υψηλότερο επίπεδο.
Εμείς οι προοδευτικοί, που καταλήξαμε να θεωρούμαστε οι σύγχρονοι συντηρητικοί, αντιλαμβανόμαστε πως ο κόσμος μας και η όποια δημοκρατία μας δεν είναι δεδομένα και διασφαλισμένα και πως αυτή την περίοδο ο επιθετικός ολοκληρωτικός καπιταλισμός με την συγκέντρωση του χρηματοπιστωτικού ελέγχου και η ανατολή του νέο-ηγεμονισμού στην Ευρώπη υπό την γερμανική ηγεσία, απειλούν αυτό που ποτέ στην πραγματικότητα δεν αγάπησε και δεν σεβάστηκε ο άπληστος κεφαλαιοκράτης: το «the rule of law», που αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο της ανάπτυξης και πολιτικής νομιμοποίησης στις προηγμένες δυτικές δημοκρατίες.
Πράγματι, αν και δεν αγωνιζόμαστε να συντηρήσουμε απολύτως κανένα ιμπεριαλιστικό ή καπιταλιστικό καθεστώς, προσπαθούμε ώστε να μην επιτρέψουμε αυτή την περίοδο καμπής για την ανθρωπότητα κατά την μετάβαση από την νεωτερικότητα στην μετανεωτερικότητα και τον μεταβιομηχανικό κόσμο, να… μηδενιστεί το κοινωνικό κοντέρ. Να μην υπάρξει κοινωνική καταστροφή ή εκεί που ξεκίνησε, όπως στην Ελλάδα, να μην επεκταθεί. Να μην εξαφανιστούν τα κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα από τον χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και από την πολιτική πρακτική στις επιμέρους χώρες εξαιτίας της κατακλυσμιαίας επιδρομής του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, που ιδιωτικοποιεί κάθε τι δημόσιο, της δραματικής απειλής από την κλιματική, περιβαλλοντική και διατροφική αλλαγή, του νεοηγεμονισμού και της αστάθειας που προκαλούν οι ανταγωνισμοί μεγάλων δυνάμεων και οι τυχοδιωκτισμοί απρόβλεπτων καθεστώτων περιφερειακών χωρών, που βρίσκονται σε πολιτικό αδιέξοδο. Εάν δεν «συντηρηθεί» ο ποικιλόμορφος κοινωνικός πλούτος που με αντιφάσεις και σκαμπανεβάσματα δομήθηκε σε υλική και διαλογική μορφή τα τελευταία 150 χρόνια, η επόμενη μορφή ανάπτυξης ή και επανάστασης θα γίνει με μέσα που αναπτύχθηκαν πριν από… 1150 χρόνια!
Αν όμως ουσιαστικά καταλαβαίνουμε και εννοούμε την κοινωνική πρόοδο στις μέρες μας, δεν θα έπρεπε να διανοηθούμε να επιτρέψουμε να γίνει ποτέ αυτό. Κοινωνική πρόοδος μπορεί να υπάρξει μόνον με περαιτέρω ανάπτυξη της δημοκρατίας και με διεύρυνση των θεσμών του Κράτους Δικαίου. Και αυτό δυστυχώς είναι πολύ δύσκολο σήμερα να συμβεί σε εθνικό πλαίσιο για τις χώρες της περιφέρειας της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα. Απαιτείται ένα ευρωπαϊκό σχέδιο σε απόλυτη εναρμόνιση με επιμέρους εθνικά σχέδια ανασυγκρότησης και εκδημοκρατισμού. Αυτό είναι το προοδευτικό κάλεσμα σήμερα, που εμφανίζεται από τις δύο μορφές που συγκρουστήκαν κατά την ύστερη νεωτερικότητα, ως συντηρητικό ουρλιαχτό. Είναι και αυτό μια παράδοξη άποψη!
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.