Τι είναι το χαλάζιο στο μάτι; Σε τι διαφέρει από το κριθαράκι; Από τι προκαλείται και πώς αντιμετωπίζεται;

του Ξενοφώντα Τσούκαλη, M.D., 

Χαλάζιο ονοµάζουµε τον έντονο ερεθισµό που παρουσιάζεται συνήθως στο πάνω βλέφαρο, περιστασιακά όπως και στο κάτω βλέφαρο.

Το χαλάζιο αποτελεί κύστη κατακράτησης σμηγματωδών εκκρίσεων μετά από απόφραξη ενός εκ των σμηγματογόνων πόρων του πάνω ή του κάτω βλεφάρου.  Σε αυτήν την περίπτωση το βλέφαρο διογκώνεται, ερεθίζεται, ενοχλεί, κοκκινίζει πολύ και στην αφή έχει την αίσθηση σαν να έχει δημιουργηθεί ένα µικρό “µπαλάκι”. Αυτό µπορεί να µεγαλώσει αρκετά και να δημιουργήσει σηµαντική, τόσο δυσανεξία όσο και δυσκολία στην πρακτική λειτουργία της όρασης και στην καθημερινή ζωή. Αν παραμείνει χωρίς θεραπεία ή αυτή δε γίνει από τις πρώτες ημέρες εμφάνισης του, τότε γίνεται χρόνιο -σκληρό- οπότε ίσως χρειαστεί χειρουργική διάνοιξη. Μεγαλύτερα χαλάζια ενοχλούν, είναι αντιαισθητικά και επιβλαβή για την όραση μας χρήζουν χειρουργικής διάνοιξης και καθαρισμού. 

Τις περισσότερες φορές είναι ένα ανώδυνο σαφώς περιγεγραμμένο οζίδιο, άλλοτε άλλου μεγέθους, δεν είναι λίγες όμως οι φορές που συνοδεύεται από φλεγμονή και πόνο ιδίως στην περίπτωση που επιμολυνθεί. 

Τι είναι πραγματικά ένα χαλάζιο; Για να καταλάβουμε τι είναι το χαλάζιο, πρέπει να καταλάβουμε πρώτα πως λειτουργεί ο µηχανισµός παραγωγής λαδιού στο χείλος των βλεφάρων. Το λάδι παράγεται µέσα στο βλέφαρο από µικρούς αδένες οι οποίοι είναι οργανωµένοι κάθετα µέσα σε αυτό και εκρέουν σε µικρά ανοίγματα που βρίσκονται πίσω από τη συστοιχία των βλεφαρίδων. ∆ηλαδή λίγο πιο κοντά στο µάτι από ότι είναι η συστοιχία των βλεφαρίδων. Ο σκοπός παραγωγής του λαδιού που εκρέει στο χείλος των βλεφάρων είναι η ανάμιξη του µε το υγρό συστατικό των δακρύων, έτσι ώστε τα δάκρυα να λιπαίνουν την πολύ ευαίσθητη επιφάνεια του µατιού που έρχεται σε διαρκή τριβή µε τα βλέφαρα κατά το ανοιγοκλεισίµο των µατιών. Όταν η παραγωγή του λαδιού µέσα από αυτούς τους αδένες που λέγονται αδένες μειβομιανοί, δεν γίνεται φυσιολογικά αλλά γίνεται µε πιο παχύρευστο τρόπο ή εάν από µακιγιάζ ή από κάποια άλλη φλεγµονή κλείσει ένα από τα ανοίγματα αυτών των αδένων, τότε ο αδένας «φουσκώνει» και αυτό δηµιουργεί σηµαντική φλεγµονή. Σε µερικές περιπτώσεις µάλιστα «σπάει» και απελευθερώνεται το περιεχόμενο του στον ιστό µέσα στο βλέφαρο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να δημιουργηθεί μια σηµαντική φλεγµονή, η οποία όµως, συνήθως είναι στείρα, δηλαδή δεν είναι φλεγµονή η οποία γίνεται µε βάση κάποια µόλυνση.

