Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *
Μετά τις ευρωεκλογές υποχώρησαν και άλλο οι πολιτικές ειδήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ εξαφανίστηκαν εντελώς οι οικονομικές. Όσοι μίλαγαν με όρους προσαρμογής του νότου και της περιφέρειας στον βορρά και στο κέντρο λένε τα ίδια, αλλά πλέον σε φιλολογικό επίπεδο. Όσοι μίλαγαν για αριστερή μεταρρύθμιση επιμένουν, αλλά δεν συγκεντρώνουν την ψήφο από όσους θίγονται από το ηγεμονικό μοντέλο της λιτότητας και του αντιπληθωρισμού. Ενώ όσοι μιλούν την γλώσσα του ακροδεξιού λαϊκισμού (παραδοσιακού εθνικισμού) βλέπουν να συγκεντρώνουν ψήφους που δεν γνωρίζουν τι να τις κάνουν πολιτικώς και όσοι προπαγανδίζουν την αντικαπιταλιστική επανάσταση ολοένα και περισσότερο συμπεριφέρονται ως θρησκευτική σέχτα – ας πούμε σαν τους Ιεχωβάδες – καλώντας τον «μαρτυρικό λαό» να «ξυπνήσει» και να ξεσηκωθεί για να αντιμετωπίσει την νέα καπιταλιστική τάξη πραγμάτων που διέρχεται τις «έσχατες ημέρες» της, σκορπώντας την «εσχάτη αδικία» στα λαϊκά στρώματα.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Κρίση ηγεμονίας και ισχύος στην Ευρώπη, αγαπητέ αναγνώστη και όχι απλώς συγκυριακή κρίση της διακυβέρνησης και του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης. Η ΕΕ δεν πάσχει απλώς από σχέδιο, αλλά κυρίως από ιδέα (από ευρωπαϊσμό) και ασφαλώς κοινωνική θεωρία, που θα προσέδιδε σε αυτή την ιδέα συγκεκριμένη πολιτική διάσταση. Η ΕΕ κινείται πλέον στα τυφλά. Η ΕΕ δεν γράφει πλέον ιστορία: οι προνομιούχοι αμύνονται φοβικά, ενώ οι μη-προνομιούχοι το έχουν ρίξει στους αναθεματισμούς, στην τηλεόραση και στο internet, στην «θεραπεία», στην ψυχανάλυση και σε μια διαστροφική μορφή αγανάκτησης που αναπαράγει τα πλέον παλαβά εθνικιστικά στερεότυπα και τις αντίστοιχες κατηγοριοποιήσεις από το παρελθόν των εθνικιστικών συγκρούσεων.
Τι συμβαίνει εδώ; Σοβαρός κλονισμός του οραματισμού και της «ρεαλιστικής αφήγησης» των ευρωπαϊκών ελίτ ως προς την μορφή ηγεμονίας και το είδος της πολιτικής ισχύος που θα καθιστούσε την ΕΕ αυτόνομο πόλο στις διεθνείς πολιτικές και δεσπόζων οικονομικό παράγοντα της παγκοσμιοποίησης. Αυτό ήταν το όραμα εκείνων που ήδη από τα τέλη του ’80 και αμέσως μετά την κατάρρευση του διπολισμού φαντάστηκαν την Ευρώπη να ενώνεται στο πλαίσιο μίας ενιαίας αγοράς, όπου η επένδυση θα απέδιδε μεγάλη υπεραξία, μέσω κυρίως της τεχνογνωσίας, της παραγωγικής και οργανωτικής τεχνολογίας και της εκμετάλλευσης των παραγωγικών πηγών και της εργασίας των χωρών που βρίσκονταν μέχρι τότε στο «ανατολικό μπλοκ». Το κοντόφθαλμο αυτό «όραμα» έχει πλέον εξατμιστεί και το learning-by-numbers που εφαρμόστηκε ως παιδαγωγική μέθοδος για την πλήρη μετατροπή των χωρών του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού» σε οικονομίες της αγοράς, έδειξε πλέον τον αντικοινωνικό χαρακτήρα του και τα όριά του στο επίπεδο της μακροχρόνιας σταθεροποίησης των κερδών, ενώ η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης, με την ταχύτατη ενδυνάμωση της Κίνας και την σχετικά σύντομη ανάρρωση της απορρυθμισμένης Ρωσίας, αποτέλεσε ένα σοβαρό πλήγμα στην φιλοσοφία της παραγωγής αυξημένης υπεραξίας ως στοιχείο ενοποίησης της Ευρώπης.
