Ο βαρουφακισμός είναι μόδα και μόδα λανθασμένη δεν γίνεται!

Επισημαίνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *

«Έλα αγόρι μου να ακούσεις πώς τα λέει ένας πραγματικά μεγάλος οικονομολόγος στη βουλή», φώναζε ο πατέρας στο γιο του, που εκείνη ακριβώς την περίοδο, λίγο μετά τον εκλογικό θρίαμβο του ΠΑΣΟΚ το 1981 με 48,1%, μελετούσε με μανία οικονομική θεωρία, μεθοδολογία και οικονομική ιστορία!

Ο πατέρας μου σχεδόν σε έκσταση κρεμόταν από τα χείλη του Ανδρέα Παπανδρέου… Τί ωραία που τα έλεγε εκείνο το βράδυ στη Βουλή για την αλλαγή στην εθνική μας οικονομία! Θάλασσα ο λόγος του! Και «θάλασσα λανθασμένη δεν γίνεται», όπως εύστοχα σημείωσε ο Οδυσσέας Ελύτης!

Μέσα σε αυτή τη θάλασσα η οικονομική επιστήμη απουσίαζε, όταν δεν ταλαιπωρήτο βάναυσα, αλλά αυτό δεν είχε καμία σημασία. Όταν κολυμπάμε στη θάλασσα δεν κάνουμε βιολογία! Ο Ανδρέας ως οικονομική αφήγηση δεν είχε καμία σχέση με την πολιτική οικονομία, διαπίστωσα τότε, αλλά τι σημασία είχε! Ο Ανδρέας έκανε τότε πολιτική μόδα, αραδιάζοντας «χύμα», έξω από οποιαδήποτε μεθοδολογικά ορθή οικονομική αφήγηση, οικονομικούς όρους. Και μόδα  λανθασμένη δεν γίνεται, αναγνώστη μου!

Ο Γιάνης Βαρουφάκης ξέρει τι λέει και μια χαρά χειρίζεται - έως επιδέξια κάποιες φορές - τους οικονομικούς όρους, μόνον που πετυχαίνει να αρθρώνει σωστές μεθοδολογικά προτάσεις που εμφανίζουν μεθοδολογική διαφορά η μία από την άλλη – η πρώτη πρότασή του εντάσσεται σε μια (Α) θεωρητική προσέγγιση, ενώ η αμέσως επόμενη σε μια άλλη (Β) και πάει λέγοντας. Όλες είναι από μόνες τους σωστές, αλλά όλες μαζί δεν δένουνε! Έτσι καταλήγει κι αυτός όπως ο Ανδρέας, μέσα από έναν άλλο ασφαλώς δρόμο - θα έλεγα ποτάμι, αλλά μπορεί να παρεξηγηθώ - σε έναν λόγο θάλασσα, ο οποίος συστήνει μια Sui-generis Discourse, δομεί δηλαδή μια ιδιόμορφη/αυθεντική διήγηση, έναν βαρουφακισμό.   

Ο Γιάνης Βαρουφάκης, αναγνώστη μου, αποκλείεται να τα θαλασσώσει! Μια θάλασσα δεν μπορεί ποτέ να τα θαλασσώσει! Η τέχνη του νέου υπουργού οικονομικών της Ελλάδας, είναι εικαστικού χαρακτήρα και έτσι η πολιτική αφήγηση που κατασκευάζεται από αυτόν δομεί (αναφερόμενη) πολιτική ταυτότητα με την μορφή μόδας.

Έχει σχέση αυτή η πολιτική ταυτότητα που αποκρυσταλλώνεται δια του κ. Βαρουφάκη, σε αυτή τη φάση των διαπραγματεύσεων της ελληνικής κυβέρνησης με τους κεντρικούς θεσμούς της ΕΕ και τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης, με την αναφερόμενη ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ;

Όση σχέση είχε η αναφερόμενη ταυτότητα των μπολσεβίκων με εκείνη που εμφάνιζε/αναπαριστούσε στις διαπραγματεύσεις του με τους Δυτικούς (Κεντρικές Δυνάμεις και Αντάντ) ο απεσταλμένος του Βλαντιμίρ Λένιν, κομισάριος (υπουργός) Εξωτερικών, τότε, Λέων Τρότσκι! Ακραία η αναλογία στο παράδειγμα, αλλά όπως και να το δεις ήταν το διαπραγματευτικό ύφος - και όχι το προσωπικό στυλ - του Τρότσκι που χαρακτήριζε τόσο στο επίπεδο της Αντάντ, όσο και σε εκείνο των Κεντρικών Δυνάμεων, την πολιτική ταυτότητα των «μυστήριων» αυτών μπολσεβίκων.

