Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *
Ολοένα και περισσότεροι στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και αλλού μοιάζει να ανησυχούν όχι ακριβώς για το μέλλον της ανθρωπότητας, αλλά για την πιθανότητα να ξεσπάσει ένας γενικευμένος πόλεμος με τις αναλογίες της διεθνούς κρίσης που κατέληξε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και στην διακοπή της πρώτης απόπειρας ολοκλήρωσης της παγκοσμιοποίησης.
Εγώ δεν ανησυχώ, όχι επειδή δεν υπάρχουν αναλογίες - υπάρχουν δυστυχώς πολλές - αλλά επειδή προς το παρόν δεν υπάρχουν «λεφτά» ούτε για πόλεμο, ούτε για ειρήνη. Οι οικονομικές σχέσεις στις ΗΠΑ και κυρίως στην ΕΕ δεν είναι τέτοιες που θα ευνοούσαν μια παγκόσμια σύρραξη, ενώ από την άλλη είναι αδύνατον δι’ αυτών να προωθηθεί η δημοκρατία τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ, πράγμα απαραίτητο για την δημιουργία ενός σταθερού ειρηνικού περιβάλλοντος στις διεθνείς πολιτικές. Και ας μην έχουμε αυταπάτες: η υπόθεση πόλεμος-ειρήνη συνεχίζει να είναι πρωταρχικώς μια υπόθεση της Δύσης.
Η αδυναμία διαχείρισης της χρηματοπιστωτικής δυσλειτουργίας, στα όρια της κρίσης, που ξεκίνησε στο τέλος του 2000, δεν έχει βρει μια κοινά συμφωνημένη θεραπεία μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ. Είναι πρόδηλο πως υπάρχει πλέον σοβαρό ζήτημα στις σχέσεις του Δυτικού πολιτικοοικονομικού συνασπισμού. Το πρόβλημα είναι εκ νέου η Γερμανία, η οποία δεν φαίνεται πως θα μπορούσε από μόνη της να υπερβεί τον εθνικισμό της και τον ευρωπαϊκό ηγεμονισμό της, θυσιάζοντας το σημερινό, πρόσκαιρο συμφέρον της ελίτ-της υπέρ του συμφέροντος που θα ορίζεται μακροχρονίως δια μιας εναλλακτικής ηγεμονίας στην Ευρώπη, στο πλαίσιο μιας αποκεντρωμένης ευρωπαϊκής ομοσπονδίας βασισμένης σε μια σοσιαλ-δημοκρατική, κοσμοπολιτική και βιο-οικονομική κοινωνική θεωρία.
Το πρόβλημα είναι και οι ΗΠΑ, που καθυστέρησαν πάρα πολύ στην αναδιάρθρωση του πολιτικού τους συστήματος, έτσι ώστε να πάψουν τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών ολιγοπωλίων της χώρας να υπαγορεύουν την στρατηγική και τις επιμέρους αποφάσεις της Ουάσιγκτον. Δυστυχώς οι ΗΠΑ δεν κατάφεραν την εποχή της αναμφισβήτητης ηγεμονίας τους στον κόσμο να μεταβάλουν το μοντέλο εσωτερικής ηγεμονίας τους. Η πολιτική εκεί απέτυχε να τιθασεύσει τα επιθετικά ολιγοπώλια της χώρας, καθώς και την ιδιαίτερα άπληστη, υπερφίαλη και δραματικά καιροσκοπική χρηματοπιστωτική κάστα (της), και έτσι οι Δημοκρατικοί με τους Φιλελεύθερους-αριστερούς απέτυχαν να επανιδρύσουν τις ΗΠΑ ως Κράτος Ευημερίας, με την ευρωπαϊκή έννοια. Οι ΗΠΑ δυστυχώς φαίνεται να χάνουν μια μοναδική ευκαιρία να εξευρωπαϊστούν κοινωνικώς, την ίδια στιγμή που η ΕΕ αμερικανοποιείται ως κοινωνικό μοντέλο και επιχειρηματική ή/και εργασιακή κουλτούρα.