Κάνοντας μια βόλτα στα εμπορικά κέντρα ισχυρών ευρωπαϊκών χωρών, ή επισκεπτόμενος ένα σούπερ μάρκετ εκεί, θα καταλάβεις πλέον εμπειρικά τι εννοώ και θα διαπιστώσεις μία σημαντική αλλαγή, που ακριβώς αντικατοπτρίζει την κατάρρευση του μύθου του ευρωπαϊσμού που στηρίχθηκε στο «όλα είναι οικονομία». Θα δεις προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας χαμηλής τιμής να έρχονται από την Γερμανία πλέον και όχι από την περιφέρεια της Ευρώπης, τις ανατολικές περιοχές της ή την Κίνα και γενικότερα την Ασία. Θα δεις συσκευασμένα τρόφιμα όλων των ειδών, σε χαμηλές τιμές, να έρχονται επίσης από την Γερμανία και όχι πλέον από την νότια Ευρώπη ή την νότιο Αμερική. Σε ό, τι αφορά στα κρέατα και στα πουλερικά, το ίδιο. Για τις μηχανές και τα είδη οικιακού εξοπλισμού ισχύει το ίδιο. Από την Γερμανία πλέον έρχονται τα ακριβότερα, όπως και τα φθηνότερα και γερμανικές αλυσίδες ελέγχουν σε κρίσιμο βαθμό το λιανεμπόριο. Τρία καλής ποιότητος παγωτά ξυλάκι, κανονικού μεγέθους (120 ml), με πραγματική σοκολάτα γάλακτος, αγόρασα χθες από σούπερ μάρκετ της Στοκχόλμης και όχι σε προσφορά, πληρώνοντας 1.70 ευρώ! Το καλό αυτό παγωτό προερχόταν από ένα εργοστάσιο στο Offenburg που κάνει φασόν για τηνGmbH. Άντε τώρα να μιλήσουμε στα σοβαρά για ανταγωνισμό στην ΕΕ! Έχεις πλέον πόλωση κεφαλαίων στο κέντρο, κυρίως δια της οικονομικής πολιτικής της ευρωζώνης, πόλωση τεχνολογίας και πόλωση παραγωγής, που αντί να μετατρέπουν την ΕΕ σε πόλο ηγεμονίας στον κόσμο, μετατρέπουν την Γερμανία και τον ευρύτερο γερμανικό χώρο της κεντρικής Ευρώπης, σε πόλο νέο-ηγεμονίας στην ΕΕ.
Αυτό ενισχύει ασφαλώς την κοινωνική πρόοδο στην κεντρική Ευρώπη και την πραγματική ισχύ της Γερμανίας, δείχνοντας για άλλη μια φορά στην ιστορία την ικανότητα της γερμανικής ελίτ στον οικονομικό σχεδιασμό, που πλέον αφορά στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Η ισχυροποίηση της Γερμανίας έτσι αποκτά βάθος, διαμορφώνοντας, ωστόσο, παράλληλα τις συνθήκες αποσταθεροποίησης της ΕΕ και ασφαλώς της ευρωζώνης. Είναι η μέθοδος ανάπτυξης της Γερμανίας που οδηγεί τελικά σε κρίση ηγεμονίας και ισχύος στην Ευρώπη.
Αν αυτό δεν αντιμετωπιστεί αμέσως, η Ευρώπη ολόκληρη θα βιώσει μία παρατεταμένη κρίση, η οποία θα οδηγήσει στην διάλυση επιμέρους κοινωνικών μοντέλων ευημερίας και πολιτικών σύγκλισης που αποτέλεσαν κριτήρια για την υποστήριξη από την δεξιά, κεντροδεξιά και κεντροαριστερά του εγχειρήματος της αρμονικής ευρωπαϊκής ενοποίησης. Είναι η ίδια η μορφή της γερμανικής ανάπτυξης και της φιλοσοφίας του οικονομισμού, που οι γερμανικές κυβερνήσεις επιβάλουν ως ρεαλιστική αναγκαιότητα (μονόδρομος) στην σε μεγάλο βαθμό απορρυθμισμένη περιφέρεια της Ευρώπης και κυρίως στις αδύναμες χώρες της ευρωζώνης, με εμφατικό παράδειγμα την Ελλάδα, που εξευτελίζει καθημερινά την «πολιτική» αφήγηση συντηρητικών και σοσιαλδημοκρατών στις χώρες αυτές, τροφοδοτώντας αντανακλαστικά τον ακροδεξιό λαϊκισμό - στον βαθμό που η αριστερά δείχνει αδύναμη να επεξεργαστεί και να παρέμβει δημιουργικά στο μετανεωτερικό ευρωπαϊκό φαινόμενο.
Η ευρωπαϊκή προοπτική είναι πλέον μάλλον σαφής: οι επιμέρους οικονομικές δυσλειτουργίες και κρίσεις των κοινωνικών μοντέλων δεν αποτελούν έκφραση μίας γενικής κρίσης του καπιταλιστικού φαινομένου στην Ευρώπη, αλλά συγκεκριμένης κρίσης του ηγεμονικού μοντέλου που αφορά σε αυτή καθ’ εαυτή την δομή της ευρωζώνης και της ΕΕ. Κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα αναφοράς με επιμέρους μη-διαπραγματεύσιμα, ελεύθερα στην χρηματαγορά, εθνικά νομίσματα, θα μπορούσες να έχεις υπηρετώντας την συγκεκριμένη στρατηγική που υποστηρίζουν οι άφρονες ή δόλιοι κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί πολιτικοί στην Ελλάδα, ευρωζώνη όμως, με την έννοια του ενιαίου κοινωνικοοικονομικού χώρου ποτέ, δίχως την εφαρμογή σοσιαλιστικών μοντέλων αναδιανομής, που οι ίδιοι αποστρέφονται!
