Από το λαϊκισμό και τον οπορτουνισμό στο exordium ex abrupto!...

Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Χθες έγραψα «ψυχρά» για την οικονομική και μακρο-πολιτική σημειολογία της μετεξέλιξης του Grexit από υστερικό σε ακαδημαϊκό αφήγημα. Σήμερα θα αναφερθώ στη μικρο-πολιτική αυτής της κατάστασης.

Τι σημαίνει, λοιπόν, Grexit ως ηγεμονικό σημείο αναφοράς ενός ακαδημαϊκού αφηγήματος που έρχεται να προδηλώσει μια νέα αντίληψη - ένα διαφορετικό πολιτισμό στις σχέσεις - μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ και ταυτόχρονα μια νέα κουλτούρα στον εσωτερικό πολιτικό ανταγωνισμό;

Σημαίνει, αναγνώστη μου, την μετάβαση από τον λαϊκισμό και τον οπορτουνισμό σε μια απότομη, σοκαριστική αν προτιμάς, χωρίς προπαρασκευή, είσοδο στο κύριο πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδας: ένα «exordium ex abrupto», δηλαδή, στο εσωτερικό της δομής του πολιτικού προβλήματος «Ελλάς», που ασφαλώς αποκρυσταλλώνει και αντανακλά σήμερα την πρώτη μετανεωτερική και μεταμοντέρνα ευρωπαϊκή κρίση.

Ποιο είναι αυτό το πρόβλημα; Η έλλειψη πολιτικού ορθολογισμού σού λένε όσοι κινούνται στον «αφρό» του στοχασμού και της ανάλυσης, εχθρευόμενοι στην ουσία την διανόηση, αν και σε αυτήν ανατρέχουν διαρκώς, αλλά δυστυχώς «κιτρινιάρικα» και διαστρεβλωτικά! Και πώς επιλύεται σύμφωνα με αυτούς το πρόβλημα; Με την άνευ όρων συμμόρφωση/προσαρμογή των ελληνικών κυβερνήσεων στη νεοηγεμονική δομή της ΕΕ, υπό την ηγεσία της γερμανικής ελίτ. Αυτοί ορίζουν τί είναι και τί δεν είναι ορθολογικό! Αυτοί γνωρίζουν το «σωστό και πρέπον» για την ελληνική κοινωνία! Αυτοί γνωρίζουν το συμφέρον τους, το οποίο με έναν μεταφυσικό τρόπο εμφανίζεται να συμπίπτει με το ελληνικό εθνικό συμφέρον… καθώς ένα είναι το συμφέρον: αυτό του «…κράτη», αυτό του ισχυρού, αυτό του πιστωτή, αυτό που ο ορθολογισμός της ελεύθερης αγοράς ορίζει με ένα δήθεν ουδέτερο και αντικειμενικό τρόπο! Όλα τα υπόλοιπα είναι λαϊκισμός, σού λένε οι οπορτουνιστές, θεωρώντας πως το συμφέρον της γερμανικής ελίτ είναι και δικό τους συμφέρον, μια και αυτοί πράκτορες κυριάρχων συμφερόντων είναι και τίποτα άλλο! Και μια και είναι καί δικό τους συμφέρον, δεν μπορεί παρά να είναι και το καθολικό συμφέρον της ελληνικής κοινωνίας! Αν δεν είναι, τότε οι συγκεκριμένοι πράκτορες θα βρίσκονταν εκτός αγοράς ή σύντομα θα βρεθούν εκτός αγοράς!  

Στον βαθμό που ορίζεις τον Εαυτό σου ως «agent», με την έννοια του μεσάζοντα και όχι του αυθεντικού παράγοντα της πολιτικής - ο οποίος παράγεται ασφαλώς από ένα κίνημα - έτσι, ως «agency» ορίζεις και το εθνικό συμφέρον. Πώς αλλιώς; Η ισχύς (σου) προκύπτει από το/την «agency» και έτσι εσύ ο οπορτουνιστής πρακτορεύεις το συγκυριακό συμφέρον του ηγεμόνα ως δομή, μονόδρομο, ρεαλισμό, ορθολογισμό, «κοινή λογική», κοινό συμφέρον και αναπόδραστη πολιτική συνθήκη! Αν αυτός αλλάξει, θα αλλάξεις και εσύ, τί ορθολογιστής θα ήσουν αλλιώς; Εσύ υπάρχεις και κερδίζεις από την μεσολάβηση μεταξύ ενός ηγεμονικού κέντρου και του λαού, άρα το συμφέρον σου ταυτίζεται μια με εκείνο του τραπεζίτη, μια με εκείνο της μεταβιομηχανικής γερμανικής ελίτ, μια με την συναίνεση αυτών των δύο στο ζήτημα της ελληνικής κρίσης, και πάει λέγοντας… Και αυτό δοξάζεται ασφαλώς ως ορθολογισμός και ρεαλισμός!

