Νέα μελέτη για τη ρύπανση του Στρατωνίου από τη μεταλλευτική δραστηριότητα #skouries

Μια νέα μελέτη, αποτέλεσμα συνεργασίας τεσσάρων επιστημονικών ιδρυμάτων, ήρθε να προστεθεί στην ήδη υπάρχουσα βιβλιογραφία που τεκμηριώνει τη ρύπανση της θαλάσσιας περιοχής του  Στρατωνίου από την ιστορική και σύγχρονη μεταλλευτική δραστηριότητα.

Έχει τίτλο «Ραδιενέργεια και συγκεντρώσεις μετάλλων σε θαλάσσια ιζήματα σχετιζόμενα με μεταλλευτικές δραστηριότητες στον Κόλπο της Ιερισσού, Βόρειο Αιγαίο, Ελλάδα» και δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο 2016 στον τόμο «Εφαρμοσμένη Ακτινοβολία και Ισότοπα» των εκδόσεων Εlsevier. Είναι διαθέσιμη (στα αγγλικά) μέσω ScienceDirect από αυτόν τον σύνδεσμο.

Οι ερευνητές, Φ. Παππά κ.α., προέρχονται από το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), το Τμήμα Φυσικής του EMΠ, το Τμήμα Φυσικής, Τομέας Πυρηνικής Φυσικής και Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων του ΑΠΘ και το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Η μελέτη βασίζεται στη δειγματοληψία που πραγματοποίησε το ΕΛΚΕΘΕ το 2012. Ελήφθησαν 9 συνολικά δείγματα ιζήματος από το βυθό του κόλπου:

• 1 δίπλα από τη σκάλα φόρτωσης της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός (περιοχή Ι)
• 5 από την ευρύτερη θαλάσσια περιοχή του λιμένα Στρατωνίου (περιοχή ΙΙ)
• 2 από τις εκβολές του ρέματος Κοκκινόλακκα (περιοχή ΙΙΙ)
• 1 από το λιμάνι της Ιερισσού, το οποίο απέχει περίπου 13 χλμ από το Στρατώνι και 9 από τον Κοκκινόλακκα (περιοχή IV). Το δείγμα αυτό θεωρήθηκε «δείγμα αναφοράς».

Οι θέσεις των σημείων δειγματοληψίας φαίνονται στον χάρτη που ακολουθεί:

Τα δείγματα αναλύθηκαν για ραδιοϊσότοπα και βαρέα μέταλλα. Σε ότι αφορά τα βαρέα μέταλλα, η μελέτη επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα προηγούμενων μελετών…… Προστίθεται όμως και ένα νέο στοιχείο που μέχρι στιγμής είχε μείνει στην αφάνεια: τα ιζήματα του όρμου Στρατωνίου παρουσιάζουν αυξημένες συγκεντρώσεις ραδιενεργών στοιχείων, ιδιαίτερα ραδίου (Ra-226) και ουρανίου (U-235).

Α. Ραδιοϊσότοπα:

Τα αποτελέσματα έδειξαν αυξημένες συγκεντρώσεις ραδίου (Ra-226) και ουρανίου (U-235) στο λιμάνι του Στρατωνίου σε σχέση με αυτές που μετρήθηκαν στο σημείο αναφοράς (Ιερισσό) αλλά και σε άλλες παράκτιες περιοχές της Ελλάδας και της Μεσογείου. O υπολογισμός της δόσης ακτινοβολίας που λαμβάνουν οι υδρόβιοι oργανισμοί με το ειδικό εργαλείο ERICA έδειξε – και είναι σημαντικό να το τονίσουμε – οτι δεν υφίσταται σημαντικός ραδιολογικός κίνδυνος. Δεν υπάρχει δηλαδή, επί του παρόντος, κίνδυνος για τη δημόσια υγεία από ραδιενέργεια.

Ωστόσο, η μελέτη κάνει σαφές οτι υπάρχει σύνδεση των αυξημένων αυτών συγκεντρώσεων ραδιενεργών στοιχείων με τη μεταλλευτική δραστηριότητα στην περιοχή και οτι είναι επιβεβλημένη η παρακολούθηση της περιοχής.

