Γιατί δεν προχώρησε η Διαλογή στην Πηγή και η ανακύκλωση στην Ελλάδα;

του Στέφανου Σταμέλλου *

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί δεν προχώρησε στην Ελλάδα η Διαλογή στην Πηγή και η ανακύκλωση και γιατί δεν έγιναν  αξιόλογες  προσπάθειες για την ορθολογικότερη διαχείριση των στερεών αποβλήτων∙  και γιατί να βρισκόμαστε στα σημερινά αδιέξοδα.

Πριν 25 – 30 χρόνια, είναι γεγονός, η ανακύκλωση έμπαινε δυνατά στις λογικές και τις πρακτικές της αυτοδιοίκησης και των δημοτών και άρχιζε να καλλιεργείται η ελπίδα της ολοκληρωμένης  εναλλακτικής διαχείρισης.  Ήταν τότε που ιδρύθηκε η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, ενώ παράλληλα η Ελληνική Ένωση Αλουμινίου προωθούσε την ανακύκλωση των κουτιών αλουμινίου σε όλη την Ελλάδα και έμπαινε στα σχολεία η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση με βασικό στοιχείο τις πρακτικές ανακύκλωσης χαρτιού και αλουμινίου.

Στο μεταξύ τον Δεκέμβρη του 1991 εκδόθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) ο «Οδηγός Ανακύκλωσης Απορριμμάτων με Διαλογή στην Πηγή»**, ο οποίος συντάχθηκε από τον Γιάννη Φραντζή, Τοπογράφο - Περιβαλλοντολόγο Μηχανικό (M.Sc).  «Στον Οδηγό παρουσιάζονται οι μεθοδολογίες της Διαλογής στην Πηγή, αναλύονται οι παράμετροι που την επηρεάζουν, γίνεται μια ανάλυση του οικονομικού τους ισοζυγίου και δείχνεται ο δυναμισμός της ως μεθόδου ανακύκλωσης των οικιακών απορριμμάτων», όπως αναφέρεται στην εισαγωγή της έκδοσης. Θα περίμενε κανείς αυτός ο Οδηγός να αποτελέσει τον μπούσουλα για την ανάπτυξη της Διαλογής στην Πηγή και την ανακύκλωση σε κάθε δήμο.

Θα θυμούνται κάποιοι στη Λαμία τους πορτοκαλί κάδους ανακύκλωσης αλουμινίου, που εξασφαλίσαμε από την Ελληνική Ένωση Αλουμινίου στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όπως και ένα σημαντικό ποσό επιχορήγησης με το οποίο αγοράστηκαν το 1994 οι κώδωνες για τα κουτιά αλουμινίου. Επίσης θα θυμούνται την ανακύκλωση χαρτιού στα γραφεία του Ομίλου Φίλων του Δάσους σε συνεργασία και με ορισμένα σχολεία. Το χαρτί μεταφέρονταν στη Χαρτοποιία Φθιώτιδας στη Δαμάστα και τα κουτιά αλουμινίου στην ΒΙΠΕ της Θήβας, σε καθαρά εθελοντικό επίπεδο…  

Από τότε μέχρι σήμερα κύλισαν εικοσιπέντε(25) και πάνω χρόνια και βρισκόμαστε, θα έλεγε κανείς, στο χαμηλότερο επίπεδο αισιοδοξίας. Αφορμή για την αναφορά αυτή στην Διαλογή στην Πηγή ως την πιο αποτελεσματική μέθοδο διαχείρισης των αποβλήτων, θυμίζοντας λίγο και το παρελθόν, στάθηκε η συνέντευξη του κ Ραζή, γενικού διευθυντή της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) στην εφημερίδα «Ναυτεμπορική» τον περασμένο Νοέμβριο. [http://www.naftemporiki.gr/finance/story/1168252/giannis-razis-se-anamoni-ependuseis-200-ekat-stin-anakuklosi] Να θυμίσουμε ότι στο μετοχικό κεφάλαιο της ΕΕΑΑ συμμετέχει η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) με ποσοστό 35%.  [http://www.herrco.gr/default.asp?siteID=1&pageID=3&langID=1]. Αυτό σημαίνει ότι η ΚΕΔΕ έχει άποψη.

