Προς μια αριστερά των θεσμών και όχι της προπαγάνδας…

Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *

Τα είδαμε, τα μελετήσαμε, τα είπαμε, αλλά δυστυχώς δεν τα συμφωνήσαμε και ούτε πρόκειται με την διαστροφή που κυριαρχεί στην αντίληψη του πολιτικού φαινόμενου στον τόπο μας! Οι συντηρητικοί της δεξιάς και κεντροδεξιάς στην Ελλάδα της πτώχευσης και φτωχοποίησης, όπως άλλωστε και οι νεοσυντηρητικοί της κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς, θάφτηκαν μέσα στα χαλάσματα ενός φανταχτερού οικοδομήματος που έχτισαν στο αμμώδες πελατειακό έδαφος μιας στρεβλής παραγωγικής ανάπτυξης.

Άλλο πρόβλημα παρήγαγε το «λεφτά υπάρχουν» και άλλο το «λεφτά υπήρχαν», για να αναδιανέμονται εξωφρενικά άνισα και ανεύθυνα, τροφοδοτώντας την απληστία, την αντικοινωνικότητα, την επαρχιώτικη εγωτικότητα, τον δικομματισμό, την διεύρυνση της αντιπαραγωγικότητας και την μαλακία. Το «λεφτά υπήρχαν», και μάλιστα σε πολύ σκληρό νόμισμα την τελευταία δεκαετία, που οδήγησε στο απότομο ξεφούσκωμα της ελληνικής οικονομίας και στην τεράστια κοινωνική κρίση που επακολούθησε, αποτέλεσε τον οικονομικό μηχανισμό (non-discursive) του γκρεμίσματος του οικοδομήματος της Τρίτης Ελληνική Δημοκρατίας, ενώ το «λεφτά υπάρχουν» αποτέλεσε τον ρητορικό, στενά αφηγηματικό (discursive) αιτιατό μηχανισμό της κατάρρευσης.

Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο διασκεδάζω ακούγοντας οικονομολόγους και πολιτικούς, που υπηρέτησαν - κάμποσοι υπηρετούν ακόμη - με το αζημίωτο την θεόστρεβλη ευμάρεια της ύστερης μεταπολίτευσης να καταφέρονται σήμερα αποκλειστικά στον λαϊκισμό του «λεφτά υπάρχουν»! Σκέψου τι μυαλό κουβαλάνε ως οικονομολόγοι και πολιτικοί! Σκέψου πως αντιλαμβάνονται τους θεσμούς!

Κοίταξε, αν δεν καταλαβαίνεις τι είναι θεσμός με την έννοια της δομής, των σχέσεων σε ένα πολιτικά διαρθρωμένο σύστημα ηγεμονίας και ανήκεις στην κυβερνώσα ελίτ ή στην «αντιπολιτευόμενη» ελίτ, ή στην ακαδημαϊκή κοινότητα, ή στον χώρο της διανόησης, ή απλώς αποτελείς όργανο της διοίκησης, είσαι ένας επικίνδυνος λαϊκιστής, ένας σαχλαμάρας προπαγανδιστής ιδεών και απόψεων κενών περιεχομένου, ένα αντιπαραγωγικό άτομο ή ένας μπερμπάντης που ζεις «πουλώντας αέρα κοπανιστό»! 

Ο κόσμος μας γίνεται αντιληπτός, υλικός, απτός,  μέσω θεσμών. Το περιβάλλον μας αποκτά έννοια και αξία, ενώ γίνεται μπούσουλας για δράση ή μη-δράση, δομώντας τάξεις πραγμάτων, θεσμικά και όχι ιδεατά, μυθικά ή αφηγηματικά στο πλαίσιο μιας κριτικής αντιμετώπισης, που στηρίζεται σε μια μεγάλη θεωρία ή κάποιο επιμέρους θρησκευτικό ή κοσμικό δόγμα. Η βία της ερμηνείας που χαρακτηρίζει κάθε προπαγάνδα, έχει υλική υπόσταση. Και αυτή είσαι εσύ, εγώ και ο άλλος, αναγνώστη μου, καθώς και τα υπάρχοντά σου/μου/του, στο πλαίσιο ενός θεσμικά οργανωμένου συστήματος ηγεμονίας και κυριαρχίας.