Μιλώ για την αποτυχία της δημοκρατίας στην μεταδιπολική Ευρώπη και την αποτυχία της σοσιαλ-δημοκρατίας στις ΗΠΑ. Και τα δυο είναι γεγονότα που δεν συμβάλουν στην υπόθεση της παγκόσμιας ειρήνης, δίχως ωστόσο να ενισχύουν τις τάσεις για ένα παγκόσμιο πόλεμο. Αυτό που ενισχύουν είναι την απορρύθμιση στο επίπεδο των διεθνών πολιτικών, ενώ απελευθερώνουν φονταμενταλιστικές, πολιτικοθρησκευτικές δυνάμεις που έρχονται να αποσταθεροποιήσουν εντελώς την Μέση Ανατολή, τμήματα της Αφρικής, αλλά και περιοχές της Ευρασίας μέχρι την Ινδοκίνα, ακόμη και μεγάλες δυνάμεις όπως την Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία ή τις ίδιες τις ΗΠΑ.
Μέσα σε αυτό το διεθνές περιβάλλον ο δραματικά πολιτικώς αντιδραστικός και μιλιταριστικός χαρακτήρας του Ισραήλ, έρχεται να δημιουργήσει ένα τεράστιο πρόβλημα στην εξωτερική πολιτική και στην ίδια την ταυτότητα των ΗΠΑ. Η κυρίαρχη πολιτική ελίτ του Ισραήλ και ασφαλώς οι αμερικανικοί παράγοντες που την ενισχύουν πολιτικώς και οικονομικώς, υπονομεύουν στην ουσία την προοπτική οι ΗΠΑ να πρωτοστατήσουν στην επανίδρυση του ΟΗΕ σε δημοκρατικά αποφασιστική βάση και στην συγκρότηση ενός σεβαστού αντιπολεμικού, διεθνούς συστήματος ασφαλείας, όπως και στην θέσπιση ενός παγκόσμιου συστήματος χρηματοπιστωτικής σταθερότητας - απαραίτητα στοιχεία για την διασφάλιση της ειρήνης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το ότι η κύρια ευθύνη στην υπόθεση ειρήνη – πόλεμος βρίσκεται σήμερα στα χέρια αυτού που εννοούμε Δύση, δεν σημαίνει πως ο ρόλος των υπολοίπων μεγάλων περιφερειακών δυνάμεων σε αυτό το ζήτημα είναι ασήμαντος. Το αντίθετο! Έχει τεράστια σημασία πώς θα εξελιχθεί το πείραμα μετάβασης της Κίνας σε μία ιδιόμορφη οικονομία της αγοράς. Ο βήμα-βήμα, δηλαδή, μετασχηματισμός της Κίνας σε μία πλουραλιστική, μη αυταρχική διακυβέρνηση με ισόρροπη εσωτερική ζήτηση που θα ενισχύει την ανάπτυξη δίχως να επιβαρύνει με ανισότητα το εσωτερικό κοινωνικό μοντέλο. Στον βαθμό, με άλλα λόγια, που συνεχιστεί ο βήμα-βήμα εκδημοκρατισμός της Κίνας με παράλληλη σύγκλιση επαρχιών, που σήμερα εμφανίζουν μεγάλες ή πολύ μεγάλες ποιοτικές και ποσοτικές διαφορές στην οικονομική τους ανάπτυξη.
