Είναι η δημοκρατία ένα ελάττωμα μπροστά στην αγνότητα του φασισμού και της βαρβαρότητας;

Επισημαίνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος *

Το έγραψα, επαναλαμβάνοντας την άποψη του Paul Valery: «ο φασισμός αρχίζει με τη σκέψη ότι όλοι οι άλλοι είναι ανόητοι»! Φαίνεται, ωστόσο, να μην έγινα ευρύτερα κατανοητός, αφού παρατηρώ να συνεχίζεται ένα μπαράζ δημοσιευμάτων και τηλεοπτικών εκπομπών στο πλαίσιο της αγοραίας κοσμοαντίληψης πως ο αποδέκτης της φασιστικής άποψης και της εκχυδαϊσμένης βαρβαρότητας είναι ένας ανόητος, ο οποίος κολακεύεται με την διαβεβαίωση πως είναι ευφυής. Τόσο μάλιστα ανόητος που βαυκαλίζεται με την «εξομολόγηση» του πονηρούλη παρουσιαστή πως «εγώ σου πλασάρω τον φασίστα ή τον άξεστο καλλιτεχνικώς και διαλογικώς, επειδή έχω την πεποίθηση πως εσύ, ο αποδέκτης του μηνύματος μου, είσαι ευφυής και θα απορρίψεις κριτικά το «κακό», «χαζό», «πρόστυχο και ελεεινό» από όπου κι αν προέρχεται!

Από σεβασμό στον ευφυή αναγνώστη, στον ευφυή ακροατή ή τηλεθεατή, λοιπόν, πολλά παλαιά και νέα ΜΜΕ και όλα ανεξαιρέτως τα κανάλια φαίνεται να ανταγωνίζονται ως προς την προβολή ρατσιστικών, ξενοφοβικών απόψεων κάθε σαχλαμάρα αντιδραστικού και ό, τι ευτελέστερου από τον χώρο του θεάματος και γενικότερα της πνευματικής δημιουργίας ή της σημειολογικής διάρθρωσης της καθημερινότητας και της κοινωνίας! Εάν το κανάλι και ο παρουσιαστής δεν θεωρούσαν το ελληνικό κοινό των τηλεοπτικών εκπομπών ευφυές, τότε προδήλως θα το προστάτευαν από τα «σκουπίδια» που προβάλουν στο πλαίσιο του πλουραλισμού του χυδαίου και ευτελούς ασφαλώς και όχι κάποιας έννοιας δημοκρατικότητας. Η δημοκρατία την οποία επικαλούνται, είναι η «δημοκρατία» των νεοφασιστών και νεοναζί, έτσι όπως θαυμάσια αποτυπώθηκε στο βιβλίο του Jörg Haider : «Die Freiheit, die ich meine» (Η ελευθερία, όπως την εννοώ). Πρόκειται για την παράσταση του αντιδραστικού ριζοσπαστισμού ως «φωνή», κουλτούρα και «ψυχή» των «απλών ανθρώπων» του ελληνικού λαού, οι οποίοι συνεννοούνται στα «απλά ελληνικά», τραγουδούν και επικοινωνούν στα «απλά ελληνικά», με αγαπησιάρικο ασφαλώς τρόπο, αν και διαρκή μισανθρωπιστικό, αντικοινωνικό, μισογυνιστικό, φυλετικό ή ευθέως σεξουαλικό υπαινιγμό, στο πλαίσιο μιας έκδηλα φαύλης, μεταμοντέρνας εκδοχής του «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», η οποία αναπαριστά διαρκώς τον λαό ως αγνό, απλό, καλοκάγαθο και πάντοτε ικανό να διακρίνει την ομορφιά και να τιμά την ελληνικότητα, λαουτζίκο!