Στην σημερινή Ελλάδα διέρχονται κρίση σε βαθμό απόλυτης απορρύθμισης οι θεσμοί, η συνολική δομή του ελληνικού κράτους. Υπάρχει γενικευμένη θεσμική κρίση, που επεκτείνεται και στους παραδοσιακούς θεσμούς της ελληνικής κοινωνίας… πώς να το πω αλλιώς! Αυτή ακριβώς η πολυδιάστατη, θεσμικού χαρακτήρα κρίση, διασκεδάζεται από εκείνους που αποτέλεσαν τα γρανάζια του αιτιατού μηχανισμού, του θεσμικού συστήματος δηλαδή, που οδήγησε τόσο στην κατάρρευση, όσο και στην κατάψυξη της ελληνική οικονομίας, προκαλώντας ένα τεράστιο και πρωτοφανές στα μεταπολεμικά ιστορικά χρονικά Κοινωνικό Ζήτημα. 

Αυτό είναι κοινωνικώς ανήθικο και με πολιτικούς όρους πρόστυχο. Είναι πολιτική διαστροφή και είναι αποκαρδιωτικό να βλέπω αριστερούς να συμμετέχουν από την δική τους μεριά σε αυτό το πανηγύρι διαστροφής του πολιτικού φαινομένου στον τόπο μας!  

Το σύνολο σχεδόν της δεξιάς, κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς στην Ελλάδα - έτσι όπως «χαρτογραφείται» από την πολιτική κοινωνιολογία - βρίσκεται σε πολιτικό τέλμα: κατασκεύασαν και υπηρετήσαν πελατειακούς και αντιπαραγωγικούς θεσμούς, οι οποίοι σήμερα βρίσκονται σε απορρύθμιση. Δεν υπάρχει καμία άλλη (δημοκρατική) λύση στο σύγχρονο δομικό, βαθύτατα πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδας παρά η άμεση περιθωριοποίησή τους από το εκλογικό σώμα.    

Ήρθε λοιπόν η ώρα της αριστεράς, η ευκαιρία της αριστεράς, η μοναδική της ευκαιρία μετά τον πόλεμο και την εμφύλια σύγκρουση. Ωστόσο, τί είδους ευκαιρία είναι αυτή; Μεταρρυθμιστική και όχι επαναστατική ασφαλώς! Και τι σημαίνει αυτό; Πως ο μοναδικός δημοκρατικός δρόμος για την αντιμετώπιση της κρίσης θα μπορούσε να χαραχτεί από μια αριστερά των θεσμών και όχι της προπαγάνδας.

Και ποια είναι η διαφορά; Η πρώτη έρχεται να προσφέρει προτάσεις για συνολική θεσμική αναδιάρθρωση των παραγωγικών σχέσεων στην Ελλάδα στο πλαίσιο του καπιταλισμού και του ευρωπαϊκού μετανεωτερισμού, ενώ η δεύτερη επιδίδεται σε μια γενικευμένη, σαρωτική κριτική στον καπιταλισμό, στους αστικούς θεσμούς και στον ιμπεριαλισμό, καλώντας τον λαό να επαναστατήσει και να επιβάλει την λαϊκή εξουσία. Το τελευταίο δεν θα μπορούσε να γίνει «τυφλά», αλλά απαιτείται οργάνωση της λαϊκής εξέγερσης, που μόνον αυθεντικά αντικαπιταλιστικά-επαναστατικά κόμματα θα μπορούσαν να εγγυηθούν - ισχυρίζονται οι περισσότεροι εκ των υποστηριχτών της «λαϊκής εξουσίας»! Και κάπως έτσι ο πολιτικός ανταγωνισμός των ελίτ της «λαϊκής εξουσίας» συναρτάται με τον προβαλλόμενο από τον κάθε ιδιαίτερο παράγοντα βαθμό οργανωτικής εμπειρίας και λειτουργικής προσαρμογής στον λενινισμό και κυρίως από την κοινωνική και κοινοβουλευτική δύναμή του, η οποία χρησιμοποιείται θεμελιωδώς για να αποκλείσει τους ανταγωνιστές τους από το χώρο της αντικαπιταλιστικής αυθεντίας/ηγεμονίας.