Από την άλλη έρχεται ο λαϊκιστής και σού μιλά ως αντιπρόσωπος της φτώχειας, της κοινωνικής αδικίας και του κατατρεγμένου λαού, που αγωνίζεται ή οφείλει να αγωνίζεται εναντίον του οπορτουνιστή. Αυτός, ο λαϊκιστής μας, υπόσχεται να σαρώσει το σάπιο σύστημα είτε με όρους εθνικοσοσιαλισμού, είτε με όρους σοσιαλιστικού μονοκομματισμού. Ο λαϊκιστής δεν ισχυρίζεται απλώς πως γνωρίζει και εκφράζει την αλήθεια της υποδούλωσης, ταπείνωσης και απαθλίωσης των λαϊκών μαζών, αλλά πως ο ίδιος - και μόνον αυτός - είναι η αλήθεια (τους). Ο λαός δεν έχει παρά να ανακαλύψει την αλήθεια αυτή, καθοδηγούμενος από τους μοναδικούς εκπροσώπους/ιερείς της μιας και μοναδικής αλήθειας, που έρχονται να πρακτορεύσουν σαν μια δομή δήθεν υπεράνω αυτών και του ίδιου του λαού ως φυσική υπόσταση: ως ιδεολογία ή εθνικιστική υστερία και αντίστοιχη πρακτική.    

Ο Κικέρων είδε σε αυτούς τον εφιάλτη της δημοκρατίας, χωρίς να καταφέρει να δει την διαλεκτική σχέση οπορτουνιστή-λαϊκιστή, η οποία δεν επιτρέπει την ουσιαστική ανάπτυξη της δημοκρατίας σε ένα αγωνιστικό πλουραλιστικό πρότυπο, το οποίο ουσιαστικά θα ενδυνάμωνε και διεύρυνε την πολιτική συνείδηση, άρα και το αίσθημα ευθύνης των πολιτών. Πράγμα που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κοινωνική συνείδηση στο πλαίσιο μιας πολιτικής κοινότητας που εννοείται ως εθνικό-κράτος.

Το «agency» είναι αναγνώστη μου το πρόβλημα. Το συγκεκριμένο «agency» που διατρέχει διαχρονικά την ελληνική πολιτεία και αγορά. Ως πράκτορες και πρακτορεία δομήθηκαν τα κόμματα στην Ελλάδα, εξυπηρετώντας τα νεωτερικά και εμπορικοβιομηχανικά συμφέροντα της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας (αγγλικό, γαλλικό και ρωσικό κόμμα), ως πράκτορα αντιλαμβάνονται τον Εαυτό τους και οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως «Άνθρωποι της Αγοράς» - την μελέτησα την ελληνική αγορά από μέσα και στη βάση της, από τον Έβρο έως την Ηγουμενίτσα μέχρι την άλλη άκρη, τα χωριά της νότιας Κρήτης και ξέρω εμπειρικά τι σου λέω! Το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας και η αγορά της, σε αντίθεση με τα αντίστοιχα και την αντίστοιχη στην Γερμανία, στην Σουηδία και στην Ιρλανδία ή την Ολλανδία - για τα οποία έχω επίσης άμεση εμπειρική γνώση - δομούνται σε μια πρακτορική ή/και πρακτορίστικη κοσμοαντιληπτική βάση.

