Το ποτάμι της όξινης απορροής και το ποτάμι της οργής (φωτο)

Ο Κοκκινόλακκας τη Μ. Παρασκευή

Τις μέρες του Πάσχα, η Β. Χαλκιδική είδε ξανά την ντροπιαστική εικόνα του Κοκκινόλακκα, του ποταμιού που διέρχεται από τα υπόγεια έργα των μεταλλείων Μαντέμ Λάκκου και Μαύρων Πετρών και εκβάλλει στον κόλπο της Ιερισσού να έχει βαφτεί κόκκινο από τα όξινα νερά των μεταλλείων. Το φαινόμενο ξεκίνησε τη Μεγάλη Παρασκευή και συνεχίστηκε ανεξέλεγκτο για αρκετές μέρες, με την «υπεύθυνη» εταιρεία Ελληνικός Χρυσός να ρίχνει με τα τσουβάλια ασβέστη για να εξουδετερώσει την οξύτητα.

Ασβέστης στα ρέματα για την εξουδετέρωση της οξύτητας

Το φαινόμενο βέβαια δεν είναι καινούριο. Αυτό συμβαίνει εδώ και δεκαετίες κάθε φορά που έχουμε μεγάλες – αλλά όχι ασυνήθιστες – βροχοπτώσεις. Και είναιανεξέλεκτο και προοδευτικά διογκούμενο όσο οι εξορύξεις θειούχων ορυκτών συνεχίζονται. Στις περιόδους των μεγάλων βροχοπτώσεων, το σύστημα συλλογής και διαχείρισης των όξινων νερών που έχει δυναμικότητα 400 κ.μ. νερού την ώρα, αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ποσότητες των όξινων νερών που μπορεί να είναι και πολλαπλάσιες των 1.000 κ.μ./ώρα. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα κόκκινα και όξινα νερά (Ph 2-3) από το δίκτυο των υπόγειων στοών καταλήγουν χωρίς επεξεργασία στον Κοκκινόλακκα. Αλλά και τα άλλα ρέματα της ευρύτερης περιοχής Στρατωνίου, δηλαδή τα ρέματα Καρβουνόσκαλα, Αργυρώ, Πόρτο, επιβαρύνονται με οξύτητα και βαρέα μετάλλα επειδή συγκεντρώνουν τις επιφανειακές απορροές από τους διάσπαρτους σωρούς πυριτών, μεταλλευτικών στείρων, μπάζων και αποβλήτων που η Ελληνικός Χρυσός έχει την ευθύνη να αποκαταστήσει αλλά μέχρι σημερα δεν το έχει κάνει. Τελική κατάληξη όλων, η θάλασσα.

Οι ευθύνες της Ελληνικός Χρυσός

Για τη δημιουργία της όξινης απορροής δεν ευθύνεται η Ελληνικός Χρυσός αλλά οι προηγούμενες εταιρείες που λειτούργησαν την εξόρυξη στην περιοχή. Ευθύνεται όμως σε μεγάλο βαθμό για τη συνέχισή της και για την έκταση που έχει πάρει.

Bασικός όρος της περιβαλλοντικής αδειοδότησης της «επένδυσης» είναι η πλήρωση όλων των υπόγειων κενών από τις παλαιές και νέες εκμεταλλεύσεις (ΚΥΑ 201745/2011, όροι δ2.176, δ2.178, δ3.54, δ3.46). Η πλήρωση των κενών («λιθογόμωση») έχει διπλό στόχο: α) την σταθερότητα της επιφάνειας του εδάφους και την αποφυγή καθιζήσεων και β) την κατά το δυνατό αποφυγή κυκλοφορίας νερού και αέρα στις στοές και τη δημιουργία όξινης απορροής. Η λιθογόμωση είναι επιτρεπτό να γίνεται ΜΟΝΟ με αδρανή υλικά, χωρίς δυναμικό παραγωγής οξύτητας. Όμως η ΚΥΑ ορίζει σαν υλικό λιθογόμωσης των υπόγειων στοών των μεταλλείων Μαύρων Πετρών και Μαντέμ Λάκκου τα τέλματα εμπλουτισμού των Μεταλλευτικών Εγκαταστάσεων Στρατωνίου που στη ΜΠΕ της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ χαρακτηρίζονται “αδρανή”, με την προσθήκη λίγου τσιμέντου.

Όπως αναλυτικά τεκμηριώνει σε άρθρο του με τίτλο “Η χρησιμοποίηση τελμάτων με υψηλή περιεκτικότητα σε θειούχα ορυκτά ως υλικό λιθογόμωσης του μεταλλείου Μαύρων Πετρών”, ο μηχανικός μεταλλείων κ. Γ. Ψυχογιόπουλος (μέλος της επιτροπής του άρθρου 3 του ΚΜΛΕ για την παρακολούθηση της τήρησης των όρων της απόφασης έγκρισης τεχνικής μελέτης του μεταλλείου Μαύρων Πετρών), ο χαρακτηρισμός των τελμάτων ως «αδρανή» από την εταιρεία έγινε με τη χρήσηακατάλληλης μεθοδολογίας. Στην πραγματικότητα, τα τέλματα είναι έντονα οξεοπαραγωγά και σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Αποβλήτων, ταξινομούνται στα «επικίνδυνα απόβλητα».

