Χάσαμε τον λαϊκό παράγοντα, στοπ!

Επισημαίνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος *

Αριστερή διακυβέρνηση σημαίνει κυριαρχία του λαϊκού παράγοντα. Κυριαρχία όχι ακριβώς του λαού, αλλά του πλέον άδειου στοιχείου του αριστερού αφηγήματος: του master signifier «λαϊκός παράγων»! Γεμίζοντας με ένα μείγμα από discursive (διαλογικά, συλλογιστικά) μέσα και από non-discursive (θεσμικές και οικονομικές) πρακτικές αυτό το κενό στοιχείο του αριστερού πολιτικού λόγου, προσδίδεις συγκεκριμένη υπόσταση στην αριστερή σου πολιτική, ή με άλλα λόγια, δομείς την αριστερή σου ταυτότητα.

Θαυμάσια, αλλά πού είναι σήμερα ο «λαϊκός παράγοντας»; Χάσαμε στην Ελλάδα τον λαϊκό παράγοντα, στοπ! Είναι κακό αυτό; Καλό με την έννοια της κατάρρευσης των ψευδαισθήσεων και κακό επειδή έτσι ανοίγεται χώρος για την κυριαρχία των αντιδραστικών που δεν πιστεύουν πως τον τελευταίο λόγο έχει ο άνθρωπος με την ακηδεμόνευτη δράση του. Τώρα, εδώ κυριαρχεί ο Μπαλζάκ αγκαλιασμένος με τον Χέγκελ και όχι ο Μαρξ με τον Έγκελς.

Ήρθε η ώρα της εξουσίας του αντιδραστικού στην ελληνική κοινωνία, ο οποίος εκμεταλλεύεται το ναυάγιο της ελπίδας για μια εναλλακτική ηγεμονία στη χώρα μας και για μια νέα μεταπολίτευση, με σαφείς δημοκρατικούς όρους αυτή τη φορά, περιθωριοποιώντας την κραυγαλέα παθογένεια που οδήγησε στην κατάρρευση της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας: κομματισμός, παρεοκρατία, οικογενειοκρατία, αναξιοκρατία, διαπλοκή, διαφθορά και παραγοντισμός στο κράτος και στην αγορά με καταλήστευση δημόσιων πόρων.   

Δεν φταίει ο ελληνικός λαός που χάσαμε τον λαϊκό παράγοντα ως ιδέα και ουσιώδη πολιτική συμμετοχή! Αυτός ούτε στο δημοψήφισμα, ούτε στις εκλογές ψήφισε αντιδραστικά και φοβικά, αλλά με ωριμότητα, αποκρούοντας σε κρίσιμο βαθμό τους αντιδραστικούς και τις σειρήνες του φασισμού. Στη αρχή μάλιστα, οι έλληνες έδειξαν να αποδέχονται ακόμη και την επώδυνη έξοδο από την ευρωζώνη, στο βαθμό που υπήρχαν σοβαροί και ικανοί πολιτικοί για να διαπραγματευτούν αυτό το δύσκολο εγχείρημα. Σύντομα αποδείχθηκε πως η αριστερά με την μορφή του ΣΥΡΙΖΑ δεν διέθετε ούτε εναλλακτικό σχέδιο, ούτε στρατηγική, ούτε ίχνος σοβαρότητας για μια δύσκολη μετάβαση σε μια νέα μορφή ανάπτυξης έξω από την ευρωζώνη. Οι άνθρωποι στους οποίους πίστεψε ως πιθανή εναλλακτική μορφή κυβερνητών του είπαν, μετά από μια δοκιμαστική περίοδο διακυβέρνησης, πως επί του παρόντος δεν υπάρχει άλλη επιλογή, πέραν αυτής των μνημονίων - της ίδιας μάλιστα μεθοδολογίας με τα προηγούμενα των «καταραμένων» προηγούμενων κυβερνήσεων της κρίσης.

Εδώ πλέον ο λαός αναδιπλώνεται, μια και υπό αυτό το καθεστώς ηγεμονίας δεν θα μπορούσε ποτέ να αναδυθεί ως παράγων, φορέας ισχύος για αλλαγή και μετάβαση σε μια εναλλακτική μορφή μεταπολίτευσης. Αυτός που θεωρεί τον ελληνικό λαό ανώριμο, προφανώς αντιδρά επειδή ο ελληνικός λαός σε μια σπάνια στιγμή ωριμότητας στην ιστορία του έδειξε αρετή, θάρρος και σοβαρότητα, επενδύοντας την ελπίδα του για αλλαγή στο μοναδικό αριστερό κεφάλαιο με την μικρότερη αντιδραστικότητα. Τι άλλο θα μπορούσε να κάνει; Αυτό που διαπράττουν οι γάλλοι, ή οι ούγγροι και κάμποσοι άλλοι στην ΕΕ, οι οποίοι προδήλως δεν βιώνουν την κατάρρευση με την μορφή της πτώχευσης, φτωχοποίησης και ανεξέλεγκτης ανεργίας; Όχι, ο ελληνικός λαός έδειξε σοβαρές αντιστάσεις στο φαινόμενο του ακροδεξιού λαϊκισμού, το οποίο έχει μαγικές ικανότητες για να σαγηνεύει κάθε μορφή αγανακτισμένου.

