Επίτρεψέ μου, αγαπητέ αναγνώστη, να πω δυο κουβέντες σε προσωπικό επίπεδο για το «σκοπιανό». Ξεκάθαρες κουβέντες!
Το δραματικό και για αρκετούς τραγικό ζήτημα της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας και η δημιουργία νέων κρατών στη Βαλκανική υπήρξε για εμένα μια μεγάλη και πολύχρονη εμπειρία - βρέθηκα εκεί σε στιγμές έντασης και πολέμου - η οποία με εμπλούτισε επιστημονικώς, με συγκλόνισε ως δημοσιογράφο και συνέβαλε στο να ωριμάσω ως άνθρωπος.
Ήταν τότε που, ως στοιχείο της συνείδησής μου, στις «διαστροφές της ανθρωπότητας» προστέθηκε έντονα ο εθνικισμός. Η έκρηξη των εθνικισμών στην περιοχή, λένε πως ήταν αποτέλεσμα της οικονομικής κατάρρευσης του συστήματος, σε συνδυασμό με την οριστική διάσπαση και αποσύνθεση της Ένωσης Κομμουνιστών της Γιουγκοσλαβίας τον Ιανουάριο του 1990 και το «ξεμυάλισμα» από τον Δυτικό παράγοντα.
Και έτσι είναι αν το αντιμετωπίσεις αφηρημένα πολιτικά. Μόνον που εγώ διαπίστωσα πως ο εθνικισμός σε συνδυασμό με τις διαφορετικές θρησκείες και εκκλησίες, καλλιεργείτο και συνωμοτικά ενισχυόταν από διάφορους τοπικούς παράγοντες εξουσίας, που αντλούσαν δύναμη μέσω της διάδοσης φορτισμένων εθνικών ιστοριών, του φανατισμού και της (αντ)εκδίκησης. Και οι περισσότεροι από αυτούς ήταν μέλη του Κόμματος. Ο εθνικισμός παραδόξως υπήρξε βασικό στοιχείο της κεντρικής ιδεολογίας της Δεύτερης Γιουγκοσλαβίας περί «αδελφότητας και ενότητας στο πλαίσιο της σοσιαλιστικής αυτοδιαχείρισης».
Διαπίστωσα εμπειρικώς πως η έκδηλη φοβία και ανασφάλεια που προκαλούσε στον κάθε απλό πολίτη το καθεστώς ερμηνευόταν σχεδόν αποκλειστικά και νομιμοποιείτο ή δεν νομιμοποιείτο πολιτικά μέσω του εθνικισμού που συχνά λάμβανε τη διάσταση του παραλογισμού, μέχρι που ο παραλογισμός έγινε ένοπλη τρέλα εκδίκησης. Από το σημείο αυτό και μετά η τρέλα του εθνικισμού παρήγαγε …λογική. Όλα τα εγκλήματα από όλες τις πλευρές έγιναν «λογικά» και κατανοητά! «Εσύ τι θα έκανες»; Με ρώταγαν σε περιοχές συγκρούσεων ή κινητοποιήσεων εν όψει συγκρούσεων. Και εγώ σώπαινα. Δεν υπάρχει απάντηση μετά την έκρηξη από τη σύγκρουση των εθνικισμών. Όλες οι αντίπαλες πλευρές έχουν ταυτόχρονα δίκιο και άδικο. Η μια «ιστορία» αποκλείει την άλλη. Το ένα δράμα αποκλείει το άλλο. Δεν υπάρχει άνθρωπος, μόνον θύτες και θύματα. Το μίσος, η υποκρισία, η διάχυτη καχυποψία, η συνομωσία και η συνομωσιολογία βασιλεύουν, παράλληλα με την παραοικονομία και θρασείς ομάδες παραεξουσίας σε κάθε θεσμό της κοινωνίας ή της κρατικής εξουσίας.
Μάθαμε να λέμε: Λύση είναι η δημοκρατία και η ελεύθερη αγορά. Δυστυχώς, αν και έτσι φαίνεται, δεν είναι. Η οικονομική κρίση θα διαταράξει τη δημοκρατία ακόμη και εκεί όπου αυτή υπάρχει και λειτουργεί σε κάποιο βαθμό και τότε ο εθνικισμός θα αναλάβει να κάνει τη βρώμικη δουλειά: να δώσει συνήθως εγκληματικές, άκρως ολοκληρωτικές και αυθαίρετες λύσεις σε ζητήματα εξουσίας και οικονομικής οργάνωσης. Ο εθνικισμός δεν κουβεντιάζει, δεν διαπραγματεύεται, δεν προβληματίζεται, δεν πολιτικολογεί. Απλώς καταδιώκει, τιμωρεί, εκδικείται και σκοτώνει ό, τι αμφισβητεί την αλήθεια του και την εξουσία του.
Λύση, αναγνώστη μου, είναι η ανάπτυξη παιδείας και η καλλιέργεια πολιτισμού που θα αρνούνται τον εθνικισμό και θρησκευτικό φανατισμό - ως κάτι προσβλητικό για την ανθρώπινη διάνοια και ύπαρξη - και δεν θα μετατρέπουν το πολιτικό και ιδεολογικό σε οιονεί θρησκεία ή οιονεί εθνικισμό.
Σού έφαγα χρόνο, επειδή πριν έρθω στο «σκοπιανό», ήθελα να σημειώσω το προσωπικό μου συμπέρασμα, που δόμησα στη συνείδησή μου κυρίως μέσω της γιουγκοσλαβικής κρίσης και των συνεπειών από την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Συνέπειες που ακόμη διαμορφώνονται, παράλληλα με τα σύνορα και τις πολιτικές-κρατικές οντότητες στα Δυτικά Βαλκάνια.
