Το πρόβλημα με τον φορτιστή της μπαταρίας της αριστεράς…

Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *

Προ-ευρω-εκλογικώς διαπίστωσα πως η αριστερά δεν έχει ρεύμα και διατύπωσα την άποψη πως αυτό οφείλεται κυρίως στην αποδυνάμωση των μπαταριών της, δηλαδή στην απομαζικοποίηση του εργατικού κινήματος όπως και όλων των προοδευτικών κινημάτων της νεωτερικότητας, παρατηρώντας: η ηγεσία της σύγχρονης μετανεωτερικής αριστεράς οφείλει να εμπνεύσει την κοινωνία ως σύνολο και όχι κάθε επιμέρους αδικημένη ή συγκυριακά αδικούμενη ομάδα συμφερόντων σε έναν αγώνα ριζοσπαστικοποίησης της δημοκρατίας στην Ελλάδα.

Ο αγώνας αυτός δεν θα μπορούσε να αφορά σε κάτι διαφορετικό από την αντιστροφή του οικονομικού κύκλου της κρίσης, με την ανατροπή του νεοφιλελεύθερου ιδεολογήματος και της αντίστοιχης στρατηγικής της κυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και της Τρόικας και την αντικατάστασή του από ένα πλέγμα αριστερών μεταρρυθμίσεων αποκατάστασης του δημόσιου χώρου σε μια διαφορετική από το παρελθόν μη-πελατειακή, μη-κορπορατική βάση.  Η αριστερά της μικροπολιτικής, του μικροσυμφέροντος, του υπερβατικού ιδεολογισμού και της εξυπηρέτησης συντεχνιακών συμφερόντων δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να εμπνεύσει ολόκληρη την σημερινή ελληνική κοινωνία προς μια κατεύθυνση κοινωνικοοικονομικής ανασυγκρότησης και θεσμικής επανίδρυσης του κράτους.

Αν η αριστερά δεν αγωνιστεί συγκροτημένα και σοβαρά για να πετύχει αυτά, δεν θα έχει πολιτικά νομιμοποιημένο λόγο ύπαρξης ως κυβερνώσα δύναμη. Αν δεν απευθυνθεί σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία ως εθνικό σώμα, με την έννοια ασφαλώς της ταξικά διαστρωματωμένης πολιτικής κοινότητας, προτάσσοντας ένα πρόγραμμα ριζοσπαστικού εκδημοκρατισμού των θεσμών και εκβιομηχάνισης με βιο-οικονομικά κριτήρια, δεν θα μπορούσε ποτέ να διαμορφώσει συνθήκες υποκατάστασης των σοβαρά εξασθενημένων νεωτερικών κινημάτων με ένα μετα-νεωτερικό λαϊκό «κίνημα». Ένα στην ουσία εθνικό και όχι εθνικιστικό «κίνημα», που δεν θα αποτελούσε μια συναινετική φόρμα στις ταξικές αντιθέσεις, αλλά μια Νέα Αγωνιστική Πλατφόρμα για την συν-άρθρωση των επιμέρους κοινωνικών αντιθέσεων – σημείωνα εν περιλήψει … βλέποντας την σύγχρονη αριστερά ως ηγέτιδα δύναμη ενός «κινήματος» με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνα που όρισαν τα επιμέρους κοινωνικά κινήματα της νεωτερικότητας και της μοντέρνας εποχής, τα οποία τόσα πρόσφεραν στον ιδεολογικό και εμπειρικό εμπλουτισμό της αριστεράς του προηγούμενου αιώνα.

Είναι η θεωρητική επεξεργασία αυτών των κινημάτων στη νέα τεχνολογική και παγκοσμιοποιημένη φόρμα των σημερινών ημερών, που οδηγεί μερικούς σαν εμένα στο συμπέρασμα πως ο σημερινός ρόλος της αριστεράς είναι να μετουσιώσει απροκατάληπτα την εμπειρία (θετική και αρνητική) των κινημάτων της νεωτερικότητας σε ένα «Εθνικό Κίνημα» που θα αντιμετωπίζει συνολικά το Κοινωνικό Ζήτημα στην Ελλάδα.  Ένα Εθνικό «Κίνημα» που ως πεδίο πολιτικής αναφοράς δεν μπορεί παρά να έχει την Ευρώπη και το ζήτημα της πολιτικοοικονομικής της ενοποίησης. Η κοινωνική εστίαση στην Ελλάδα απαιτεί ευρύτερη πολιτική εστίαση στον ευρωπαϊκό χώρο.

Και αυτό δεν θα πρέπει, αναγνώστη μου, να το παρεξηγήσεις. Δεν βλέπω την Ευρώπη εθνικιστικά, «ποδοσφαιρικά» κλπ, ούτε ως μια δύναμη με εξαιρετικές ιδιότητες και δυναμική που την διακρίνει από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά απλώς ως μια πολιτική ευκαιρία να λάβει η ηγεμονική της συγκρότηση, ως πόλος στις διεθνείς πολιτικές, τα χαρακτηριστικά μιας εναλλακτικής ηγεμονίας ήπιων, οικολογικών και βιο-οικονομικών γενικότερα πολιτικών. Οραματίζομαι μια ειρηνική ηγεμονία στην Ευρώπη, δίχως αυτοκρατορικά και ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά – τα οποία στην πραγματικότητα δεν έχει σήμερα ανάγκη, στο βαθμό που κατανοήσουμε πως μόνον η αντιστροφή του καπιταλιστικού κύκλου μπορεί να προστατεύσει τους ευρωπαίους από τις δραματικές κοινωνικές συνέπειες της καπιταλιστικής υπερσυσσώρευσης στην ΕΕ, τις τελευταίες δεκαετίες της παγκόσμιας οικονομικής υπερθέρμανσης.  