Όπως σημειώνεται στην εισαγωγή:

«Από τις ανθρωπογενείς πηγές [ραδιονουκλιδίων στο θαλάσσιο περιβάλλον] ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην εξόρυξη, καθώς μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο το έδαφος τοπικά, αλλά να έχει και ευρύτερες επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα λόγω των δραστηριοτήτων εξόρυξης-εμπλουτισμού, της όξινης απορροής και της απόθεσης των αποβλήτων… Οι τύποι των ραδιενεργών υλικών που προκύπτουν από την εξόρυξη των μεταλλευμάτων περιλαμβάνουν ουράνιο 238 (U-238), κάλιο 40 (K-40) και θόριο 232 (Th-232) και τα θυγατρικά τους… Αυτά τα ραδιονουκλίδια παράγουν μερικά μακρόβια θυγατρικά που έχουν ιδιαίτερη σημασία στη μελέτη των μεταλλευτικών περιοχών αφού αυτά τα υλικά μπορεί να είναι ραδιενεργά για μεγάλα διαστήματα. Κατα συνέπεια, οι μεταλλευτικές περιοχές πρέπει να παρακολουθούνται από εθνικά προγράμματα παρακολούθησης με στόχο όχι μόνο την εκτίμηση του κινδύνου για λόγους ρύθμισης και ασφάλειας, αλλά επίσης για να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα για μελλοντικές αναφορές και ρυθμιστικό έλεγχο ώστε να διασφαλιστεί ότι τα επίπεδα έκθεσης είναι εντός των αποδεκτών ορίων.

…Τα απόβλητα εμπλουτισμού [από τη μεταλλευτική δραστηριότητα στο Στρατώνι] διαθέτονταν ευθέως στο παράκτιο θαλάσσιο περιβάλλον του Στρατωνίου μέχρι το 1983. Η παρακολούθηση της περιοχής γινόταν κατά κύριο λόγο από την εκμεταλλεύτρια εταιρεία και λιγότερο από προσωπική πρωτοβουλία, με έμφαση στις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων.

Ο βασικός στόχος αυτής της εργασίας είναι να παρέχει δεδομένα βάσης για τα επίπεδα ραδιενέργειας και δοσιμετρίας στους υδρόβιους οργανισμούς του Κόλπου της Ιερισσού για να μελετηθεί η πιθανή επίδραση των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων…».

Β. Βαρέα μέταλλα

«Οι συγκεντρώσεις μετάλλων (αρσενικού As, χαλκού Cu, ψευδαργύρου Zn, μολύβδου Pb, μαγγανίου Mn) δίπλα και κοντά στην περιοχή της σκάλας φόρτωσης βρέθηκαν μέχρι και 3 τάξεις μεγέθους (1000 φορές) υψηλότερες από αυτές στο σημείο αναφοράς (Ιερισσό). Οι συγκεντρώσεις όλων των μετάλλων (εκτός του  χαλκού Cu) βρέθηκαν να ξεπερνούν κατά πολύ τις οριακές τιμές που θέτουν κρατικοί οργανισμοί στην Αμερική, την Αυστραλία και το Οντάριο».

Ο πίνακας με τις συγκεντρώσεις των μετάλλων που είναι πιο τοξικά για τον ανθρώπινο οργανισμό είναι ο εξής:

Τρομακτικά υψηλές συγκεντρώσεις σε αρσενικό (4094 ppm ή μg/g), ψευδάργυρο (4078 ppm), μόλυβδο (1641 ppm) και μαγγάνιο (25982 ppm) παρουσιάζει το δείγμα που πάρθηκε δίπλα από τη σκάλα φόρτωσης της Ελληνικός Χρυσός (περιοχή Ι) και τα δείγματα της ευρύτερης περιοχής του λιμένα Στρατωνίου (περιοχή ΙΙ). Oι συγκεντρώσεις όλων των μετάλλων παραμένουν αυξημένες στις εκβολές του Κοκκινόλακκα (περιοχή ΙΙΙ) και πέφτουν σε χαμηλά επίπεδα στο λιμάνι της Ιερισσού (σημείο αναφοράς – περιοχή IV).

H χωρική κατανομή των μετάλλων, που επιβεβαιώνεται και από άλλες έρευνες, μαρτυρά τη βασική πηγή της ρύπανσης που είναι το εργοστάσιο εμπλουτισμού.Παραθέτουμε το συμπέρασμα της μελέτης «Ρύπανση από βαρέα μέταλλα του Στρυμονικού και του κόλπου της Ιερισσού, βόρειο Αιγαίο» (Ν. Σταμάτης κ.α., 2001):

«H περιοχή με την υψηλότερη ρύπανση από μόλυβδο, ψευδάργυρο και χαλκό είναι ο βυθός κοντά στις εγκαταστάσεις φόρτωσης της μεταλλευτικής δραστηριότητας (εργοστάσιο επίπλευσης) στον όρμο του Στρατωνίου. Ειδικότερα, η βορειοδυτική πλευρά του κόλπου της Ιερισσού είναι ένα από τα πλέον ρυπασμένα σε μόλυβδο και ψευδάργυρο παράκτια οικοσυστήματα στην ανατολική Μεσόγειο«.