Η δημοκρατία για να είναι δημοκρατία αποκλείει αυτούς που εσύ, καραγκιόζη παρουσιαστή, προβάλεις στο πλαίσιο της πλουραλιστικής παρουσίασης του αντιδραστικού ριζοσπαστισμού και του ευτελούς ως «ομορφιά» και «σύγχρονη ελληνική ταυτότητα». Η δημοκρατία ως κοινωνικοπολιτικό σύστημα παράλληλης προαγωγής της ισότητας και της ελευθερίας, αποκλείει αυτούς που εσύ προβάλεις, λαϊκιστή της πεντάρας – τηλεοπτικέ δίαυλε των σκουπιδιών! Είναι η δημοκρατία που για να υπάρξει ως υψηλό ανθρώπινο πολιτισμικό τεχνούργημα, έχει ανάγκη να περιθωριοποιήσει όσους και όσα αρνούνται έμμεσα ή άμεσα την απόλαυση των αγαθών της ισότητας σε σύζευξη με την ελευθερία του Άλλου, του όποιου Άλλου. Δεν είναι δημοκρατία η προβολή του φασίστα, που προσβάλει ακριβώς τα ιδεώδη της μήτρας που τη γέννησε - τον διαφωτισμό - ούτε πλουραλισμός η μαζική εμπορευματοποίηση του ευτελούς, το οποίο εμφανίζεται και ορίζεται με κανόνες αγοράς και όχι με κανόνες συστηματοποιημένης γνώσης, τέχνης και τεχνικής.  

Τι κάνει ο πονηρούλης παρουσιαστής, δηλαδή το κανάλι που τον απασχολεί; Αντιστρέφει τη λογική και ασφαλώς τη σημειολογία που ορίζει τις τάξεις πραγμάτων που ο ίδιος αγωνίζεται να κατασκευάσει και να επιβάλει στη μάζα του λαουτζίκου: Ενώ είναι αυτός που κατασκευάζει την αγορά, εμφανίζεται ως ταπεινός, δημοκρατικός και πλουραλιστικός εκφραστής της αγοράς.  Ό, τι πει και ό, τι θέλει η αγορά, το κοινό, βρε αδελφέ, σού λέει – με μια δημοκρατικοφανή «ειλικρίνεια» που σκοτώνει τον οποιοδήποτε άνθρωπο έχει έστω και δέκα γνώσεις/εμπειρία στο μάρκετινγκ. Αυτός και αυτό που υπάρχει ακριβώς για να κατασκευάζει αγορά, μετατρέποντας την κοινωνία με ένα μαζικό τρόπο σε αγορά, εμφανίζεται ως πλουραλιστικός αποδέκτης του μηνύματος της αγοράς! Με άλλα λόγια, αυτός και αυτό που με επαγγελματικό τρόπο δομεί το μήνυμα προς την κοινωνία με όρους αγοράς, έρχεται και παρουσιάζεται ως αποδέκτης του μηνύματος του οποίου ο ίδιος είναι πομπός. Αυτό αποκαλείται δημοκρατικό παράδοξο με την μορφή του ολοκληρωτισμού, με το τηλεοπτικό μάρκετινγκ να κατασκευάζει αυτοεπιβεβαιούμενες προφητείες. Αυτό που θέλεις εσύ να επιθυμεί η αγορά, εμφανίζεται ως αυθεντικό μήνυμα της αγοράς προς εσένα, το οποίο ως δημοκράτης και πλουραλιστής θα πρέπει να αναπαράγεις, έστω και με κριτική στάση: «Εγώ πάντως δεν συμφωνώ, εμένα δεν μου αρέσει, αλλά ποιος είμαι εγώ για να κρίνω τον οποιοδήποτε… και προς Θεού να αποκλείσω οποιονδήποτε»! Το οποίο ασφαλώς μετατίθεται διαλογικώς στην άποψη: «Ποιος είσαι εσύ που θα κρίνεις τι παρουσιάζω στην εκπομπή μου (και γιατί το παρουσιάζω), εσύ ασφαλώς επιτρέπεται να κρίνεις το πώς το παρουσιάζω και την άποψη του συνεντευξιαζόμενου, αν υπάρχει»! Αυτό που αποτελεί σαφή έκφραση ολοκληρωτισμού, ο παρουσιαστής μας και το κανάλι μας το αποκαλούν δημοκρατία, για να έρθουν να συναντήσουν ασφαλώς το ιδεολογικό και κοσμοαντιληπτικό σχήμα του Jörg Haider.   

