Ο αριστερός ευρωπαϊσμός στην ελληνική κάλπη…

Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Δεν θα μπορούσα παρά να συμφωνήσω απολύτως με το περιεχόμενο της σημερινής ευρωπαϊκής προσέγγισης της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ σε ό, τι αφορά στην ιδέα του ευρωπαϊσμού σε συνδυασμό με την πραγματιστική – προγραμματική βάση για την δημοκρατικοποίηση των θεσμών της ΕΕ, που έτσι θα ενίσχυαν τον εκδημοκρατισμό και την παραγωγική ανασυγκρότηση στην Ελλάδα, για την αντιμετώπιση τόσο του δραματικού διαρθρωτικού προβλήματος της ελληνικής οικονομίας, όσο και του παράγωγου της πτώχευσης και φτωχοποίησης, Κοινωνικού Ζητήματος.

Η ευρωπαϊκή θέση του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί δίχως αμφιβολία την κοινωνικά πραγματιστική αποκρυστάλλωση της βούλησης των αυθεντικών ευρωπαϊστών που ανδρώθηκαν πολιτικά μέσα από την κριτική για την δημοκρατική ένωση της Ευρώπης με την μορφή ενός πόλου εναλλακτικής ηγεμονίας. Ενός πόλου, με άλλα λόγια, που θα ενώσει τους επιμέρους ευρωπαϊκούς λαούς στην βάση μίας ομοσπονδίας που θα θεμελιώνει μία σύγχρονη Ευρωπαϊκή Πολιτεία Κοινωνικής Ευημερίας και Ήπιων Πολιτικών σε ό, τι αφορά όλα τα επιμέρους ζητήματα στο εσωτερικό της και στην εξωτερική της πολιτική. Αυτό θα μπορούσε να συνθέσει ένα πρότυπο Ευρωπαϊκού Πατριωτισμού που θα εναρμονιζόταν (εξελίσσοντάς τον) με τον πατριωτισμό δημοκρατών και αριστερών, ο οποίος μετά τον πόλεμο δομήθηκε σε εθνικό επίπεδο.

Με δύο κουβέντες, ο ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή την κρίσιμη για την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Δομή, συγκυρία, έρχεται να συναντήσει όλους εμάς τους ευρωπαϊστές (με κεφαλαίο, αν προτιμάτε), που από την αρχή της ίδρυσης της ΕΕ θεωρήσαμε και δηλώσαμε πως την ειρήνη, την ελευθερία και την ισότητα στην ήπειρό μας δεν υπηρετεί ο οικονομισμός και η νεοφιλελεύθερη επιχειρηματικότητα, αλλά μία ενιαία κοινωνική θεωρία σοσιαλ-δημοκρατικού πραγματισμού και μία επιχειρηματικότητα που θα στηρίζεται στην δημιουργικότητα ανθρώπων και μικρο-κοινωνιών και όχι στη συγκέντρωση του κεφαλαίου με την ιδιωτικοποίηση του δημοσίου.

Για εμάς ευρωπαϊσμός δεν σημαίνει μπίζνες και οικονομική ελευθερία τον θάνατο της ατομικής ελευθερίας και του εργαζομένου. Και ως προς αυτό θεωρώ προσωπικά πως είναι ύβρις να θεωρήσει κανείς την κριτική μας στο ελεεινό νεοφιλελεύθερο και νεο-ηγεμονικό κατασκεύασμα που αποτελεί την σημερινή διακυβερνητική δομή της ΕΕ, «ευρωσκεπτικισμό». Προσωπικά θεωρώ απίθανα γελοίους όλους εκείνους που σήμερα τοποθετούνται στον ευρύτερο χώρο της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ, «ποταμών» και «ελιών», στον βαθμό που επιχειρούν να κατατάξουν στην κατηγορία «αντι-ευρωπαίος» την μικρή, έστω, μερίδα ριζοσπαστών δημοκρατών και αριστερών που τις προηγούμενες δεκαετίες δομήσαμε την συνολική πολιτική μας προσέγγιση στον ευρωπαϊσμό, ενώ εκείνοι στον εθνοκεντρικό λαϊκισμό! Το «παράδοξο» και ίσως σοκαριστικό για τους φορείς της κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς είναι πως ήρθε σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ να εναρμονιστεί με την διαχρονική δική μας τοποθέτηση, την στιγμή κατά την οποία αυτοί διολίσθησαν και συμπτύχθηκαν σε μια άμορφη πολιτικά μάζα, στην οποία όσο κι αν ψάξεις δεν θα βρεις κοινωνία και δημόσιο, μόνον χρηματαγορά και μπίζνες!

