Μια είναι η σύγχρονη πολιτική, η διπλή ηθική!

Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Βλέπω σήμερα τα αυγουστιάτικα πρωτοσέλιδα (πολιτικών) εφημερίδων γραμμένων στα αγγλικά, στα γερμανικά, στα ελληνικά και στα σουηδικά και παρατηρώ να εκτυλίσσεται ένα παιχνίδι του παραδόξου μεταξύ ιδεολογίας, ταυτότητας, εθνικιστικής/θρησκευτικής προκατάληψης ή κοινωνικοοικονομικής δοξασίας, όπου κυριαρχεί η διπλή ηθική. Η ίδια πράξη που εμφανίζεται ως αποδεκτή, πολιτικώς ορθή και κοινωνικά ή διεθνοπολιτικά  αρμόζουσα στο επίπεδο ανάπτυξης των εθνικών ή παγκόσμιων πολιτικών, να θεωρείται το ακριβώς αντίθετο, εάν αποτελεί ενέργεια του Άλλου, του εχθρού ή απλώς του αντιπάλου στη συγκυρία, και αντιστρόφως.

Και αυτή η διπλή ηθική για να αποκτήσει καταστατική, δηλαδή πολιτικώς νομιμοποιημένη /θεσμική υπόσταση, για να ερμηνεύσει (δικαιολογήσει ή στηλιτεύσει) κάποια μορφή βίας, έχει ανάγκη να κάνει χρήση ενός ιδεολογήματος  - άλλοτε σοσιαλιστικού και άλλοτε φιλελεύθερου - ή αντιφατικών θρησκευτικών ή γενικότερα πολιτισμικών αξιών και κανόνων. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που θα μπορούσα να μιλήσω για διπλή ηθική της ιδεολογίας, της αγοράς, κάθε μεγάλης θρησκείας και κάθε πολιτισμικής παράστασης στα ΜΜΕ.

Ο άνθρωπος και η λογική του αποκτούν σήμερα σημασία αποκλειστικά σε αυτό το πλαίσιο της διπλής ηθικής, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται στη συγκυρία τα άρρητα συμφέροντα, που αφορούν ασφαλώς σε κάποια μορφή ηγεμονίας και εκμετάλλευσης. Και αυτό δεν το πράττουν μόνον καπιταλιστές και εξουσιαστές, αλλά ακριβώς με την ίδια μεθοδολογία αντικαπιταλιστές και αντιεξουσιαστές.

Αυτό διαπίστωσε εμπειρικώς ο Τζωρτζ Όργουελ, προδηλώνοντας πως είναι ακριβώς η διπλή ηθική που νοθεύει το πολιτικό φαινόμενο και διαστρέφει τις κοινωνικές σχέσεις, παράγοντας μια μυθική διάσταση για τη δομή και λειτουργία των οικονομικών θεσμών ή των θεσμών ασφαλείας και διακυβέρνησης. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που εκτιμώ την λογική και συναισθηματική ευφυΐα του Όργουελ, αγαπητέ αναγνώστη. Μόνον που η σημερινή πραγματικότητα … τον ξεπέρασε! Στη σύγχρονη δημοσιογραφική παγκοσμιοποίηση δεν υπάρχει κάτι άλλο παρά η αποθέωση της διπλής ηθικής: είτε αναφερόμαστε στον πόλεμο και στην ειρήνη, στην οικονομία και στα κοινωνικά ή ανθρώπινα δράματα, δικαιώματα και σκάνδαλα, είτε σε καθεστωτικές δομές, πολιτικοστρατιωτικές συμμαχίες, πραξικοπήματα, στην τρομοκρατία, σε εμφύλιες συγκρούσεις και στις κοινωνικές ανισότητες. Κάθε άρθρωση απειλής σήμερα είναι έκφραση μιας διπλής ηθικής, και αυτό νομίζω πως ξεπερνά ακόμη και τη φαντασία του Όργουελ! Τόσο καθολικό είναι το φαινόμενο, τόσο παγκόσμιο! Τόσο αποκρουστικό και χυδαίο, γεγονός που καλλιεργεί τον ολοκληρωτισμό. Χωρίς την υποστήριξη από την κουλτούρα και ειδικότερα από τον σημειολογικό κώδικα της διπλής ηθικής ο ολοκληρωτισμός δεν έχει πολιτισμική βάση για να σταθεί και να ευδοκιμήσει στις κοινωνίες.  