Με κάτω τα αυτιά και με απογοήτευση ο ελληνικός λαός αντιλαμβάνεται πλέον πως υπό την ηγεσία της κυβέρνησης Τσίπρα δεν έχει καμία ελπίδα να μεταβληθεί σε «λαϊκό παράγοντα», για να «γεμίσει» αυτό ως έννοια με την discursiveκαι non-discursive λειτουργία ενός κινήματος κοινωνικής και εθνικής χειραφέτησης με ριζοσπαστικοποίηση των δημοκρατικών θεσμών, στο πλαίσιο μίας σοσιαλ-δημοκρατικής οικονομίας.

Αυτό το αντικειμενικώς αδύνατον να συμπληρωθεί υπό το σημερινό καθεστώς ηγεμονίας στην Ελλάδα master signifier(λαϊκός παράγοντας) σπεύδουν με έναν λαθραίο τρόπο να «γεμίσουν» διάφοροι απατεώνες της πολιτικής με την μορφή αντιδραστικών, τόσο από τον χώρο της δεξιάς, όσο και από εκείνον του πολυκερματισμένου κέντρου και της αριστεράς. Αυτοί εμφανίζουν τους εαυτούς τους φορείς μιας ενορατικής διαυγείας, η οποία μοιάζει να καταρρίπτει όλες τις ψευδαισθήσεις της δημοκρατίας στο πλαίσιο της ΕΕ. Και όχι μόνον αυτό, αλλά αποκλείει και κάθε πιθανότητα μεταμόρφωσης της σημερινής ΕΕ σε κάτι διαφορετικό με την μορφή του αγώνα για μία αποκεντρωμένη ομοσπονδία εναλλακτικής ηγεμονίας. Ο Τύπος της παραδοσιακής δεξιάς και εκείνος της παραδοσιακής αριστεράς αποτελεί ένα τυφλά αντιδυτικό μήνυμα, ενώ ο Τύπος που εκφράζει γενικά την λεγόμενη κεντροδεξιά και κεντροαριστερά στην Ελλάδα, εκτός του ότι δεν αντιλαμβάνεται την πολιτική με την μορφή του λαϊκού παράγοντα, καταλήγει να την διαστρέφει απολύτως, διαμορφώνοντας μία κοινή γνώμη με την μορφή μιας σφοδρά ανικανοποίητης αγοράς.

Είναι φυσιολογικό μέσα σε αυτό το κλίμα που παραλύει την βούληση του πολίτη, ο Πούτιν να διαβάζει Παΐσιο για να χαράξει στρατηγική, ευρω-σειρήνες να γράφουν τη νέα οδύσσεια που αυτή την φορά αφορά στο Αιγαίο, ο λαός να συντονίζει τον αγώνα του εναντίον των προαπαιτουμένων, το εγχειρίδιο του καλού πολίτη να αντικαθίσταται με εκείνο του καλού e-καταναλωτή, οι βόμβες του ΔΝΤ να πέφτουν στα κεφάλια συνταξιούχων, οι βόμβες του πρωθυπουργού στο κεφάλι της Ντόρας, οι φούσκες των διαφόρων funds να λεηλατούν τράπεζες, δημόσια και ιδιωτική περιουσία, την ώρα που πέφτει το ΙΚΑ και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δηλώνει πως δεν συγκρούεται στα τυφλά, δεν επιστρέφει στην αντιπολίτευση με ραντεβού στα τυφλά, ούτε πρόκειται να αποχωρήσει οικειοθελώς στα τυφλά, αλλά… γιατί, άραγε θεωρεί χρήσιμο να διευκρινίσει όλα τούτα;   

Κάπως έτσι, ο περίφημος «λαϊκός παράγοντας» μετατρέπεται σε πιόνι της ντάμας ή σε χαρτί μιας σημαδεμένης τράπουλας! Και το αποτέλεσμα αυτής της μετατροπής έχει ήδη προβλεφθεί, όχι από μάγισσες, μάντισσες, χαρτορίχτρες, παΐσιους και άλλους γητευτές διαταραγμένων ψυχών, σωμάτων και πνευμάτων, αλλά από το μεγάλο Βιβλίο των Παιγνίων: Εκμετάλλευση των παθών για μεγέθυνση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων και των μεταναστών που καταφτάνουν στην Ευρώπη για να γλυτώσουν από το νέο ιερό πόλεμο των βαρβάρων χαμηλής και υψηλής τεχνολογίας. Τώρα ο αντιδραστικός βρίσκει γόνιμο έδαφος για να εκμεταλλευτεί τα πάθη και να ενεργοποιήσει το βαθύτερο σύμπλεγμα κάθε πολίτη. Είναι τώρα που ο αντιδραστικός χαράσσει πολιτισμό και προσφέρει το σύγχρονο «LSD» για τον διανοητικό θάνατο μιας κοινωνίας που ποτέ δεν μπόρεσε να υπάρξει και να λειτουργήσει ως «λαϊκός παράγοντας», διότι διαχρονικώς γύρω από το κάθε Εδώ περιστρεφόταν η σφαίρα του Εκεί, όπου κατοικούσαν οι ελίτ, την ευδοκίμηση των οποίων διασφάλιζε – και διασφαλίζει – η εξουδετέρωση της ισχύος της κοινωνίας στην οποία αναφέρονται. 

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.