Πώς ξεχωρίζει από το κριθαράκι;

Το χαλάζιο μερικές φορές συγχέεται με την κριθή (κριθαράκι) η οποία επίσης εμφανίζεται σαν ογκίδιο στο βλέφαρο. Η κριθή είναι οξεία μόλυνση του θύλακα της βλεφαρίδας και σχηματίζει ένα κόκκινο, επώδυνο ογκίδιο κοντά στο χείλος του βλεφάρου. Το χαλάζιο συνήθως αποτελεί αντίδραση σε περίκλειστες λιπαρές εκκρίσεις και δεν οφείλεται σε βακτηρίδια, αν και η θέση που βρίσκεται μπορεί δευτερευόντως να επιμολυνθεί. Τα χαλάζια τείνουν να εμφανίζονται μακριά από το βλεφαρικό χείλος σε αντίθεση με την κριθή και τείνουν να κορυφώνονται προς το μέσα μέρος ή ρινικό τμήμα του βλεφάρου. Καμιά φορά ένα χαλάζιο μπορεί να προκαλέσει αιφνίδιο οίδημα σε όλη την έκταση του βλεφάρου. 

Άτομα με ροδόχρου ακμή ή σμηγματορροϊκή δερματίτιδα εμφανίζουν συχνότερα χαλάζια και μερικές φορές υποτροπιάζοντα ή πολλαπλά. 

Η αρχική θεραπεία είναι πάντοτε συντηρητική με αντιβιοτική ή και κορτιζονούχο αλοιφή και ζεστές κομπρέσες. 

Το χαλάζιο θεραπεύεται ακριβώς µε τους ίδιους τρόπους µε τους οποίους αντιµετωπίζουµε τη βλεφαρίτιδα, και αυτοί είναι βασικά:

1. Ζεστές κοµπρέσες. Τα θερμά επιθέματα μπορεί να εφαρμοσθούν με ποικίλους τρόπους. Ο απλούστερος είναι να κρατήσουμε μια καθαρή πετσέτα βουτηγμένη στο ζεστό νερό πάνω στα κλειστά βλέφαρα για 5-10 λεπτά , 3-4 φορές την ημέρα. Ξαναβρέχουμε κάθε φορά την πετσέτα ώστε να τη διατηρούμε αρκετά θερμή. Τέλος, στεγνώνουμε με απαλές κινήσεις τα βλέφαρα και σκουπίζουμε κάθε ίχνος από πύο ή άλλο έκκριμα με καθαρή γάζα την οποία αλλάζουμε σε κάθε σκούπισμα. 

2. Συνθετικά δάκρυα για τον ερεθισµό των µατιών

3. Μασάζ του αδένα χαλαρά και περιοδικά, σε συνδυασμό με φαρμακευτική θεραπεία και θερμά επιθέματα. 

4. Συνταγογράφηση κάποια αλοιφής αντιβιοτικού που περιέχει και κορτιζόνη, όταν αυτό δεν υποχωρεί απλώς µε κοµπρέσες και µε δάκρυα (η συνταγογράφηση φαρµάκου που περιέχει κορτιζόνη πρέπει να γίνεται ΜΟΝΟ από οφθαλµίατρο γιατί η χρήση φαρµάκων στα µάτι που περιέχουν αυτήν την ουσία, χωρίς την παρακολούθηση οφθαλµίατρου µπορεί να προκαλέσει σε ορισµένες περιπτώσεις γλαύκωµα, αλλά και καταρράκτη).

5. Σε ορισµένες περιπτώσεις, εάν το χαλάζιο γίνεται σε υπόστρωµα πολύ σοβαρής βλεφαρίτιδας χορηγείται αντιβιοτικό της οικογένειας των τετράκλινων από το στόµα, δηλαδή τετρακυκλίνη ή δοξυκυκλίνη (vibramycin) ή µινοσυκλίνη (Minocyn). Αυτά τα αντιβιοτικά, εάν και είναι ήπια αντιβιοτικά σε σχέση µε αυτά που χρησιμοποιούνται καθημερινός από γιατρούς όλων των ειδικοτήτων, έχουν µία παρενέργεια η οποία είναι χρήσιµη σε αυτό το πρόβληµα. Μεταβολίζονται και εκβάλλονται από τον οργανισµό από τους αδένες λαδιού και έτσι µπαίνοντας µέσα σε αυτόν τον µηχανισµό, οι εκρίσεις γίνονται πιο λεπτόρευστες µε αποτέλεσµα να µπορεί να αποσυµφορηθεί ο αδένας και να «ξεφουσκώσει» και ηρεµήσει το χαλάζιο.

