Η γλώσσα είναι το πολιτικό ζήτημα!...

Επισημαίνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος *

Ο «χαζούλης» που δεν καταλαβαίνει τι είναι πολιτική λέει: πρέπει να μιλήσεις τη γλώσσα που καταλαβαίνει ο Άλλος. Το ίδιο θα σου πει και ο «πονηρούλης» που σε θέλει υποταγμένο, συντηρητικό, μάζα, ή ένα πιόνι σε μια σκακιέρα, ή μια άβουλη μονάδα αναπαραγωγής του δικού του κόσμου.    

Εγώ λέω: κατασκεύασε τη δική σου γλώσσα και μαθέ τους άλλους να καταλαβαίνουν και να μιλούν (αναπαράγουν) τη γλώσσα σου. Αν καταφέρεις ο Άλλος να μάθει την ιδιαίτερη γλώσσα σου και συνηθίσει να επικοινωνεί με αυτήν, τότε εσύ θα ηγεμονεύεις και αυτός θα είναι ικανοποιημένος ή τουλάχιστον απλώς «συμμορφωμένος», στο βαθμό που σε ακολουθεί και το εναλλακτικό σενάριο που παραπέμπει στην εναλλακτική ηγεμονία: κατανόηση της γλώσσας του Άλλου, αλλά παραγωγή της δικής σου γλώσσας, βελτιώνοντας διαρκώς τη συνεκτικότητά της.   

Η γλώσσα και μόνον η γλώσσα κάνει την πολιτική, το inclusion και το exclusion. Μόνον που γλώσσα είναι σχεδόν τα πάντα σήμερα. Όλες οι συμβολικές αναπαραστάσεις, από το χρήμα έως την διαδήλωση και από την αγορά έως το Μέσο που φιλοξενεί την άποψή μου, δηλαδή την ταυτότητά μου, εντός ενός γενικού μηνύματος που αποσκοπεί στην πολιτική νομιμοποίηση μιας γενικότερης ταυτότητας, ενός συμβολικού σύμπαντος, δια του οποίου σχηματίζεις την αντιληπτική σου δομή.

Αν μιλήσεις τη γλώσσα που καταλαβαίνει αμέσως ο Άλλος, μπορεί να κερδίσεις ψήφους και συμπάθεια συγκυριακά, αλλά σίγουρα δεν θα αποκτήσεις μια ηγετική ταυτότητα που θα παραπέμπει σε αλλαγές για έναν καλύτερο, δηλαδή βιοοικονομικά ισορροπημένο κόσμο, ή έναν αντιβιοοικονομικό κόσμο ταξικής κυριαρχίας.

Μην έχεις αυταπάτες, επιτυχημένες αλλαγές, έστω και με τη μορφή των μεταρρυθμίσεων δεν γίνονται με τη γλώσσα που καταλαβαίνει ο Άλλος, αλλά με τη γλώσσα που ξέρεις και μιλάς εσύ, ενώ οδηγείς τον Άλλο να θέλει οπωσδήποτε να την μάθει, καθώς έτσι πιστεύει πως εξυπηρετείται το ζωτικό του συμφέρον. Και που θεμελιώνεται το τελευταίο; Στο περιβάλλον του. Είναι δηλαδή παιδαγωγός το περιβάλλον μας; Αν νοιώθω να είναι «μου»/ δικό μου, είναι - ένας οιονεί τρίτος παιδαγωγός που συνδέεται με τον σχηματισμό του Υπερεγώ - αλλιώς δεν είναι.

Δεν είναι σε κάθε περίπτωση το περιβάλλον «ο τρίτος παιδαγωγός» (1. Γονείς, 2. επαγγελματίες παιδαγωγοί, 3. περιβάλλον). Γίνεται στο βαθμό που το κατασκευάζει συνειδητά έτσι μια ενιαία υφολογικώς γλώσσα. Άρα, η γλώσσα ηγεμονίας και όχι το περιβάλλον είναι «ο τρίτος παιδαγωγός», κυριολεκτικώς! Είναι η παιδαγωγική γλώσσα που κατασκευάζει το περιβάλλον σαν παιδαγωγό. Αυτό αποκτά πραγματική υπόσταση μόνον στον βαθμό που θεωρήσεις πως το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ, έχουν πραγματική υπόσταση. Αυτά είναι όμως σχήματα/παραστάσεις κατανόησης του πραγματικού και όχι πραγματικότητες έξω από τη γλώσσα. Είναι κατασκευές μιας συγκεκριμένης γλώσσας. Είναι τμήματα του δομικού μοντέλου του ψυχισμού, που κατασκευάστηκε για να μελετηθεί η στάση και συμπεριφορά του ανθρώπου, ο σχηματισμός αξιών, προκαταλήψεων, προσβλέψεων κλπ. από αυτόν. Είναι μεθοδολογικές κατασκευές, πολιτικά σχήματα αναφοράς. Γλωσσικές αναπαραστάσεις του πραγματικού, που κάνουν πολιτική και με αυτή την έννοια της παράστασης το περιβάλλον θα μπορούσε να εκληφθεί ως «τρίτος παιδαγωγός».

Ο «τρίτος παιδαγωγός» σε κάνει «πολιτικό ον», διδάσκοντας πώς να μάθεις να μιλάς τη γλώσσα που καταλαβαίνει ο Άλλος, ενώ την ίδια στιγμή διασκεδάζει το πολιτικό φαινόμενο και την διάσταση της ηγεσίας και ηγεμονίας. Σου κατασκευάζει την «συνείδηση» για τον κριτικό έλεγχο του Εαυτού, για τον αυτοπεριορισμό και το «ιδεώδες του εγώ», που αναπαριστά το πάντρεμα της ηθικής με την πολιτική στο εσωτερικό μας. Εδώ βρίσκονται αυτά που αποκαλούμε ιδεώδη, ιδανικά, φιλοδοξίες, το καλό και το κακό.

Ο «τρίτος παιδαγωγός» αποκρύβει την εξουσιαστική του διάσταση, δηλαδή υπάρχει για να διασκεδάζει την ηγεμονία αυτού που δομεί το περιβάλλον ως παιδαγωγό, προσδίδοντάς του αντικειμενικά χαρακτηριστικά. Και όμως το προβάλλον δεν είναι αντικειμενικό, γίνεται στο βαθμό που υποταχθούμε στην συγκεκριμένη γλώσσα που το δομεί ως παιδαγωγό. Αυτή είναι η γλώσσα της ηγεσίας. Ηγέτης είναι αυτός που κατασκευάζει και επιβάλει ως αγαθό, αυτονόητο, ή φυσιολογικό, ορθολογικό και ρεαλιστικό αυτή τη γλώσσα, αποκλείοντας συνήθως απαξιωτικά όλες τις άλλες - κάθε εναλλακτική γλώσσα/ύφος. Γίνεται ηγέτης μέσω της ηγεμονικής διάστασης της γλώσσας (του), δηλαδή.   

Η εναλλακτική ηγεμονία στηρίζεται στη κριτική στο περιβάλλον ως «τρίτου παιδαγωγού». Αυτό τείνει να εναρμονίσει το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ με έναν σαφώς πολιτικό και δημιουργικό τρόπο και όχι μεταφυσικό ή αγοραίο τρόπο, έτσι ώστε να περιοριστεί η διαταραχή, που ορίζει με αντιδραστικό τρόπο την κοινωνική και πολιτική μας συμπεριφορά.

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.