Αποτελεί αυτός ο οραματισμός κλασική μορφή διανόησης;  Όχι – τουλάχιστον με την νεωτερική και μοντέρνα αντίληψη της ιστορίας των ιδεών. Άρα, για παράδειγμα, τον εαυτό μου ούτε ως διανοούμενο θα μπορούσα να τον ορίσω, ούτε ως σύγχρονο φορτιστή της μπαταρίας (των κινημάτων) της αριστεράς. Θα μπορούσα κάποιον άλλον, σαν τον Noam Chomsky ή σαν τον Slavoj Žižek, για παράδειγμα;  Όχι, επίσης. Ίσως την Chantal Mouffe; Αυτή μάλιστα, αλλά δεν εμπλέκεται πλέον μαχητικά στις πολιτικές και στον πολιτικό ανταγωνισμό με την έννοια του «Everyday Life». Είναι περισσότερο ακαδημαϊκός-διανοούμενος παρά διανοούμενος του πολιτικού ακτιβισμού και της δημόσιας, ανοιχτής αντιπαράθεσης.     

Ποιος, λοιπόν, θα μπορούσε να αποτελέσει τον φορτιστή της μπαταρίας ή ποιοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν τους φορτιστές των μπαταριών της σύγχρονης αριστεράς; Λυπάμαι, δεν βλέπω κανέναν. Η αριστερά έχει πρόβλημα με τους φορτιστές! Μην πτοείσθε, δεν είναι λόγος αυτός απαξίωσης της αριστεράς. Είναι σύμπτωμα των μετανεωτερικών καιρών. Οι τάξεις πραγμάτων δεν ορίζονται πλέον από την διανόηση, αλλά από την μικρο-οικονομία των πραγμάτων. Δεν είναι οι ιδέες που ορίζουν την πολιτική οικονομία και την κριτική προς αυτήν, αλλά η εντροπία που χαρακτηρίζει την κοινωνική υπόσταση και των δύο. Η πολιτική και το εξουσιαστικό φαινόμενο παγκοσμίως διέρχονται μια αφάνταστα υψηλή εντροπική επίδραση από την μικρο-οικονομική διάρθρωση των παραγωγικών μοντέλων του καπιταλισμού. Είναι η υπερπαραγωγή και οι κρίσεις υπερκατανάλωσης που δημιουργούν την σημερινή πρωτόγνωρη διάσταση και ίσως μορφή των πολιτικών κρίσεων, τις οποίες η αριστερά δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει με τα μαρξιστικά εργαλεία εξαιτίας της απομαζικοποίησης του εργατικού κινήματος και παράλληλα (κυρίως) εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης, που δίνει εντελώς διαφορετική διάσταση στη συγκέντρωση εργασίας ή/και κεφαλαίου.  

Αυτές οι νέες παραγωγικές – και καταναλωτικές ασφαλώς - συνθήκες της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης δεν ευνοούν την φόρτιση των μπαταριών της αριστεράς με τον παραδοσιακό-νεωτερικό τρόπο και έτσι η αριστερά φαίνεται να πάσχει από έλλειψη ρεύματος. Αυτό δίνει για άλλη μια φορά την ευκαιρία στην καθεστωτική τσογλαναρία να διακηρύξει το τέλος της διάκρισης αριστερά-δεξιά, ή να προπαγανδίζει το τέλος της πολιτικής και την αντικατάστασή της από μια τεχνοκρατική, δήθεν ουδέτερη, ρεαλιστική διακυβέρνηση εκ των ημετέρων ασφαλώς! Παραμύθια, αναγνώστη μου! Η έλλειψη κατάλληλων φορτιστών για τις μπαταρίες της αριστεράς, σημαίνει απλώς πως η σύγχρονη αριστερά οφείλει να απεξαρτηθεί από τις παραδοσιακές μπαταρίες της και να αντιμετωπίσει την ελληνική κοινωνία – στην περίπτωση μας -  ως ενιαίο κοινωνικό χώρο, αρθρώνοντας για πρώτη φορά μετά το 1974 μια Εθνική Πολιτική βασισμένη σε ένα Εθνικό Σχέδιο γνήσια σοσιαλ-δημοκρατικής υφής.

Κάτι τέτοιο θα «επανίδρυε», θεσμικά την αριστερά στον τόπο μας και θα την καθιστούσε σύγχρονη προοδευτική δύναμη, η οποία τότε θα προσέλκυε μάλλον αρκετούς μπαγασάδες της ευρύτερης κεντροαριστεράς, οι οποίοι θα αυτοπαρουσιάζονταν ή θα προβάλλονταν από την διαπλοκή ως «φορτιστές» της αριστεράς! Φυσιολογικά και αναμενόμενα πράγματα, στα οποία αν η ηγεσία της αριστεράς δεν αντιδράσει με ωριμότητα, σύντομα θα ενσωματωθεί σε αυτό που ορκίζεται πως θέλει να ανατρέψει! Έτσι θα αντιμετωπιζόταν και το πρόβλημα με τους φορτιστές, τους οποίους, όπως υποστήριξα, απλώς η σύγχρονη αριστερά δεν τους χρειάζεται! 


* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.