Τα όρια ενός φιλελεύθερου καθορίζονται από τα όρια του αντικομμουνισμού του!...

Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Γνώρισα τον Μάνο Χατζιδάκι για να διαπιστώσω πως το μεγάλο εύρος του φιλελευθερισμού του ήταν αποτέλεσμα αποκρυστάλλωσης κομμουνιστικών ιδεωδών. Γνώρισα επιφανείς "αντικομμουνιστές" Έλληνες πολιτικούς της γενιάς του εμφυλίου για να διαπιστώσω σε όλες τις περιπτώσεις πως τα όρια ενός φιλελεύθερου καθορίζονται από τα όρια του αντικομμουνισμού του! Όσο πιο φιλελεύθερος ήταν κάποιος, τόσο μεγαλύτερο το εύρος της κομμουνιστικής γλώσσας που όριζε την διάνοιά του και γενικότερα την προσωπικότητά του.

"Τα όρια της γλώσσας είναι τα όρια του ανθρώπινου μυαλού. Όσα ξέρω είναι αυτά για τα οποία έχω λέξεις", έλεγε οLudwig Wittgenstein και αυτά που ξέρει ένας πραγματικά φιλελεύθερος σήμερα είναι κτισμένα με λέξεις που αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν κυρίως εντός του κομμουνιστικού αφηγήματος περί ισότητας και ελευθερίας.

Αν σου φαίνεται παράδοξο αναγνώστη μου, συμφωνώ πως πράγματι είναι παράδοξο, αλλά έτσι είναι. Αυτή είναι η ιστορικά διαμορφωμένη κοινωνική πραγματικότητα. Όσο πλησιάζεις τα όρια της ισότητας, ανακαλύπτεις την ανάγκη της ελευθερίας και αντίστροφα. Αυτό οι πολιτικοί επιστήμονες το αναγνωρίζουν ως "το δημοκρατικό παράδοξο" (Chantal Mouffe).

Διαβάζω του κόσμου τις ανοησίες με αφορμή την απόφαση της κυβέρνησης Τσίπρα να μην συμμετάσχει στην αυριανή σύνοδο των υπουργών Δικαιοσύνης της ΕΕ στο Ταλίν της Εσθονίας με θέμα τα εγκλήματα των αυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων κατά τον εικοστό αιώνα. Με θέμα, δηλαδή, του τύπου: "Αλλού με τρίβεις δέσποτα, αλλού έχω εγώ τον πόνο". Μαλακία είναι η διάσκεψη στο βαθμό που για άλλη μια φορά τα τελευταία χρόνια επιχειρείται εντός της ΕΕ να προκληθεί σύγχυση μεταξύ δυο ιστορικώς εντελώς διαφορετικών φαινομένων: του ναζισμού-φασισμού από την μια και του κομμουνισμού-σοσιαλισμού από την άλλη. Μαλακία είναι, αλλά εγώ θα συμμετείχα ως υπουργός Δικαιοσύνης της Ελλάδας, ακριβώς για να υποστηρίξω πόσο μαλακία είναι το ζήτημα και πόσο λαϊκιστικό μέσα στην χυδαία απλοϊκότητά του. Θα μπορούσα μάλιστα να το "πιάσω" από την παραγωγή δικαίου στον φασισμό και στον σοσιαλισμό αντίστοιχα ... για να περάσουμε καλά, ανοίγοντας σφιγμένα μυαλά!  