Η ΕΕΑΑ ιδρύθηκε το 2001 και αποτέλεσε το βασικό Συλλογικό Σύστημα Διαχείρισης των αποβλήτων συσκευασίας στη χώρα μας για τα δεκαπέντε αυτά χρόνια.              Αποτέλεσμα, όλοι οι δήμοι - λαθεμένα ή σκόπιμα - να εναποθέτουν τις ελπίδες τους για την εναλλακτική διαχείριση και την ανακύκλωση στον «μπλε κάδο» της ΕΕΑΑ, το αντικείμενο της οποίας όμως ήταν, και είναι, τα απόβλητα συσκευασιών.  Και όταν οι αυτοδιοικητικοί έλεγαν - και λένε - «ανακύκλωση», εννοούσαν - και εννοούν ακόμα και σήμερα - τον μπλε κάδο της ΕΕΑΑ…

Στο μεταξύ τα απόβλητα συσκευασιών αποτελούν περίπου το 20-25% του συνόλου των απορριμμάτων και μόνο το μισό περίπου των ανακυκλώσιμων υλικών.  Από την άλλη, ενώ  ο κ. Ραζής ισχυρίζεται ότι η ΕΕΑΑ πιάνει το στόχο ανακύκλωσης του 60% των αποβλήτων συσκευασίας, άρα στη χώρα μας, έστω κι έτσι, ανακυκλώνεται το 12% των απορριμμάτων, τα στοιχεία του Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΟΣΔΑ) του Δήμου Λαμίας, αλλά και των άλλων δήμων της Περιφέρειάς μας, το διαψεύδουν.  Τα καθαρά ανακυκλώσιμα του μπλε κάδου για το Δήμο Λαμίας είναι γύρω στο 4-5% του συνολικού όγκου των αποβλήτων. Αυτό αναφέρθηκε άλλωστε και στο περυσινό συνέδριο της ΚΕΔΕ στην Αλεξανδρούπολη, ότι κανένας δήμος δεν πιάνει διψήφιο νούμερο στην ανακύκλωση συσκευασιών, άρα η δήλωση του κ. Ραζή στη συνέντευξή του περί της επιτυχίας του συστήματος της ΕΕΑΑ δημιουργεί ερωτηματικά.

Αναρωτιέται κανείς: μήπως τελικά το σύστημα της ΕΕΑΑ ήταν μια «παγίδα» για την αυτοδιοίκηση; Ο γενικός διευθυντής της ΕΕΑΑ στη συνέντευξή του επιμένει στο εξαετές επιχειρησιακό σχέδιο 2015-2020  - στο ίδιο πλαίσιο λειτουργίας εννοείται -  ύψους 200 εκ, από τα οποία καλύπτονται από τα έσοδα της ΕΕΑΑ μόνο το 10 - 15%. Το ερώτημα και το δικό του είναι: πώς θα χρηματοδοτηθεί το σύνολο του σχεδίου; πώς θα εξασφαλιστεί το υπόλοιπο 85-90%; Και αφού πιάνει τους στόχους, όπως λέει, γιατί επιμένει στην παραπέρα χρηματοδότηση;