Ξέρω πως δεν αρέσει σε πολλούς στον ΣΥΡΙΖΑ το ύφος-Βαρουφάκη στην διαπραγμάτευση και πως ακόμη περισσότεροι από αυτούς τον «περιμένουν στη γωνία», μόνον που ειλικρινά δεν θα μπορούσε να υπάρξει γι’ αυτούς καλύτερη περίπτωση στη συγκυρία. Ο Βαρουφάκης κάνει τον ΣΥΡΙΖΑ μόδα διεθνώς και του προσδίδει ταυτότητα απολύτως συνυφασμένη με την «ουάου» τρέχουσα κουλτούρα της παγκοσμιοποίησης. Συμβάλει στην ταχεία ενσωμάτωση του ΣΥΡΙΖΑ στο ευρωπαϊκό και διεθνές σύστημα δόμησης κοινής γνώμης και λήψης των αποφάσεων, χρησιμοποιώντας την πλέον «μοδάτη»  επικοινωνιακή τεχνική: Είμαι φουρτουνιασμένη θάλασσα που ενώνει ευρωπαϊκές στεριές και ηπείρους! Μην δοκιμάσεις να μεθερμηνεύσεις! Μην δοκιμάσεις να με εντάξεις σε κάποιο κανόνα! Δεν θα τα καταφέρεις και αυτό θα δείξει την δική σου αδυναμία και όχι την δική μου. Εγώ θα σου ξεφύγω, θα σου γλιστρήσω, είμαι νερό και το νερό δεν υπακούει στη φυσική των στερεών σωμάτων – των σταθερών που δόμησαν σαν «κοινή λογική» οι συντηρητικές και νεοσυντηρητικές δυνάμεις της Ευρωζώνης, για να την υιοθετήσουν ως μοντέλο ανάπτυξης οι λεγόμενες νέες χώρες-αγορές της ευρωπαϊκής διεύρυνσης.

Ο Βαρουφάκης μεταβάλει διαρκώς επίπεδα ανάλυσης/προσέγγισης και αλλάζει αενάως την θέση και την μορφή των μεταβλητών σε αυτό το αναγνωριστικό στάδιο της διαπραγμάτευσης για το ελληνικό ζήτημα. Έτσι προφανώς δεν μπορείς να συμφωνήσεις μαζί του, ακόμη και στο ότι διαφωνείτε! Είναι θάλασσα και έτσι μπορεί να ελίσσεται διαρκώς, εκθέτοντας την απέναντι πλευρά, ως άκαμπτη, άξεστη, προκατειλημμένη, μίζερη, σκουριασμένη και αντιπαραγωγική!

Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι πολιτική μόδα, επειδή κατάλαβε (συνειδητοποίησε) ή έτυχε να αναπαράγει το τρέχον κυρίαρχο ύφος της παγκοσμιοποίησης, μέσω του προσωπικού του ύφους κατά την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Μιλά την δική του γλώσσα που αναφέρεται στο «οικουμενικό» δίκιο και συμφέρον, που εναρμονίζει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία με την αγορά στην Ευρώπη: αναφέρεται στις οικονομικές συνθήκες που υπηρετούν την πολιτική νομιμοποίηση στην σημερινή ΕΕ, που λειάνουν την οξυμένη σχέση κυβερνητών-κυβερνωμένων στις ευρωπαϊκές χώρες που χαρακτηρίζονται από (σχετική) τεχνολογική υστέρηση και παραγωγική στρέβλωση.