Aν το χαλάζιο δεν έχει περάσει μετά από 3 ή 4 εβδομάδες, τότε η χειρουργική αφαίρεση για αισθητικούς κυρίως λόγους μπορεί να λάβει χώρα.

Τα μεγάλα χαλάζια που δεν ανταποκρίνονται στην τοπική αγωγή μπορούν να εξαιρεθούν χειρουργικά.

Η μικροεπέμβαση μπορεί να γίνει στο ιατρείο με χρήση αναισθητικής ένεσης στη περιοχή της βλάβης και αφαίρεση του περιεχομένου της κύστης καθώς και μέρους του τοιχώματος της. Μετά την ενστάλλαξη αναισθητικών σταγόνων, θα σας γίνει μια αναισθητική ένεση κάτω από το δέρμα, δίπλαστην κύστη, προκειμένου να μην αισθανθείτε πόνο. Το αίσθημα που θα νιώσετε είναι ανάλογο με την ένεση που σας κάνει ο οδοντίατρος. Στη συνέχεια, ο χειρουργός θα γυρίσει το βλέφαρο και από μια μικρή κάθετη τομή που θα κάνει στο εσωτερικό του βλεφάρου αφαιρεί το περιεχόμενο τηςκύστης μαζί με μέρος του τοιχώματος. Η όλη διαδικασία διαρκεί λίγα μόνο λεπτά και έχει άριστο αισθητικό αποτέλεσμα αφού η τομή είναι μικρή και γίνεται στην εσωτερική πλευρά του βλεφάρου χωρίς ράμματα. Τέλος, τοποθετείται στο μάτι ένα οφθαλμικό κάλυμμα με πίεση, το οποίο θα πρέπει να μείνει τουλάχιστο για τις επόμενες 6 ώρες. Μετά την αφαίρεση του οφθαλμικού καλύμματος, μπορείτε να πλύνετε το μάτι σας με μια καθαρή βαμβακερή πετσέτα ή γάζα βρεγμένη με δροσερό νερό, το οποίο  προηγουμένως έχετε βράσει, προκειμένου να το καθαρίσετε απόπιθανά  υπολείμματα αίματος ή άλλων εκκρίσεων.΄Ισως παρατηρήσετε μια μελανιά στο μάτι σας, η οποία όμως μέσα στις επόμενες ημέρες θα εξαφανισθεί. Ο γιατρός σας θα σας δώσει αντιβιοτικές σταγόνες ή αλοιφή την οποία θα πρέπει να χρησιμοποιείτε 4 φορές την ημέρα για τουλάχιστον μίαεβδομάδα. 

Πρόληψη

Ο σχολαστικός καθαρισμός των βλεφάρων αποτρέπει την επανεμφάνιση των χαλαζίων σε άτομα που είναι επιρρεπή σε αυτά. Καθαρίζοντας τακτικά την περιοχή των βλεφαρίδων με παιδικό σαμπουάν μειώνουμε την πιθανότητα απόφραξης των αδένων. Επιπλέον, η υιοθέτηση κάποιων διατροφικών συνηθειών, χωρίς να αποτελεί πανάκεια, σίγουρα προσφέρει τόσο στην πρόληψη για την επανεμφάνιση των χαλαζίων όσο και στη βελτίωση γενικότερα της υγείας. Έτσι:

Αυξήστε την κατανάλωση τροφών που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Α. Σε αυτές τις τροφές περιλαμβάνονται τα ψάρια – προτιμούνται τα ψητά, ο  σολομός και ο τόνος. Καλό είναι να τα συμπεριλάβετε στη δίαιτά σας 2-3 φορές την εβδομάδα. Η κατανάλωση επίσης Β-καροτίνης είναιαπαραίτητη αφού μετατρέπεται στο σώμα σε βιταμίνη Α.
Συμπεριλάβετε στη διατροφή σας τρόφιμα που είναι πλούσια σε βιταμίνη Β6-λαχανικά (μπιζέλια και φασόλια), τόνο, σολομό, κοτόπουλο και βιταμίνη Β3 (ηλιόσπορο).
Οι φρέσκιες σαλάτες είναι επίσης ιδιαίτερα χρήσιμη τροφή. Καταναλώνετε τρία μπολ την ημέρα.
Πίνετε μεγάλη ποσότητα νερού, τουλάχιστον 6 ποτήρια την ημέρα.

πηγή