Ύστερα από τη διαπίστωση αυτή, ότι η ΕΕΑΑ δεν έχει επαρκείς πόρους για να χρηματοδοτήσει την ανακύκλωση των δήμων και περιμένει επιδότηση από το κράτος, μας προβληματίζει η στάση του υπουργείου Περιβάλλοντος ότι την ανακύκλωση θα την χρηματοδοτήσουν τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ).  Ποιος τελικά θα χρηματοδοτήσει την ανακύκλωση;  Κάτι μας λέει ότι ελλείψει επαρκών πόρων, αφού και οι ελάχιστοι που υπάρχουν κατευθύνονται κατά προτεραιότητα στα εργοστάσια απορριμμάτων, και στο πλαίσιο ενός κακώς εννοούμενου «ρεαλισμού» οδηγούμαστε στην τροποποίηση του ΕΣΔΑ και αντί για Διαλογή στην Πηγή, να προσγειωθούμε  στους τρεις κάδους: μπλε(συσκευασίες - ΕΕΑΑ), πράσινο(σύμμεικτα) και καφέ(οργανικά), άντε και κανένα κώδωνα(ΕΕΑΑ) για το γυαλί.

**Δείτε συνημμένα από το βιβλίο της ΕΕΑΑ «ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕ ΔΙΑΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ» τον ΠΡΟΛΟΓΟ και την ΕΙΣΑΓΩΓΗ.  Είναι και για σήμερα ένας πλήρης οδηγός και βοήθημα για κάθε Δήμο.

Λαμία, Γενάρης 2017

* Στέφανος Σταμέλλος

Οικολογία Αλληλεγγύη Στερεάς

http://www.e-ecology.gr

https://www.facebook.com/stefanos.stamellos

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Α.Ε.

ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕ ΔΙΑΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ

Ι. ΦΡΑΝΤΖΗΣ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1991

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η ανακύκλωση των οικιακών απορριμμάτων και ειδικότερα η μέθοδος της Διαλογής στην Πηγή (για συντομία ΔσΠ), έχουν κατακτήσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας όσο και της κοινής γνώμης. Το ενδιαφέρον αυτό έχει τη βάση του στις ολοένα αυξανόμενες ποσότητες των απορριμμάτων και στα προβλήματα που το γεγονός αυτό συνεπάγεται για τις σύγχρονες κοινωνίες.

Παράλληλα, παρουσιάζεται η σημαντική δυνατότητα ανάκτησης υλικών από τα απορρίμματα που σε άλλη περίπτωση ο κάτοχός τους θα έπρεπε να πληρώσει για να «πετάξει»

Είναι, σε πολλούς, γνωστά τα προβλήματα γύρω από τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα, όπως και οι ποσότητες των υλικών scrap που εισάγονται από το εξωτερικό.

Η διεθνής κοινότητα έχει να επιδείξει ζωντανά παραδείγματα εφαρμογής της ανακύκλωσης με την μέθοδο της ΔσΠ, γεγονός που αποδεικνύει την βιωσιμότητα τέτοιων πρωτοβουλιών. Ενθαρρυντικό είναι επίσης το γεγονός της μερικής επιτυχίας παρόμοιων προγραμμάτων σε Δήμους της χώρας μας.

Θεωρείται δεδομένη η ευαισθησία των ΟΤΑ για ζητήματα σχετικά με το περιβάλλον σε συνδυασμό με το σημερινό επίπεδο διαχείρισής του. Η ενεργοποίησή τους προς την κατεύθυνση της ασφαλούς διάθεσης των οικιακών απορριμμάτων, παράλληλα με την ανακύκλωση στην πηγή μέρους του περιεχομένου τους, είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά ελπιδοφόρα, αλλά και κοινωνικά επωφελής.

Ο «Οδηγός Διαλογής των Απορριμμάτων στην Πηγή τους» δεν φιλοδοξεί να καλύψει ενδεχόμενο εκδοτικό κενό με αμιγώς τεχνικο-επιστημονική βιβλιογραφία. Αντίθετα, έχει γίνει προσπάθεια για μια «απλουστευμένη» παρουσίαση των τομέων της ΔσΠ χωρίς να καταφεύγει σε απλοϊκές αναλύσεις.