Όλα αυτά δεν σημαίνουν πως συμφωνώ με το ύφος και την προεκλογική καμπάνια (όπως και με την μορφή του ευρωψηφοδελτίου) του ΣΥΡΙΖΑ. Ενώ έχει απόλυτο δίκιο πως πράγματι σε αυτές τις εκλογές αναμετρώνται δύο σαφώς διακριτές πολιτικές αφηγήσεις για τον ευρωπαϊσμό: ευρωπαϊσμός ως ρεαλισμός της μπίζνας εναντίον ευρωπαϊσμού ως κοινωνικού πραγματισμού, τα συνθήματα περί «δημοψηφίσματος» και «μερκελιστών» είναι λαϊκιστικά και σε μεγάλο βαθμό άστοχα. Το μήνυμα ημών των ευρωπαϊστών σε αυτές τις εκλογές δεν θα μπορούσε παρά να είναι θετικό. Δεν διαμαρτυρόμαστε για την νεο-ηγεμονική, αυταρχική Ευρώπη της κ. Μέρκελ και της συμμαχίας συντηρητικών – φιλελευθέρων – σοσιαλδημοκρατών, λέγοντας όχι στην «Ευρώπη τους», αλλά με αυτοπεποίθηση που προκύπτει από την γνώση που αποκτήθηκε μέσα από την κριτική των θεσμών και της πολιτικής οικονομίας, προτείνουμε τον μοναδικό (μη επαναστατικό) στην ουσία δρόμο για την κοινωνική ανάπτυξη στην Ευρώπη. Δίχως αυτήν, όχι απλώς δεν θα υπάρχει ΕΕ σε λίγα χρόνια, αλλά θα ξαναβιώσουμε πολεμικές καταστάσεις και γενικευμένη καταστροφή και οπισθοδρόμηση.   

Στο πλευρό μας σε αυτήν την θετική προσέγγιση για τον ευρωπαϊσμό, που έτσι παύει να είναι μια υπόθεση των ελίτ και μετατρέπεται σε μια υπόθεση της κοινωνίας, έχουμε την ιστορία και την εμπειρία της εφαρμοσμένης πολιτικής οικονομίας που εστιάζει στις συνέπειες της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Είναι αυτό που στα κείμενά μου απαντάται ως σύνθεση μίας κονστρουκτιβιστικής οντολογίας με μια ποζιτιβιστική επιστημολογία. Ο ρεαλισμός ή/και νεορεαλισμός που εκφράζουν για τον ευρωπαϊσμό οι φορείς συντηρητικών – φιλελευθέρων και σοσιαλδημοκρατών είναι ένας παραλογισμός με ιστορικούς όρους, ο οποίος προσβάλει ευθέως την συστηματοποιημένη αρχαιολογία και γενεαλογία της γνώσης.

Η Νέα Τάξη Πραγμάτων τους στην Ευρώπη και για την Ευρώπη είναι με ιστορικούς όρους ένα τεράστιο «αντι-» στο «κοινωνία»! Και λογικό είναι ό,τι είναι κοινωνικό! Είναι παράλογο να υποθέτεις πως η ενοποίηση με οικονομικούς όρους και στο πλαίσιο της ελεύθερης οικονομίας με το ιδεολόγημα του αναρχοκαπιταλισμού, μπορεί να προωθήσει την ειρήνη και την δημοκρατία στην ήπειρό μας! Στην πραγματικότητα κεντροαριστεροί και κεντροαριστεροί γνωρίζουν ή διαισθάνονται τον παραλογισμό τους και γι’ αυτό επιχειρούν να διαφύγουν από το Κοινωνικό Ζήτημα αερολογώντας υπερβατικώς περί ανάπτυξης, ή καταφεύγοντας στον φυσιολατρικό θεολογισμό στις όχθες «ποταμών» και μέσα στην σκιά των «ελαιώνων». Πουθενά κατά την ιστορική εξέλιξη οι μπίζνες δεν υπηρέτησαν μεσο-μακροπρόθεσμα την ειρήνη και ασφαλώς όχι την δημοκρατία. Το αντίθετο διαπιστώνεται εμπειρικώς  … και έτσι κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί φλερτάρουν με τον τεχνοκρατισμό και το τέλος της ιστορίας για να ξεφύγουν από τον παραλογισμό τους.