Τα χρόνια από την δημιουργία του ελληνικού κράτους και της νέας αγοράς εντός αυτού πέρασαν, ο κόσμος από τότε άλλαξε και μεταμορφώθηκε κάμποσες φορές, αλλά η δορυφορική, πρακτορική και σε περιόδους κρίσης πρακτορίστικη κουλτούρα και κοσμοαντίληψη συνεχίζει να διαπερνά και να ορίζει τις πολιτικές και εμπορικές σχέσεις στην χώρα μας. Σαν να μην άλλαξε τίποτε από τον διπολισμό στην Ευρώπη καί σήμερα στην Ελλάδα οι πολιτικές παρατάξεις χωρίζονται σε δύο πρακτορεία: το ένα πρακτορεύει τα συμφέροντα της λεγομένης Δύσης - ως δομή ασφαλώς για πολιτική νομιμοποίηση - δηλαδή τον κοινό πολιτικό, εμπορικό και στρατηγικό παρανομαστή Ουάσιγκτον-Βερολίνου, ενώ το άλλο τα συμφέροντα της Μόσχας!

Το «Δυτικό Πρακτορείο» έχει ασφαλώς τις αντιθέσεις του στο εσωτερικό του, στον βαθμό που Ουάσιγκτον και Βερολίνο διατηρούν διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς το μοντέλο ανάπτυξης και ευημερίας, όπως και ιμπεριαλισμού, ενώ το «Ρωσικό Πρακτορείο» διακρίνεται από ιδεολογικού μάλλον χαρακτήρα διαφορές στο εσωτερικό του: άλλοι από τους πράκτορες είναι αντιδυτικοί δεξιοί και ακροδεξιοί και άλλοι πρώην σύντροφοι του πρώην κομμουνιστή Πούτιν!

Ασφαλώς, τα μέλη του «Δυτικού Πρακτορείου» κατηγορούν τα μέλη του «Ρωσικού Πρακτορείου» και αντιστρόφως ως πράκτορες ξένων συμφερόντων και ως «δούρειους ίππους» ή πεμπτοφαλαγγίτες με τους τύπους του «Ρωσικού Πρακτορείου» πιο «παραδοσιακούς» στο λεξιλόγιο. Οι τύποι του «Δυτικού Πρακτορείου» εμφανίζονται περισσότερο «πολιτικώς ορθοί», «τρυφεροί» και «φευγάτοι» στον λόγο τους. Τους αρέσει να μιλούν για σοσιαλιστικές και εθνικιστικές ψευδαισθήσεις των αριστερών και δεξιών λαϊκιστών, ενώ καλούν τον λαό να αποδεχτεί πως η μόνη μη-ψευδαίσθηση είναι η προέκταση των αισθήσεων δια του μύθου της αγοράς και της μυθοποίησης του ευρώ. Όποιος βγαίνει από την αγορά είναι νεκρή ύλη και για τα μπάζα, σού λένε … αλλά ένας συνειδητός agent δεν βγαίνει ποτέ από την αγορά! Θα είναι πάντα εκεί για να προσφέρει τις υπηρεσίες του μια στον ένα, μια στον άλλο, όπως μια στον Κώστα, μια στον άλλο Κώστα, μια στον Γιώργο, μια στον Ευάγγελο, μια στον Σαμαρά και τώρα γιατί όχι στον Αλέξη, μια και ο τελευταίος φαίνεται στα μάτια του agent (: πράκτορα, παραγοντίσκου και όχι παράγοντα) να απαλλάσσεται επιτέλους από τις ψευδαισθήσεις του, που τον έφεραν στα πράγματα! 

Δεν θα σε κουράσω άλλο! Το Grexit ως ηγεμονικό σημείο αναφοράς ενός ακαδημαϊκού αφηγήματος έρχεται σήμερα με την μορφή ενός απομυθοποιητικού exordium ex abrupto να θίξει το κύριο μικρο-πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδας, το «agency». Χωρίς την αφήγηση του Grexit, που περνά από την υστερία στον ακαδημαϊσμό, θα ήταν δύσκολο στο ευρύ κοινό να προσεγγίσει το δομικό μας πολιτικό πρόβλημα, το διαστροφικό πολιτικώς «agency»!

Το ακαδημαϊκό αφήγημα Grexit δεν δείχνει πώς ένας ανεξάρτητος παράγοντας δρα σύμφωνα με το συμφέρον του ή το συμφέρον αυτών που αντιπροσωπεύει (: «agency» στον αγγλοσαξονικό και γερμανικό κόσμο), αλλά πώς διαμορφώνει βούληση, στάση και συμπεριφορά ανάλογα με τη δομή που συνειδητά ή ασυνείδητα πρακτορεύει για να κερδίσει χρήμα, κοινωνική θέση και προνόμια (: «agency» ελληνικού τύπου).