Η ρύπανση του κόλπου είναι πέρα από κάθε αμφιβολία το αποτέλεσμα της μεταλλευτικής δραστηριότητας, ιστορικής και σύγχρονης. Αν και η απόρριψη των τελμάτων εμπλουτισμού στη θάλασσα σταμάτησε το 1983, συνεχίζεται μέχρι σήμερα η απόρριψη στη θάλασσα των επεξεργασμένων νερών μεταλλείου. Όπως διαπίστωσαν οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος και επέβαλαν γι’αυτό πρόστιμο στην Ελληνικός Χρυσός (δείτε εδώ, παράβαση 3η), υπάρχουν υπερβάσεις των θεσμοθετημένων ορίων διάθεσης υγρών αποβλήτων από τις δυο μονάδες κατεργασίας νερών (Μαντέμ Λάκκου και Κοκκινόλακκα) και παράβαση των σχετικών όρων της ΚΥΑ 201745/2011, με αποτέλεσμα να προκαλείται ρύπανση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Ποιος λέει ψέμματα τελικά;

Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάστηκαν το 2013 στο 22ο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Πυρηνικής Φυσικής (Sediment pollution by radionuclides and toxic metals in the Ierissos Gulf, North Aegean Sea, Greece) και είδαν το φως της δημοσιότητας τον Ιούνιο 2014 χάρη σε ένα άρθρο της «Ελευθεροτυπίας» με τίτλο: «Γαλάζια Σημαία» στη νεκρή θάλασσα του Στρατωνίου.

Η λανθασμένη απόδοση των επιστημονικών συμπερασμάτων από την εφημερίδα – λανθασμένα γράφτηκε «αρσενικό 4000 φορές πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια και ράδιο 100 φορές πάνω από το όριο» – οδήγησε σε μια προσπάθεια των τοπικών αρχών του Στρατωνίου και γνωστών φιλομεταλλευτικών κύκλων να αποδομηθεί και να απαξιωθεί η έρευνα. Επιθέσεις δέχτηκαν τόσον ο δημοσιογράφος και η εφημερίδα όσο και ο ερευνητής του ΕΛΚΕΘΕ που τόλμησε να δηλώσει «δεν θα άφηνα τα παιδιά μου να κολυμπήσουν εκεί».

Στο «διορθωτικό» δημοσίευμα, λίγες μέρες αργότερα, αποκαταστάθηκε η αλήθεια:

«σύμφωνα με την έρευνα, οι τιμές του ραδίου ήταν περίπου 100 Bq/Kg και οι τιμές του αρσενικού 4.000 ppm (particle per mimute, σωματίδια ανά λεπτό) από το λιμάνι της Ιερισσού. Δηλαδή, το αρσενικό ήταν 550 φορές υψηλότερο από την περιοχή υποβάθρου (λιμάνι Ιερισσού) και 40 φορές περισσότερο από τις διεθνείς οδηγίες που ορίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος. Το ράδιο είναι 4-5 φορές πάνω από τις τιμές υποβάθρου (λιμάνι Ιερισσού)».

Φυσικά, τα μεγέθη αυτά είναι τρομακτικά και κάθε άλλο παρά πείθουν για την υγεία του θαλάσσιου οικοσυστήματος στο Στρατώνι… Στο άρθρο, οι τοπικοί άρχοντες του Στρατωνίου ισχυρίζονται οτι όλα αυτά «είναι ανυπόστατα ψεύδη» και ότι «δεν υπάρχει ρύπανση στην παραλία Στρατωνίου και στα νερά», επικαλούμενοι τις μετρήσεις ιδιωτικού εργαστηρίου (ΚΕΠΑΜΑΧ) που πραγματοποιεί ελέγχους των νερών. Παραλείπουν φυσικά να αναφέρουν οτι το ΚΕΠΑΜΑΧ ελέγχει ΜΟΝΟ τα νερά και ΟΧΙ τα ιζήματα του βυθού, που είναι το αντικείμενο της μελέτης των τεσσάρων επιστημονικών ιδρυμάτων που παρουσιάζουμε εδώ. Η συμφωνία ΟΛΩΝ των επιστημονικών ερευνών για τον κόλπο του Στρατωνίου δεν μπορεί να είναι τυχαία.

Για τη δεύτερη φάση της έρευνας, που έχει στόχο να εκτιμηθεί η διασπορά της ρύπανσης στον κόλπο της Ιερισσού,  πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία τον Ιούνιο 2014, από δύτες του ΕΛΚΕΘΕ. Αναμένεται η δημοσίευση των αποτελεσμάτων.

πηγή