Μέσω της δήθεν πλουραλιστικής παράστασης των σημερινών καναλιών στην Ελλάδα, αλλά δυστυχώς και πάρα πολλών άλλων (νέων και παλαιών) ΜΜΕ, αγαπητέ αναγνώστη, η ίδια η δημοκρατία έτσι όπως ορίζεται από το κίνημα του διαφωτισμού και τις σύγχρονες φιλοσοφικού χαρακτήρα αντιλήψεις που αφορούν στην διεισδυτική προσέγγιση του δημοκρατικού παραδόξου (: την αρμονική συνύπαρξη και ανάπτυξη ελευθερίας και ισότητας), παρουσιάζεται σαν ελάττωμα μπροστά στην αγνότητα του φασισμού και της βαρβαρότητας. Τα τελευταία εμφανίζονται στη σημερινή ελληνική τηλεόραση ως αυθεντικές παραστάσεις της ζωής και της κοινωνίας στην Ελλάδα και διεκδικούν μεγάλο χώρο, αν όχι τον μεγαλύτερο, για να εκφραστούν στο πλαίσιο μιας μεταδημοκρατικής ιδεοαντίληψης, κατά την οποία η ισότητα και η ελευθερία αφορούν στην παράσταση και προβολή και όχι στην πολιτική ουσία τους που ορίζει την έννοιά τους.

Αυτό ακριβώς είναι το δράμα της δημοκρατίας και της παιδείας στην Ελλάδα, που ευτελίζονται τόσο πολιτικώς, όσο και αμιγώς διαλογικώς (: ως Λόγος) και καλλιτεχνικώς καθημερινά από τα κανάλια. Και αυτό αποτελεί συνειδητή επιλογή των καναλαρχών, οι οποίοι για να πουλήσουν και να κερδίσουν από τα υπόλοιπα προϊόντα και υπηρεσίες που εμπορεύονται με τη μορφή «πουλώ φύκια για μεταξωτές κορδέλες», έχουν ανάγκη να υποβαθμίζουν διαρκώς τόσο το γενικό τηλεοπτικό προϊόν, όσο ασφαλώς και την ποιότητα αυτού καθεαυτού του μηνύματος (: Μέσου). Μπορεί ο φασισμός, λοιπόν, να αρχίζει με τη σκέψη ότι όλοι οι άλλοι είναι ανόητοι, αλλά ολοκληρώνεται με την κυριαρχία της άποψης των τηλεπαρουσιαστών πως ο τηλεθεατής είναι αρκετά ευφυής για να το καταλάβει! Μα, αν ήταν έτσι, θα πέταγε την τηλεόραση στα σκουπίδια και όχι τα σκουπίδια της τηλεόρασης στο μυαλό του και στα μάτια του. Άρα, η ευφυΐα του τηλεθεατή εξαρτάται από τον βαθμό ανταπόκρισης στο ολοκληρωτικό μήνυμα του καναλιού.

Έτσι δεν ορίζεται και η ευφυΐα του καταναλωτή στην αγορά; Έτσι ακριβώς… Και αυτό κάνει τον κάθε αμετροεπή, αστοιχείωτο τηλεπαρουσιαστή να πιστεύει ότι απευθύνεται σε μια άμορφη μάζα ηλιθίων την οποία μπορεί να χειραγωγήσει με «απλά ελληνικά», φτηνιάρικα καλλιτεχνικά δημιουργήματα, ακόμη πιο φτηνιάρικη κολακεία περί λαϊκής ευφυΐας και απλοϊκά στερεότυπα από την εποχή της γιαγιάς μας. Κάπως έτσι μωραίνονται οι νέες, αλλά και οι παλαιότερες γενιές των σημερινών ελλήνων… Και ως προς αυτό ειδικά δεν φταίει η τρόικα, αλλά μάλλον είναι αυτό που υποστηρίζει την μακροημέρευση της τρόικας στα ελληνικά πράγματα.

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.