Oι Άγγλοι, οι Ναζί και η Θεσσαλονίκη

του Σπύρου Κουζινόπουλου*

Η παραπληροφόρηση, δεν είναι μόνο σημερινό φαινόμενο, αλλά ακολουθούνταν πάντα από τις δυνάμεις εκείνες που ήθελαν να συσκοτίσουν, να διαστρεβλώσουν, να σερβίρουν ψέματα και ανακρίβειες στον ελληνικό λαό. Με πρώτους διδάξαντες, τους μεγάλους «φίλους» και «προστάτες» της χώρας μας, όπως έγινε και στην περίπτωση της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί, στις 30 Οκτωβρίου 1944. Οι οποίοι μάλιστα «είδαν» τους … Άγγλους να απελευθερώνουν τη Θεσσαλονίκη την άγια εκείνη ημέρα.

Σύμφωνα μάλιστα με ένα τηλεγράφημα που μετέδωσε το σοβαρό BBC, στις 2 Νοεμβρίου 1944, «Έλληνες αντάρτες και Βρετανικές δυνάμεις καταδιώκουν τους Γερμανούς στα βόρεια της Θεσσαλονίκης» και ότι κατά την απελευθέρωση τηςΘεσσαλονίκης «οι βρετανικές δυνάμεις έγιναν με ενθουσιασμό δεκτές». Κι αυτό βέβαια, δύο εβδομάδες πριν οι δυνάμεις αυτές σκάσουν μύτη στην πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας, η οποία φυσικά, όπως είναι γνωστό, ελευθερώθηκε με την είσοδο των τμημάτων της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ.

Έλεγε το τηλεγράφημα του BBC με ημερομηνία 2-11-1944: 

 «Στην Ελλάδα Έλληνες αντάρτες και Βρετανικές δυνάμεις καταδιώκουν τους Γερμανούς στα βόρεια της Θεσσαλονίκης…Η απελευθέρωσις αναγγέλθηκε σήμερα από το συμμαχικό ανακοινωθέν που λέγει ότι έγιναν με ενθουσιασμό δεκτές οι βρετανικές δυνάμεις. 1

Ποια ήταν η αλήθεια; Πόση και ποιά υπήρξε η συμβολή των Άγγλων στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης; Βοήθησαν καθόλου στην εκδίωξη των χιτλερικών από τα εδάφη της Μακεδονίας και της υπόλοιπης Βόρειας Ελλάδας; 

Όπως έγραψε ο Heinz Richter, οι πρώτες βρετανικές δυνάμεις έφτασαν στη Θεσσαλονίκη στα μέσα Νοεμβρίου 1944, δηλαδή μισό μήνα μετά την απελευθέρωση της πόλης από τον ΕΛΑΣ. Και μάλιστα, δεν ήταν Άγγλοι, αλλά επρόκειτο «για τις εμπροσθοφυλακές της 4^ης ινδικής μεραρχίας και κατευθύνθηκαν έξω από το τέταρτο διαμέρισμα». 2

Το ωραίο είναι ότι από αυτή την ανακριβή είδηση, που τη μετέδιδε συνεχώς ο ραδιοφωνικός σταθμός του Λονδίνου, την … «πάτησαν» και κάποιοι Έλληνες ταγματασφαλίτες που πιστεύοντας την χαλκευμένη πληροφορία ότι οι Άγγλοι εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη για να την απελευθερώσουν, έσπευσαν να τους συναντήσουν για να ζητήσουν «προστασία», δεδομένου ότι καταδιώκονταν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ για τη συνεργασία τους με τους κατακτητές.

Ίσως δεν είναι άγνωστη η ιστορία με τον επικεφαλής των ταγματασφαλιτών του Κιλκίς, Κώστα Παπαδόπουλο, μετέπειτα βουλευτή της δεξιάς, ο οποίος, ακούγοντας την είδηση στο ραδιόφωνο, έσπευσε με έξι πρωτοπαλλήκαρα του στη Θεσσαλονίκη. Κι εκεί αντί για τους Άγγλους, συνάντησε τους ΕΛΑΣίτες. Για το περιστατικό αυτό, είχε μία ενδιαφέρουσα περιγραφή ο Μάρκος Βαφειάδης στα απομνημονεύματά του 3:

Η επαίσχυντη συμφωνία των Άγγλων με τους Ναζί

Σύμφωνα με τον Άλμπερτ Σπέερ, υπουργό πολεμικής βιομηχανίας του Χίτλερ, υπήρξε στη Λισσαβόνα μια μυστική συμφωνία μεταξύ Γερμανών και Άγγλων, όπως του ανέφερε ο αρχηγός του γερμανικού επιτελείου, στρατηγός Γιόντλ: Οι Άγγλοι να υποβοηθούσαν την εκκένωση απ’ τα γερμανικά στρατεύματα της Ελλάδος, χωρίς Βρετανική ενόχληση, με αντάλλαγμα την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς στους Άγγλους, να μπορέσουν να την καταλάβουν αμαχητί και μ’ αυτό τον τρόπο η Ελλάδα να περιέλθει στο δυτικό στρατόπεδο. 4

Σε εφαρμογή προφανώς εκείνης της μυστικής συμφωνίας Γερμανίας-Αγγλίας, τα βρετανικά πολεμικά πλοία και υποβρύχια, που κυριαρχούσαν στη Μεσόγειο από την άνοιξη του 1944 και μετά, άφηναν τα γερμανικά σκάφη να κάνουν… τουρισμό στην περιοχή, επιτρέποντάς τα να κινούνται ανεμπόδιστα, όπως σε ειρηνική περίοδο.