Ποια είναι η δομή (structure) που περιορίζει τον έλληνα agent; Είναι η κοινωνική τάξη, η θρησκεία, το γένος, η εθνότητα, ή μήπως η παράδοση υπό το τρίπτυχο: πατρίς-θρησκεία-οικογένεια; Μήπως είναι η κοινωνική διάσταση της πραγματικής αγοράς στην Ελλάδα, η δημοκρατία ή η νομιμότητα;  

Όχι, τίποτε από όλα αυτά, και με την έννοια αυτή διαφέρουμε από πολλούς άλλους ευρωπαίους. Σήμερα ο έλληνας agent περιορίζεται από την δομή της ευρωζώνης. «Δεν μπορούμε να πάμε κόντρα στην βούληση των εταίρων-πιστωτών μας, να τους παραδοθεί αμέσως ο Τσίπρας», λένε οι κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί, ηττημένοι στις πρόσφατες εκλογές, πράκτορες και πρακτορίσκοι μιας δομής (ευρωζώνη) που τους εξοβέλισε και τους εξευτέλισε! «Μια και δεν είναι δυνατόν ο Τσίπρας να πάει κόντρα στη βούληση των εταίρων-πιστωτών να φύγουμε από την ευρωζώνη», λένε οι πράκτορες της δραχμής, για να συμπληρώσουν οι πράκτορες, δίχως πλέον πρακτορείο μετά την κατάρρευση του ΚΚΣΕ: «αυτό δεν αρκεί, να φύγουμε από όλους τους Δυτικούς θεσμούς, Grexit από παντού, για να θεμελιώσουμε τον σοσιαλισμό σε μια χώρα» - πράγμα που ούτε ο Στάλιν δεν διανοήθηκε να ισχυριστεί!

Έτσι μην περιμένεις να σε πάρει ο κόσμος στα σοβαρά! Κατάλαβε πως το μεγάλο σου πρόβλημα είναι το πρακτοριλίκι σου! Κατάλαβε πως δεν είσαι πράκτορας μιας δομής, αλλά οργανικό τμήμα μιας δομής, αυθεντικός κοινωνικοπολιτικός παράγων μιας δομής, που είναι ολόκληρη η ΕΕ και όχι περιοριστικά η ευρωζώνη. Η ισχύς της ευρωπαϊκής δομής δεν βρίσκεται στην δομή αυτή καθ΄ εαυτή, αλλά στους παράγοντες που την συνταγματοποιούν ως τέτοια. Με την έννοια αυτή η Ελλάδα έχει ισχύ, και μάλιστα αυξημένη ισχύ στην ΕΕ, αρκεί να την ασκήσει. Και δεν θα μπορούσε να την ασκήσει, μόνον στο βαθμό που δεν ξεπερνούσε το πολιτικώς διαστροφικό της «agency και εγκλωβιζόταν στο κρίσιμο ελληνικό πρόβλημα της πρακτορικής και πρακτορίστικης αντίληψης περί «agency»!

Ένας σοβαρός agent στην ευρωπαϊκή υπο-δομή της ευρωζώνης δεν θα έλεγε ποτέ «πάση θυσία στο ευρώ» ή «πάση θυσία στη δραχμή»! Θα έλεγε, έχω πολιτικά νομιμοποιημένη, ανεξάρτητη βούληση, την οποία και θα ασκήσω, με μοναδικό κριτήριο τον σεβασμό στις αρχές της δομής. ‘Όταν η δομή υπαγορεύει την στάση και συμπροφορά κάθε παράγοντα που δρα εντός αυτής έχουμε ολοκληρωτισμό. Όπως προς τον ολοκληρωτισμό τείνεις στο βαθμό που πρακτορεύεις δομές ή προϊόντα δομών ως μονόδρομους φυσικά. Το ακαδημαϊκό αφήγημα Grexit, δείχνει πώς η Ελλάδα θα μπορούσε να μεταβληθεί από παρίας και περίγελος-πρακτορίσκος σε σοβαρό agent της ΕΕ, πολεμώντας τον σύγχρονο μετανεωτερικό ολοκληρωτισμό!

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.