Ο μόνος τρόπος – σύμφωνα με τα κλασικά οικονομικά ή ακόμα τους κριτικούς στην πολιτική οικονομία – για να υπάρξει στο άμεσο μέλλον η ευρωζώνη ως ολοκληρωμένη οικονομική διακυβέρνηση, σύμφωνα με τις δοξασίες και την προπαγανδιστική αφήγηση κεντροδεξιών και κεντροαριστερών, είναι να μετατραπεί η ΕΕ σε αποκεντρωμένη ομοσπονδία, υιοθετώντας μάλιστα ένα παρόμοιο με το γερμανικό σχέδιο αναδόμησης του τέλους του ’40 – αρχών του ’50,social welfare program. Κάτι τέτοιο πράγματι θα μπορούσε να ισχυροποιήσει την ΕΕ, αφού όμως αλλάξει εντελώς το ηγεμονικό μοντέλο που διέπει σήμερα την αρχιτεκτονική και λειτουργία της. Έτσι θα μετέτρεπες την ΕΕ σε πόλο εναλλακτικής ηγεμονίας στον κόσμο, αντί την Γερμανία σε νέο πόλο ηγεμονίας στις διεθνείς πολιτικές. Τα υπόλοιπα που αφορούν στην δήθεν δημοσιονομική εξυγίανση και στην εξισορρόπηση του εμπορικού ισοζυγίου προβληματικών χωρών της ευρωζώνης, με το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα την ελληνική κρίση, αποτελούν διασκεδαστικά του οικονομικού και ηγεμονικού ζητήματος καμώματα, τα οποία ωστόσο προκαλούν δραματικά Κοινωνικά Ζητήματα! Είναι φαιδροί πειραματισμοί με οικονομικούς όρους και μαφιόζικη κυριολεκτικώς μεθοδολογία παραγωγής ιδιωτικών κερδών για μια ελάχιστη προσδοκώμενη αύξηση του ΑΕΠ μέσω ξεπουλήματος δημόσιων πλουτοπαραγωγικών πηγών και υπηρεσιών.
Είναι απίθανο αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα: το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα συμπεριφέρεται με έναν τέτοιο οικονομικό τρόπο που ουσιαστικά αυτοκαταργείται. Και αυτό, παρά την προπαγανδιστική του προσπάθεια να δείξει πως έχει κάποιο κοινωνικό λόγο ύπαρξης. Οι πολιτικές που εφαρμόζει είναι απολύτως τρελές στην σημερινή συγκυρία της ΕΕ. Ίσως να είχαν κάποια έννοια με νεοφιλελεύθερους όρους περίπου 20 χρόνια πριν. Όχι, όμως, σήμερα. Αυτές οι πολιτικές αντανακλούν απλώς την κρίση του ηγεμονικού φαινομένου στην Ευρώπη και καταμαρτυρούν την ελεεινή ποιότητα του ελληνικού πολιτικού συστήματος, το οποίο δεν διαφέρει δυστυχώς σε τίποτα από το πελατειακό πολιτικό σύστημα που υπηρέτησε την υποτέλεια σε διάφορες μεγάλες δυνάμεις κατά το παρελθόν, για να οδηγήσει κάθε φορά σε μια νέα μορφή Εθνικής Τραγωδίας.
Το ζήτημα που απασχολεί την γραφή μου είναι γιατί για άλλη μια φορά μία σοβαρή κρίση ηγεμονίας στην Ευρώπη θα πρέπει να συνδεθεί με μια νέα ελληνική Εθνική Καταστροφή! Διότι είμαστε έθνος ανάδελφο, ή επειδή είμαστε από τις πλέον προβληματικές περιπτώσεις εθνικής συγκρότησης με την έννοια της «φαντασιακής» πολιτικής κοινότητας, όπως το εννοεί ο BenedictAnderson; Πιστεύω πως συμβαίνει το δεύτερο, όπως πιστεύω πως ρόλος της σύγχρονης αριστεράς είναι, αντιλαμβανόμενη αυτό σε σχέση με το σύγχρονο φαινόμενο της ευρωπαϊκής ηγεμονίας, να συμβάλλει στην ενίσχυση της πολιτικής οντότητας των ελλήνων, αναπτύσσοντας έναν προγραμματικό λόγο που θα δείχνει την τάση ανασυγκρότησης και επανενοποίησης της κατακερματισμένης από το καταρρεύσαν καταναλωτικό μοντέλο ανάπτυξης και την στρατηγική «σοκ και δέος» της τρόικας, ελληνικής κοινωνίας.
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.