Είναι χαρακτηριστικό ένα τηλεγράφημα που έστειλε στις 10 Σεπτεμβρίου 1944, ο προϊστάμενος στην Αθήνα της υπηρεσίας του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας για τη Ν.Α. Ευρώπη, Κουρτ –Φριτς φον Γκρέβενιτς, προς τον προϊστάμενό του, Ειδικό Πληρεξούσιο του Χίτλερ για τα Βαλκάνια, Χέρμαν Νοϊμπάχερ. Όπως ανέφερε συγκεκριμένα:

«Οι Άγγλοι που έχουν την πλήρη αεροπορική και ναυτική κυριαρχία στο Κρητικό και το Αιγαίο πέλαγος, συμπεριφέρονται τελείως παθητικά ή η μαχητική τους δράση είναι τόσο μικρή, ώστε γι’ αυτό το λόγο δεν έχουν προξενηθεί απώλειες ως τώρα». 5

Μάλιστα οι «ελευθερωτές της Θεσσαλονίκης» Άγγλοι, όχι μόνο άφησαν ανενόχλητους τους Γερμανούς να φύγουν σαν κύριοι από τη χώρα μας, αλλά επίσης «με διαταγή του στρατηγού Σκόμπυ, που ανακοινώθηκε προσωπικά στρατιωτικό αρχηγό του ΕΛΑΣ, στρατηγό Στέφανο Σαράφη,  στις 4 Νοεμβρίου 1944, απαγόρευσαν στον ΕΛΑΣ να συνεχίσει τις επιχειρήσεις έξω από τα ελληνικά σύνορα». 6

Η απαγόρευση αυτή, ήταν αδικαιολόγητη και αντίθετη με το γενικό συμμαχικό συμφέρον. 7

Τελικά, όπως προκύπτει από τις εφημερίδες της εποχής, το πρώτο βρετανικό τμήμα που έφτασε στη Θεσσαλονίκη, ήταν μία ταξιαρχία Ινδών στρατιωτών, που «γίνεται παντού δεκτή με τις πιο εγκάρδιες εκδηλώσεις». Σύμφωνα με τα όσα διοχετεύονται από αυτή τη στρατιωτική μονάδα και δημοσιεύονται την επόμενη ημέρα στην εφημερίδα του ΕΑΜ Μακεδονίας Ελευθερία, «η ταξιαρχία αυτή έρχεται στην πόλη μας με κύρια αποστολή την οργάνωση της αποστολής τροφίμων που θα σταλούν εδώ για τον δυστυχούντα λαό της Μακεδονίας». 8  Που να ήξεραν τα δεινά που οι «σύμμαχοι» Άγγλοι σ’ εκείνη τη φάση και οι Αμερικανοί λίγοι αργότερα, θα απεργάζονταν για τη χώρα, οδηγώντας την στον εμφύλιο πόλεμο και την καταστροφή που ακόμη πληρώνει ο ελληνικός λαός.  Δέκα μέρες αργότερα, στις 21 Νοεμβρίου 1944, τη Θεσσαλονίκη θα επισκεφτεί και ο στρατηγός Σκόμπυ, συνοδευόμενος από τον υπουργό Εσωτερικών Μανουηλίδη, ενώ τους υποδέχθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος για τη Βόρεια Ελλάδα, Μόδης. 9

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Δρόμος της Αριστεράς, 22-10-2016

 Παραπομπές

1.     Δημοσιεύθηκε την επομένη, 3 Νοεμβρίου 1944 στην εφημερίδα του ΕΑΜ Μακεδονίας Ελευθερία

2.     Heinz A. Richter, Η Εθνική Αντίσταση και οι συνέπειές της, ελληνική έκδοση Αθήνα 2009, Μεσόγειος, σ. 317

3.     Μάρκος Βαφειάδης, Απομνημονεύματα, τόμ.Β΄, Αθήνα 1985, Λιβάνης, σ.227-228

4.       Απόσπασμα από συνέντευξη του Άλμπερτ Σπέερ στο Βάσο Μαθιόπουλο. Δόθηκε το 1976 στη Χαϊδελβέργη και δημοσιεύθηκε στο: Βάσος Μαθιόπουλος, Οι Ναζί για την Εθνική Αντίσταση στην Ελλάδα-Επτά απόρρητες εκθέσεις του Γενικού Επιτελείου του Χίτλερ, 2^η έκδοση,  Αθήνα 2012, Δρόμων/Μηνύματα, σ.104-105

5.     Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας, Ειδικός πληρεξούσιος για τη Νότια Ανατολή, τόμ.1, φύλλο 8, δημοσιεύεται στο: Μάρτιν Ζέκεντορφ, Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό – ντοκουμέντα από τα γερμανικά αρχεία,  Αθήνα 1991, σ.257 

6.       Στέφανος Σαράφης, Ο ΕΛΑΣ, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις,  1958, σ.480  

7.     Βασίλης Βενετσανόπουλος, λοχαγός ε.α., «Το ένοπλο κίνημα του ΕΑΜ, ορισμένες πλευρές του ΕΛΑΣ», Συμπόσιο για την ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, διοργάνωση ΚΜΕ και περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», Αθήνα 1985, Σύγχρονη Εποχή, σ.74

8.     Εφημερίδα Ελευθερία, 12 Νοεμβρίου 1944

9.     Εφημερίδα Ελευθερία, 22 Νοεμβρίου 1944