Ο οικονομικός ρεαλισμός ή νεορεαλισμός σε οποιαδήποτε μορφή οδηγεί σε αυταρχική διακυβέρνηση και σε εμπόλεμη κατάσταση. Μόνον ο κοινωνικός πραγματισμός, επενδυμένος με μια πολιτικά φιλελεύθερη σοσιαλιστική ιδεολογία, μπορεί να υπηρετήσει αυτά τα δύο αγαθά, συνδέοντας την ισότητα με την ατομική ελευθερία. Μόνον μέσω αυτού μπορούμε να μιλήσουμε με όρους ειρήνης και δημοκρατίας για τον ευρωπαϊσμό. Στην άλλη περίπτωση μιλούμε για έναν Ευρωπαϊκό Επιχειρηματισμό, όπου ασφαλώς σημασία έχει η απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου. Φυσικά, όταν το σύστημα εισέρχεται σε περίοδο κρίσης, όπως την σημερινή στην ευρωζώνη, τα συμφέροντα που συνδέονται με τους μεγαλο-επενδυτές κινούνται ρεαλιστικά και συμβάλουν  στην πόλωση κεφαλαίου στις περιοχές της Ευρώπης που εμφανίζουν μεγαλύτερη διασφάλιση. Άρα, κερδισμένος είναι αυτός που προκαλεί και συντηρεί οικονομικές κρίσεις σε κάποιες περιοχές για να συσσωρεύονται οι επενδύσεις στο δικό του συγκριτικά απάνεμο λιμάνι, ενός ενοποιημένου οικονομικού χώρου. Έτσι αυτός σιγουρεύει τα κέρδη του και ο φοβισμένος επενδυτής την ασφάλειά του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο σεκιουριτοποιείται η οικονομία της ΕΕ και υποβαθμίζεται η κοινωνική ανάπτυξη στις περιοχές υψηλότερου επενδυτικού κινδύνου, όπου θησαυρίζουν οι κερδοσκόποι των hedge funds!

Μια σεκιουριτοποιημένη οικονομία δεν σημαίνει μια ειρηνική κοινωνία, όπως ισχυρίζονται κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί, άλλα μάλλον το αντίθετο. Οι κοινωνικές σχέσεις απορρυθμίζονται και ένα εμπόλεμο κλίμα αναπτύσσεται μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων. Τότε έχεις ανάγκη να καταφύγεις σε μορφές σεκιουριτοποίησης των ίδιων των κοινωνιών και έτσι προωθείς αυταρχικές μορφές διακυβέρνησης. Ο ολοκληρωτικός καπιταλισμόςείναι η δικτατορία των αγορών. Και είναι αυτό που στην ουσία συνδέει δεξιούς χουντικούς με νεοφιλελεύθερους. Δείτε, για παράδειγμα, στην Ελλάδα, την πραγματιστική ταύτιση χουντικών και νεοφιλελευθέρων, ιδιαίτερα δια των εντύπων που ενώ σήμερα υποστηρίζουν τις πλέον νεοφιλελεύθερες στρατηγικές και ασφαλώς την κυβέρνηση Σαμαρά, πριν από 45-47 χρόνια αποτελούσαν την πιο αυθεντική φωνή των χουντικών.

Ας μην κρυβόμαστε στην χώρα μας πίσω από το δάχτυλό μας. Μόνον ο αριστερός ευρωπαϊσμός υπηρετεί την ειρήνη και την δημοκρατία στην ελληνική κάλπη των ευρωεκλογών. Ο ευρωπαϊσμός κεντροδεξιών και κεντροαριστερών υπηρετεί αντιδημοκρατικές αντιλήψεις και αντιφάσκει σοβαρά με τις φιλελεύθερες αξίες στις οποίες αυτοί υποκριτικά ομνύουν! Φιλελευθερισμός δεν είναι η οικονομική ελευθερία, αλλά η ατομική ή προσωπική ελευθερία. Και μια τέτοια ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξει εντός της σημερινής δομής της ΕΕ. Ο κοινωνικός πραγματισμός, συνδεδεμένος σταθερά με τα σοσιαλιστικά ιδεώδη, έρχεται ακριβώς να υπερασπιστεί την ατομική ελευθερία και την προσωπικότητα σε ένα περιβάλλον ισότητας για όλους τους ευρωπαίους. Κάνει αυτό που πολεμούν μέσω της οικονομιστικής τους αφήγησης κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί, τους οποίους η όμορφα απομυθοποιητική εποχή μας έδειξε να ταυτίζονται, συνδιαμορφώνοντας μία νέα, μετανεωτερική, αντικοινωνική παράταξη. Αυτή η παράταξη δεν έχει θέση στην σημερινή ελληνική κοινωνία της κρίσης, αν επιμένουμε να μιλάμε με κοινωνικούς όρους χωρίς να χαρακτηριζόμαστε εξ αυτού οπισθοδρομικοί!

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.