Και μην νομίζεις πως αγνοώ τις ευαισθησίες στην Βαλτική για το ζήτημα και το ιστορικό τους background! Τα ξέρω μάλλον επαρκώς. Μεταπτυχιακό έκανα ακριβώς στην υπόθεση μετάβασης των Βαλτικών Πολιτειών από το ένα σύστημα στο άλλο, μελετώντας επιπλέον την ιστορική πορεία στον άξονα που έθεσε κυρίως ο Anatol Lieven (: TheBaltic Revolution). Πέραν του ότι συνεργάστηκα για μεγάλο διάστημα σε επίπεδο μεθοδολογίας με την ομάδα που εκπόνησε το (αρχικό) Κοινωνικό Μοντέλο στην Λιθουανία. Συμπέρασμα: Ναι, οι λαοί της Βαλτικής έχουν βιώσει μια τεράστια τραγωδία τον περασμένο αιώνα, αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα θέατρα ανταγωνισμού μεταξύ Βερολίνου-Μόσχας-Λονδίνου και Παρισιού. Για πολλές δεκαετίες η πολιτική ήταν άμεσα συνυφασμένη με το έγκλημα στην περιοχή αυτή και έλαβε εξοντωτικές διαστάσεις με την άνοδο του ναζισμού και την επικράτηση του σταλινισμού. Έζησαν την μοναδική εμπειρία να γίνεσαι "σάντουιτς" - και να σε καταπίνουν αμάσητο - μεταξύ δύο ολοκληρωτικών καθεστώτων. Με αυτή την έννοια είναι μάλλον φυσιολογικό, αν και απλοϊκό, να δομείς σήμερα την εθνική σου ταυτότητα στην Βαλτική ως πολεμική εναντίον των δύο κύριων καθεστώτων ολοκληρωτισμού που πράγματι άσκησαν ακραία εγκληματική πολιτική στην περιοχή.

Αυτό ίσως να είναι φυσιολογικό, καθώς με πολιτικό τρόπο και άκρως αφαιρετικά, στα όρια του αντιδραστισμού, δομούνται και ανασχηματίζονται οι εθνικές ταυτότητες. Αλλά δεν είναι καθόλου φυσιολογικό και φιλελεύθερο το δράμα της Βαλτικής να ερμηνεύεται κατά τέτοιο τρόπο που δίνει ισχύ μεγάλης αλήθειας στην νεοφιλελεύθερη σαχλαμάρα-"θεωρία των δύο άκρων". Ναι, τα καθεστώτα του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρξαν αυταρχικά, ήταν ολοκληρωτικά και διέπραξαν εγκλήματα στο όνομα του κομμουνισμού, αν και δεν ήταν εγκληματικά από την ιδεολογικοπολιτική τους φύση, όπως τα φασιστικά και ναζιστικά.

Από αυτό βγαίνει το συμπέρασμα πως ο κομμουνισμός και ο ναζισμός είναι στην πράξη και για τον άνθρωπο το ίδιο πράγμα; Είμαστε καλά; Και στο κάτω-κάτω, όπως σημειώνει ο Μ. Σαλβαντόρι: "γιατί αυτός που μετράει στην κρίση μας πρέπει να είναι ο Μαρξ όσων μαρξιστών ήταν στην εξουσία και όχι εκείνος των μαρξιστών οι οποίοι πάλεψαν ενάντια στη δεσποτική παρέκκλιση", που ήταν και περισσότεροι και κινούντο σε ένα πολύ ευρύτερο ιδεολογικοπολικό φάσμα από την αναρχία και τους ελευθεριακούς κομμουνιστές, την Λούξεμπουργκ, τον Γκράμσι, μέχρι τους ευρωκομμουνιστές και την σύγχρονη φιλελεύθερη αριστερά;

Ας παραμείνουμε σοβαροί. Ο κομμουνισμός ούτε "άκρο" είναι, ούτε εγκληματική ιδεολογία και κοσμοαντίληψη - όπως πράγματι είναι ο φασισμός και ο εθνικοσοσιαλισμός (ναζισμός). Ο κομμουνισμός είναι στο κέντρο κάθε ανθρωπισμού και παραμένει στο επίκεντρο της διανόησης. Ο φιλελεύθερος το γνωρίζει, καθώς σέβεται την γενεαλογία και αρχαιολογία της γνώσης, ενώ ο νεοφιλελεύθερος το αγνοεί όταν δεν το μισεί, καθώς ο ίδιος αποτελεί την σύγχρονη επιτομή της βαρβαρότητας που ορίζει την οικονομική ελευθερία πάνω από όλες τις άλλες. Αυτό τον φέρνει σήμερα αντικειμενικά κοντά στον κάθε ακροδεξιό νεοφασίστα ή νεοναζί και τον απομακρύνει από την πηγή της εμπειρικής γνώσης που εμπλουτίζει τις κοινωνίες με βαθύτερη καλλιέργεια, κοινωνική συνείδηση, αισθητική, αλληλεγγύη και βιοοικονομικό προσανατολισμό.

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.