Η γνώμη μου είναι πως η ελληνική κοινωνία, αυτήν ακριβώς την περίοδο, πρέπει να προχωρήσει σε μια κρίσιμη απόφαση που θα φέρει την αριστερά των θεσμών στα πράγματα. Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ η αριστερά των θεσμών; Όχι ακριβώς, αλλά τουλάχιστον προσπαθεί να γίνει. Η ηγεσία του μοιάζει να αντιλαμβάνεται πως με την αριστερά της προπαγάνδας μπορεί να κερδίζεις εντυπώσεις, αλλά - σήμερα ειδικά - χάνεις στο τέλος ψήφους! Δεν είναι η εποχή της προπαγάνδας και της χιλιοειπωμένης γενικής κριτικής προς τον καπιταλισμό, που δυστυχώς έτσι όπως αρθρώνεται, δεν θα μπορούσε να παράγει νόημα στους περισσότερους εκ των αποδεκτών της που τείνουν ευήκοον ους!

Ήρθε η εποχή της ωρίμανσης της πολιτικής στην Ελλάδα με την ανάπτυξη μιας σαφώς θεσμικής γλώσσας: πώς θα ρυθμίσουμε (μέσω ποιών θεσμών και διαδικασιών) σε νέα βάση τις παραγωγικές σχέσεις στην Ελλάδα. Με ποιους (νέους) θεσμούς θα οργανωθεί η στρατηγικού χαρακτήρα παρέμβαση του κράτους στην οικονομία και πώς αυτοί θα στελεχωθούν. Πώς θα μεταβληθεί θεσμικά η παραγωγική βάση στην Ελλάδα, για να περάσουμε από την βλακώδη αποθέωση του τουρισμού σε μια πραγματικά σύγχρονη ελαφριά, εξωστρεφή βιομηχανία και σε μια οικολογικά οργανωμένη, μικρή σχετικά σε μέγεθος, αλλά σφριγηλή βαριά βιομηχανία. Η δημόσια επένδυση στην λεγόμενη οικονομία της γνώσης και στην παραγωγική, βιο-οικονομική καλλιέργεια, για να μην ακούγονται σαν ανέκδοτο απαιτείται να λάβουν απολύτως σαφή θεσμική μορφή.

Θα μπορούσα να αναφέρω ακόμη πολλά, αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός μου. Σήμερα θέλω να μεταφέρω το μήνυμα: Ο λόγος πλέον ανήκει αντικειμενικά στην αριστερά. Ας μην τον σπαταλήσει σε κριτική στο σύστημα και σε ακαδημαϊκού χαρακτήρα προτάσεις ως προς το τί πρέπει ή θα πρέπει να γίνει. Δεν είναι δουλειά αυτή για την πρακτική πολιτική και την διοίκηση! Δουλειά των αριστερών πολιτικών και της αντίστοιχης διοίκησης είναι οι συγκεκριμένες προτάσεις, πλήρους θεσμικού χαρακτήρα, για δημοκρατική και αποτελεσματική μεταβολή του θεσμικού καθεστώτος της μεταπολίτευσης του 1974 και των αποτελεσμάτων της κατάρρευσής του, με την πρόκληση ενός τεράστιου Κοινωνικού Ζητήματος.

Η αριστερά ή θα μάθει να μιλάει την γλώσσα των θεσμών και να πολιτεύεται μέσω μιας διαδικασίας διάφανων, ολοκληρωμένων θεσμικών μεταρρυθμίσεων, ή θα σπαταλήσει πολύτιμες δυνάμεις σε αριστερίστικη προπαγάνδα, κόντρα στην απολύτως οπισθοδρομική, άνοστη και εκνευριστικά γκεμπελική και βλακώδη προπαγάνδα ακροδεξιών, δεξιών και κεντρο-δεξιοαριστερών! 

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.