Η παραγωγή οξύτητας από τα θειούχα τέλματα στα υπόγεια προκαλεί διάλυση του τσιμέντου, με αποτέλεσμα η λιθογόμωση να μην επιτελεί κανέναν από τους δυο ρόλους της: δεν αποτρέπει μακροπρόθεσμα τις καθιζήσεις (κατακαημένη Στρατονίκη…) και δεν εμποδίζει τη δημιουργία όξινης απορροής. Οι ποσότητες των νερών που έρχονται σε επαφή με τα θειούχα τέλματα της λιθογόμωσης είναι τώρα σημαντικά μεγαλύτερες από ότι ήταν στο παρελθόν, αφού το δίκτυο των στοών επεκτείνεται. Στο έντονα κατακερματισμένο από την εξόρυξη περιβάλλον των υπόγειων στοών δεν υπάρχουν φυσικά συστήματα στεγανοποίησης και συλλογής των στραγγισμάτων. Οποιαδήποτε εκχυλίσματα ρυπαίνουν άμεσα τα υπόγεια και επιφανειακά νερά. Γι’αυτό ο Κοκκινόλακκας κάθε τρεις και λίγο βάφεται κόκκινος και θα συνεχίσει να βάφεται κόκκινος.

Η απόθεση των επικινδύνων αποβλήτων στις υπόγειες στοές των Μαύρων Πετρών ξεκίνησε το 2000 από την TVX, «νομιμοποιήθηκε» για την Ελληνικός Χρυσός με την ΚΥΑ 201745/2011 και πήρε την τελική σφραγίδα “νομιμότητας” με την απόφαση 1492/2013 του ΣτΕ. Η Διοίκηση και το ΣτΕ πείστηκαν από τις ΨΕΥΔΕΙΣ διαβεβαιώσεις της εταιρείας αγνοώντας τις υποδείξεις της Δ/σης Μεταλλευτικών και Βιομηχανικών Ορυκτών που ζητούσε να τεκμηριωθεί η περιβαλλοντική συμβατότητα των τελμάτων εμπλουτισμού με τη διαδικασιά της λιθογόμωσης. Δηλαδή, ακριβώς ότι έγινε με τη μέθοδο-μαϊμού της «ακαριαίας τήξης»… Όπως καταλήγει το άρθρο του κ. Ψυχογιόπουλου: “δεν τεκμηριώνεται η άποψη της εταιρείας που γίνεται αποδεκτή από το ΣτΕ ότι: η επικινδυνότητα του υλικού λιθογόμωσης διερευνήθηκε και αξιολογήθηκε επισταμένως και η σύνθεση και χρήση του είναι περιβαλλοντικά ασφαλής”.

Στην πραγματικότητα πρόκειται ένα περιβαλλοντικό έγκλημα που παραβιάζει κατάφορα όλους τους νόμους για την προστασία του περιβάλλοντος και των υδατικών πόρων και έχει τραγικές, μη αναστρέψιμες συνέπειες για τον τόπο. Η Ελληνικός Χρυσός γνωρίζει την επικινδυνότητα των αποβλήτων που θάβει στις στοές των μεταλλείων. Η χρήση τους ως υλικό λιθογόμωσης για να αντιμετωπιστεί δήθεν το πρόβλημα της όξινης απορροής ήταν μόνο μια πρόφαση. Το μόνο που ήθελε η εταιρεία ήταν ένα χώρο για να αποθέτει τα επικίνδυνα τέλματα εμπλουτισμού, διότι το Καρακόλι ήταν υπερπλήρες και ο χώρος απόθεσης επικινδύνων αποβλήτων του Κοκκινόλακκα δεν υπήρχε τότε και δεν υπάρχει ούτε και σήμερα.

Και οι «εγγυητές της προστασίας του περιβάλλοντος»!

Οι Πρόεδροι των Σωματείων εργαζομένων στην εταιρεία διαβεβαιώνουν ότι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι είναι οι εγγυητές της προστασίας του περιβάλλοντος: «Το περιβάλλον θα το προστατεύσουμε εμείς»! Φαίνεται ότι απορροφήθηκαν τόσο τις τελευταίες μέρες στην προσπάθεια να κατακλύσουν την Αθήνα την Πέμπτη 16 Απριλίου με πρασινοκίτρινα γιλέκα που τους ξέφυγαν τα κόκκινα ποτάμια. Δεν τα γνωρίζουν όλα αυτά; Ασφαλώς και τα γνωρίζουν, άλλωστε αυτοί οι ίδιοι ήταν που μας είπαν πόσο εύθρυπτο γίνεται το τσιμέντο της λιθογόμωσης λίγους μήνες μετά την τοποθέτησή τους, λογώ της δράσης των οξέων. Η Ελληνικός Χρυσός μεταχειρίζεται τον τόπο μας σα σκουπιδοτενεκέ τοξικών αποβλήτων και χαβούζα όξινης απορροής και μια μερίδα των κατοίκων το έχει αποδεχθεί αυτό και χειροκροτεί. Πάνω απ’ολα να μη δημιουργείται πρόβλημα στη λειτουργία της μεταλλευτικής επιχείρησης που τους πληρώνει…

Το ποτάμι της οργής όμως των κατοίκων της ΒΑ Χαλκιδικής για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα που ζουν από χρόνια στον τόπο τους έχει και αυτό φουσκώσει επικίνδυνα. Οι «εγγυητές» με τα φωσφοριζέ γιλέκα μπορούν να χτυπούν τα κράνη τους στα πεζοδρόμια της Αθήνας, όμως εμείς δεν θα χτυπήσουμε το κεφάλι μας στον τοίχο για χάρη τους.