Αν για κάτι θα έπρεπε να ανησυχούμε σήμερα όλοι ανεξαιρέτως οι προοδευτικοί άνθρωποι και όλοι ασφαλώς οι δημοκράτες είναι η σύγχρονη, καθολική διάσταση της διπλής ηθικής. Αυτό διαφθείρει, αυτό εκχυδαΐζει, αυτό διαστρέφει την πολιτική, αυτό διευκολύνει τον αποκλεισμό και την εξόντωση του συγκυριακού αντιπάλου μας, ο οποίος συνήθως μέχρι χθες ήταν αν όχι φίλος μας ή σύντροφός μας, τουλάχιστον συνεργάτης μας ή σύμμαχός μας. Αυτό θα φέρει αναπόδραστα ένα νέο παγκόσμιο πόλεμο ακόμη και με στρατιωτικά μέσα.

Πώς επιλύεται αυτό το ζήτημα; Με την αντίληψη πως ο άνθρωπος θα μπορούσε να θεωρηθεί λογικό ον, στο βαθμό που υπάρχει και λειτουργεί ως πολιτικό όν. Και συμβαίνει αυτό, στο βαθμό που εξουσία σημαίνει κοινωνική ευθύνη που αναλαμβάνεται και εκτυλίσσεται ως πολιτική πρακτική με βιοοικονομικό τρόπο. Εξουσία που δεν λειτουργεί με βιοοικονομικό τρόπο είναι ανήθικη πολιτική πρακτική, η οποία για να αποκτήσει πολιτική νομιμοποίηση έχει ανάγκη τη δημοσιογραφική υποκρισία, η οποία αναπαράγει και γενικεύει διαρκώς το φαινόμενο της διπλής ηθικής.

Δεν υπάρχει λογική, αγαπητέ αναγνώστη - ο άνθρωπος, δηλαδή, παύει αυτομάτως να είναι λογικό ον - στο βαθμό που αποδέχεται και δικαιολογεί πολιτικές ενέργειες, οι οποίες στρέφονται εναντίον των μηχανισμών αναπαραγωγής της ζωής στον πλανήτη μας και εναντίον της ισότητας και της ελευθερίας του Άλλου. Ο νόμος της δημοκρατικής και ελεύθερης ζωής είναι ο κανόνας της κοινωνικής υπευθυνότητας του καθενός μας και κυρίως αυτών που ασκούν εξουσία και ελέγχουν τυπικώς την εξουσία. Και ασφαλώς δεν υπάρχει υπευθυνότητα του πολίτη, αν το κύριο μέλημά μας δεν είναι ο σεβασμός στη φύση και η υποχρέωσή μας για την αναπαραγωγή της βιόσφαιρας. Η ελευθερία μας δεν σταματά ασφαλώς εκεί που αρχίζει του άλλου - όπως συνηθίζουν να λένε οι πονηρούληδες της διπλής ηθικής - αλλά εκεί από όπου ξεκινά η προσβολή των μηχανισμών αναπαραγωγής της βιόσφαιρας και της λογικής αυτής της αναπαραγωγής στις κοινωνικές σχέσεις.

Αν η σύγχρονη πολιτικοποίηση των κοινωνικών προβλημάτων, αντιθέσεων και ταξικών συγκρούσεων, όπως και διεθνών σχέσεων που συνδέονται με αυτά, δεν απαλλαγεί από την χυδαιότητα της διπλής ηθικής, συμβιβαζόμενη απολύτως με τον μηχανισμό αναπαραγωγής της ζωής στον πλανήτη μας, δεν μπορεί παρά να καταλήξει στον ολοκληρωτισμό, σε διπλοπρόσωπους εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους και σε μια απολύτως διαστροφική του πραγματικού εικονική πραγματικότητα, η οποία θα κατασκευάσει με έναν σαδομαζοχιστικό τρόπο την «mental picture» της καταστροφής, της (αυτο)θυσίας και της εξόντωσης του εχθρού, σαν το πλέον φυσικό, φυσιολογικό και θεάρεστο ανθρώπινο έργο για να επέλθει δικαιοσύνη.

Προς τα εκεί βαδίζουμε καθώς η λογική έχει αποσυνδεθεί απολύτως από την ευθύνη, ενώ η πολιτική και η οικονομία εμφανίζονται να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις για αποτελεσματικότητα, στο μέτρο που θεμελιώνονται σε μια διπλή ηθική. Ουσιαστικά, η κριτική σε οτιδήποτε συμβαίνει δεν έχει έννοια, αν δεν σχολιάζει προηγμένως την διπλή ηθική κατά την μετατροπή του συγκεκριμένου συμβάντος σε γεγονός. Και αυτό επειδή δεν υπάρχει σήμερα γεγονός που να σχηματίζεται στη συνείδησή μας έξω από το πολιτικό και ταυτόχρονα ψυχωτικό πρίσμα της διπλής ηθικής.


* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.