Έγραψα τα πιο πάνω για να επισημάνω και σήμερα αυτά που έλεγα το 1992-1993 σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ για να αντιμετωπίζω - εκτός από την οργή αρκετών ακροατών - κάθε Δευτέρα τα «μούτρα» που μου έκαναν οι διοικήσεις και συνάδελφοι «προσκείμενοι» στη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, πρώτα στην ΕΤ 2 και μετά στην ΕΤ 1 (όπου παρουσίαζα το κεντρικό δελτίο ειδήσεων): «Η Ελλάδα δεν πρέπει να γίνει μέρος της νέας κρίσης στα βαλκάνια… Να υποστηρίξουμε το σχέδιο των Σάιρους Βανς και λόρδου Οουεν για ονομασία «Nova Makedonija» σε ό, τι αφορά στην ΠΓΔΜ… Το «πακέτο Πινέϊρο» είναι μια θετική βάση διαπραγματεύσεων… Πρέπει να προστατευθεί θεσμικά και απολύτως - και ασφαλώς με το κύρος του ΟΗΕ και όλων ανεξαιρέτως των διεθνών και διεθνικών θεσμών - η Ελληνική Μακεδονία από την εκδήλωση αλυτρωτικών πρωτοβουλιών και της αντίστοιχης προπαγάνδας».
Αυτά υποστήριζα τότε που είχαν σημασία, παρουσιάζοντας ωστόσο όλες τις απόψεις. «Ανακαλύπτοντας» και προκαλώντας να ακουστούν όλες ανεξαιρέτως οι απόψεις. Κάποια ονόματα σημαντικών προσωπικοτήτων, που αναφέρουν σήμερα Έλληνες εθνικιστές (πχ Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ) για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, ας μου επιτραπεί, χωρίς να με παρεξηγήσεις, να επισημάνω πως στις εκπομπές μου πρωτοαναφέρθηκαν διεξοδικά στο ζήτημα. Και αυτό επειδή πίστευα και πιστεύω στην αναγκαιότητα του πλουραλισμού, ο οποίος στην πραγματικότητα είναι ο χειρότερος εχθρός της εθνικιστικής παράνοιας. Όλα στο «φως» και ταυτόχρονα όλα εκτεθειμένα στη κριτική, χωρίς «κιτρινισμούς» και χυδαία προκατάληψη. Τον εθνικισμό δεν πρέπει να τον φοβάσαι, πρέπει να τον εκθέτεις και να δείχνεις τον πολιτικό του χαρακτήρα.
Τι κάναμε, ωστόσο, από τότε μέχρι σήμερα που το «σκοπιανό» επανέρχεται στην επικαιρότητα σαν ιστορική φάρσα; Κρύψαμε υποκριτικά τη δραματική εθνικιστική διάσταση του ζητήματος στην Ελλάδα - πέραν ασφαλώς του αντίστοιχου παροξυσμού στα Σκόπια - και δεν κάναμε καλά. Δεν «ξεχάστηκε» το Σκοπιανό, όπως είχε προβλέψει ο κ. Κ. Μητσοτάκης όταν ήταν πρωθυπουργός, απλώς σκεπάστηκε! Το σκέπασαν οι υποκριτικές πολιτικές ηγεσίες της χώρας μας, αντί να βοηθήσουν να κατανοήσει ο λαός την πολιτική φύση του προβλήματος της τελικής ονομασίας της γείτονος.
Σήμερα που το καζάνι της λαϊκής αγανάκτησης βράζει εξαιτίας της παράδοσης της διακυβέρνησης και της οικονομίας της χώρας στην τρόικα και των παράπλευρων κοινωνικών συνεπειών των «μνημονίων», έρχεται ο ελληνικός εθνικισμός, καπελωμένος εξ υπαρχής από φασίστες, να τινάξει το καπάκι, με το οποίο ήταν σκεπασμένο το «σκοπιανό», στον αέρα. Και μαζί με αυτό την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα και κάθε «άνετο» δημοκράτη, που σνόμπαρε απαξιωτικά τους παλαβούς εθνικιστές του «στρατός, θρησκεία, πατρίδα, οικογένεια, Καρντάσιαν, πρωινάδικο και μοντέρνο σκυλάδικο».
Δεν είναι αστείο, απλώς γραφικό και ασήμαντο πράγμα αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα με τη μικρή έστω ακόμη έκρηξη του εθνικισμού, με αφορμή ξανά το «σκοπιανό». Θα ακολουθήσουν και μεγαλύτερες εκρήξεις, αν το πολιτικό σύστημα δεν σοβαρευτεί και δεν πάψει να προβοκάρει ή κολακεύει τον ελληνικό εθνικισμό για να μανατζάρει τις εξελίξεις προς το μικροπολιτικό του όφελος της συγκυρίας. Ο εθνικισμός είναι τρέλα που δεν αντιμετωπίζεται χωρίς να ξεγυμνωθεί εγκαίρως πολιτικά. Ο εθνικισμός δεν είναι απολιτική δύναμη, είναι η πλέον πολιτική δύναμη στη σημερινή Ελλάδα και αν δεν τον πάρεις στα σοβαρά θα είναι αυτός που θα οδηγήσει στην ολοκλήρωση της ελληνικής κρίσης – από οικονομική και κοινωνική σε πολιτική και εθνική.
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.