Για τον λόγο αυτό κρίθηκε σκόπιμο να γίνει αναλυτική παρουσίαση αυτής της μεθόδου ανακύκλωσης, έτσι ώστε να γίνουν κατανοητοί οι μηχανισμοί λειτουργίας τέτοιων προγραμμάτων και τα επιδιωκόμενα οφέλη, πάντοτε σε σχέση με το υπόλοιπο φάσμα συλλογής και τελικής διάθεσης των απορριμμάτων. Τέλος, παρουσιάζεται συνοπτικά ένας οδηγός για την οργάνωση ενός προγράμματος Διαλογής στην Πηγή στα πλαίσια του Δήμου.

Παρόλα αυτά, ο Οδηγός δεν προορίζεται για αποκλειστική χρήση από τους ΟΤΑ και τις επιχειρήσεις τους. Ο χαρακτήρας του είναι αρκετά ευρύς και μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο αρχικό βοήθημα για όποιον θέλει να ενημερωθεί σχετικά με τη Διαλογή των απορριμμάτων στην Πηγή τους, γενικότερα.

Ο Οδηγός συντάχθηκε από τον Γιάννη Φραντζή, Τοπογράφο – Περιβαλλοντολόγο Μηχανικό (M.Sc), συνεργάτη της ΕΕΤΑΑ. Την επίβλεψη από την πλευρά της ΕΕΤΑΑ είχε ο Γιάννης Αγαπητίδης, Πολιτικός – Υγιεινολόγος Μηχανικός (M.Sc)

Δρ. Π Ιωακείμ

Γενικός Διευθυντής

Της Ε.Ε.Τ.Α.Α.

1.     ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ένα σοβαρό πρόβλημα στην διαχείριση των απορριμμάτων είναι η ασφαλής τελική διάθεσή τους. Είναι ιδιαίτερα δύσκολη η οργάνωση ενός χώρου διάθεσης κοντά σε αστικές περιοχές, επειδή οι κατάλληλοι για υγειονομική ταφή χώρου, σε συμβατές οικονομικά αποστάσεις, είναι δυσεύρετοι λόγω οικιστικών πιέσεων και κοινωνικής αντίδρασης. Συνέπεια των πιο πάνω είναι η μεγάλη επιβάρυνση στο κόστος μεταφοράς των προς διάθεση απορριμμάτων. Αλλά και αν βρεθεί ένας τέτοιος χώρος πάλι δεν αποτελεί μόνιμη λύση, επειδή σε σύντομο χρονικό διάστημα θα γεμίσει, σύμφωνα με τους σημερινούς ρυθμούς παραγωγής απορριμμάτων.

Η πιο αποτελεσματική συμβολή στη λύση αυτού του προβλήματος είναι η μείωση του όγκου των απορριμμάτων που οδηγούνται στις χωματερές. Ανάμεσα στα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τον σκοπό αυτό είναι η ανακύκλωση χρήσιμων υλικών που περιέχονται σ’ αυτά.

Η επιτυχής ανάκτηση χρήσιμων υλικών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από διάφορους παράγοντες, όπως:

-          τα ποσοτικά και  ποιοτικά χαρακτηριστικά των απορριμμάτων,

-          η εξασφάλιση αγοράς για τα ανακυκλώσιμα υλικά και

-          η εξάρτηση του τόπου από χρήσιμα υλικά και ενέργεια.

Ολοένα και περισσότερες προσπάθειες καταβάλλονται για την προώθηση της Διαλογής στην Πηγή, όπου τα πλεονεκτήματα της μείωσης των απορριμμάτων και της εξοικονόμησης υλικών και ενέργειας συναντώνται με το χαμηλό κόστος της μεθόδου αυτής. Προϋπόθεση για την επιτυχή λειτουργία της ΔσΠ είναι η συμμετοχή του πολίτη.

Στον οδηγό παρουσιάζονται οι μεθοδολογίες της Διαλογής στην Πηγή, αναλύονται οι παράμετροι που την επηρεάζουν, γίνεται μια ανάλυση του οικονομικού της ισοζυγίου και δείχνεται ο δυναμισμός της ως μεθόδου ανακύκλωσης των οικιακών απορριμμάτων.