Αναμφίβολα κρίσιμο είναι η Ρωσία να απαλλαγεί από τον αυτοκρατορικό μεγαλοϊδεατισμό της και η ηγεσία της να συνειδητοποιήσει πόσο είναι επικίνδυνο για την ίδια να αναπαράγει στην γενική πολιτική της αφήγηση μία φάρσα διπολισμού. Το Δυτικό Πείραμα «σοκ και δέος» μετάβασης της Ρωσίας από το σοβιετικό σύστημα στην ελεύθερη οικονομία της αγοράς απέτυχε παταγωδώς και προκάλεσε πολύ μεγάλη ζημιά τόσο στην οικονομία της Ρωσικής Ομοσπονδίας, όσο και στις πολιτικές σχέσεις της με δυτικές χώρες. Εκεί όπου η κινεζική μετάβαση πέτυχε, η ρωσική απέτυχε και αυτό οφείλεται κυρίως στον καιροσκοπικό χαρακτήρα των σχέσεων της νεοσχηματισμένης ρωσικής ελίτ, η οποία ουσιαστικά προέκυψε από την υπεξαίρεση του παραγωγικού πλούτου και των υποδομών της Σοβιετικής Ρωσίας, με την επιχειρηματική ελίτ των περισσοτέρων χωρών της Δύσης και κυρίως με εκείνη της Γερμανίας και των ΗΠΑ. Η μεταδιπολική Ρωσία επανιδρύθηκε ως κράτος μέσα από μπίζνες ρώσων επιχειρηματιών με μεγάλα δυτικά επιχειρηματικά συμφέροντα. Όποτε και στον βαθμό που οι σχέσεις της ρωσικής επιχειρηματικής ελίτ με τους δυτικούς συνεργάτες της διαταράσσονταν, ξεσπούσε προστριβή στο επίπεδο των διεθνών σχέσεων και διεθνών πολιτικών μεταξύ της ρωσικής πολιτικής ηγεσίας και των ΗΠΑ-ΕΕ. Αυτή δυστυχώς ήταν και είναι η αλήθεια που αφορά και στην ουκρανική κρίση.
Δυστυχώς για τους ρώσους, βιώνουν τις παρενέργειες του «αμερικανικού ονείρου» του Πούτιν, ο οποίος βρίσκεται και αυτός παγιδευμένος, όπως και ο κάθε αμερικανός πρόεδρος, στα συμφέροντα μίας ελίτ της μιλιταριστικής οικονομίας με μία, μάλιστα, κρίσιμη διαφορά: Ο Πούτιν διαθέτει συγκεντρωτική εξουσία που δεν διαθέτει ο αμερικανός πρόεδρος και μάλλον πολύ ευνοϊκότερο εσωτερικό περιβάλλον για να επενδύσει στον ρωσικό εθνικισμό επ’ ωφελεία των φίλων του ολιγαρχών που ελέγχουν την ρωσική οικονομία και δραστηριοποιούνται με ζήλο στο διεθνές χρηματοπιστωτικό παίγνιο. Είναι πολύ εύκολο υπό αυτές τις συνθήκες και τις οικονομικού και διπλωματικού χαρακτήρα πιέσεις που δέχεται η Ρωσία αυτήν την περίοδο από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, το καθεστώς Πούτιν να μετατραπεί σε φασιστικό καθεστώς, στηριζόμενο στα εθνικιστικά αντανακλαστικά που ο ίδιος ο Πούτιν με ιδιαίτερη επιμέλεια ενεργοποίησε με αφορμή την ουκρανική κρίση.
Εάν αποτραπεί αυτό το ενδεχόμενο και η ήπια πολιτική αντιμετώπιση της κρίσης στην Ουκρανία υποκαταστήσει τις πολιτικές ισχύος και τσαμπουκά, είναι βέβαιο πως θα περάσουμε σε μία νέα φάση αναθέρμανσης των αμερικανο-ρωσικών σχέσεων με τις σχέσεις, ωστόσο, Ρωσίας-ΕΕ παραμένουσες σοβαρά τραυματισμένες για ένα μεγάλο ακόμη διάστημα. Αντίθετα η φασιστικοποίηση του καθεστώτος Πούτιν ως αντίδραση στον οικονομικό πόλεμο που υφίσταται από την Δύση, θα ήταν ο κρίσιμος εκείνος παράγων που θα μπορούσε να οδηγήσει στην μετάβαση από την φάση του μη-πολέμου, μη-ειρήνης που βρισκόμαστε τώρα, στην φάση των κινητοποιήσεων για παγκόσμιου χαρακτήρα πολεμική σύρραξη.
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.