Κι επειδή, αναγνώστη μου, υπάρχει περίπτωση να μην κατάλαβες ακριβώς τι λέω στις παραπάνω αράδες, ας διευκρινίσω τα παρακάτω:

1. Ο ίδιος ο Βαρουφάκης με την έννοια του βαρουφακισμού, είναι η λειτουργική «γέφυρα» που αναζητεί ο Αλέξης Τσίπρας μέχρι το καλοκαίρι, έτσι ώστε από το φθινόπωρο να περάσουμε πιθανόν σε δομικές αλλαγές στην ΕΕ που θα του επιτρέψουν να εφαρμόσει το σοσιαλ-δημοκρατικό του πρόγραμμα στην Ελλάδα.

2. Γνωρίζεις πως το «ουάου» της παγκοσμιοποίησης μου προκαλεί «αναγούλα» και πιθανόν να αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν να υποστηρίζω συγκυριακά τον βαρουφακισμό ως ελληνική πολιτική αφήγηση εναρμονισμού με την Νέα Τάξη Πραγμάτων. Δεν υποστηρίζω ακριβώς αυτό! Υποστηρίζω πως ο βαρουφακισμός είναι πολιτική μόδα μέσα στην μόδα της παγκοσμιοποίησης, που υπό συνθήκες θα μπορούσε να επιτρέψει τον επαναπροσδιορισμό της πολιτικής ταυτότητας της Ελλάδας με κοινωνικούς όρους, τόσο εντός της σύγχρονης ευρωπαϊκής τάξης, όσο και της διεθνούς Νέας Τάξης Πραγμάτων, που προέκυψε μετά την κατάρρευση του διπολισμού. Έτσι θα μπορούσες να δεις τον βαρουφακισμό ως μία πολιτικοοικονομική αφήγηση, καλά προσαρμοσμένη στην διαδικασία μεταμόρφωσης της Ευρώπης προς μία Ομοσπονδιακή Δομή. Είναι αίσθηση που διαμορφώνει εθνική και κυβερνητική αξία για την Ελλάδα αποκλειστικά στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης, την οποία ο κ. Βαρουφάκης φαίνεται να αντιμετωπίζει ως ανταλλαγή με όρους πολιτικής οικονομίας και όχι ιδεολογικός ή οικονομικός κανόνας. Μην δεις, δηλαδή, τον βαρουφακισμό ως οικονομική θεωρία, ούτε καν ως οικονομική άποψη, αλλά δες τον αποκλειστικά ως διαπραγματευτική τακτική που διαμορφώνει discursive αξίες για να εξαργυρωθούν στο επίπεδο της εθνικής οικονομίας. Μας αρέσει, δεν μας αρέσει, έτσι λειτουργεί η σύγχρονη οικονομία της αγοράς και αυτή είναι η κυρίαρχη κουλτούρα που διαμορφώνει τόσο τις αξίες στο χρηματιστήριο, όσο και τις επιχειρηματικές συμπεριφορές στην κοινωνία αναπτυγμένων χωρών.

3. Ο βαρουφακισμός είναι για λίγο και ο συγκεκριμένος διαπραγματευτικός  ρόλος του Γιάνη Βαρουφάκη θα διαρκέσει αντίστοιχα για λίγο. Είναι μέχρι να ενταχθεί ο ΣΥΡΙΖΑ στο ευρωπαϊκό και διεθνές πολιτικό πλαίσιο και εντός αυτού, σε δεύτερο στάδιο, που πιθανόν θα προκύψει μετά από νέες εκλογές στην Ελλάδα, να επιχειρήσει μία κανονιστικού χαρακτήρα παρέμβαση υπέρ της αριστερής μεταρρύθμισης. Σημείωσε, πάντως, πως όπως η επανάσταση δεν είναι υπόθεση μίας χώρας, έτσι και η αριστερή μεταρρύθμιση δεν είναι υπόθεση μίας χώρας στο πλαίσιο της μεταβιομηχανικής και μετανεωτερικής πραγματικότητας που ορίζει την υπό διαρκή μετμόρωση, Μεταδιπολική Τάξη στην Ευρώπη.   

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.