ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ

του Αντώνη Μπόζη

Πρόλογος

     Το θέμα του Βασικού Εισοδήματος (στο εξής : ΒΕ) είναι τεράστιο και σε αυτό το σχετικά μικρό άρθρο απλώς επιχειρώ να συνοψίσω γιατί είμαι ενάντιος στην ιδέα του.

     Ξεκινάω με μια περιληπτική εισαγωγή, την οποία μπορεί να παραλείψει όποιος βιάζεται. Προσωπικά δεν πιστεύω στο γρήγορο διάβασμα · αντιθέτως πιστεύω στο αργό και επίπονο διαλεκτικό κοσκίνισμα κάθε έννοιας και ιδέας και στην συχνή επιστροφή για επαναξιολόγηση στα βασικά κείμενα και σε όσα η συνήθεια μας κάνει να θεωρούμε αυτονόητα. 

     Στην περίπτωση του βασικού εισοδήματος χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, επειδή  αυτή η πρόταση για ριζική –φαινομενικά προς το δικαιότερο– αναμόρφωση του κοινωνικού συστήματος κρύβει στις λεπτομέρειες πολλούς διαβόλους. Ο αριστοκράτης Όσκαρ Γουάιλντ έλεγε ότι η εργασία είναι "η κατάρα των τάξεων που πίνουν", εννοώντας τις τάξεις που κατά αυτόν με δική τους ευθύνη μεθοκοπάνε άσκοπα. Αλλά σήμερα, που λόγω των αυτοματισμών όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι περιττεύουν, φαίνεται ότι οι επικυρίαρχοι ετοιμάζουν έναν αποτελεσματικότερο σκουπιδοφάγο πολλαπλών χρήσεων για τις "τάξεις που πίνουν".

     Ο Όσκαρ Γουάιλντ (βλέπε το έργο του The Soul of Man under Socialism), όπως και ο Καρλ Μαρξ, με την αισιοδοξία των ανθρώπων του βιομηχανικού κόσμου του 19ου αιώνα πίστευαν ότι η αυξημένη παραγωγικότητα των αυτοματισμών και των μηχανών θα φέρει τελικά την ανθρώπινη ευδαιμονία και απελευθέρωση από την εργασία. Ο πολύ παλιότερος Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» αφήνει (αφελώς) να εννοηθεί ότι, αν είχαμε αυτοματισμούς, δεν θα χρειαζόμασταν δούλους.  Ωστόσο η ιστορία δείχνει πως οι επικυρίαρχοι δεν συντηρούν άχρηστες για αυτούς τάξεις και σύγχρονοι ιστορικοί, σαν τον Yuval Noah Harari στο έργο του Homo Deus, προφητεύουν το ακριβώς αντίθετο : την υποχώρηση της "θρησκείας" του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας, αφού πλέον ο άνθρωπος γίνεται όλο και πιο άχρηστος και κατώτερος των μηχανών στην παραγωγή, στον πόλεμο αλλά και στην λήψη αποφάσεων, ακόμα και όταν αυτές αφορούν το ίδιο του το συμφέρον! Πιθανόν να πούμε αντίο και στην φάρσα των εκλογών της αστικής ψευδοδημοκρατίας, αφού ένα έμπειρο σύστημα (expert system) θα μπορεί να γνωρίζει καλύτερα από εμάς τόσο τις επιθυμίες μας, όσο και τα συμφέροντά μας, και θα ξέρει ακριβώς πώς να διοικήσει, ώστε να τα ικανοποιήσει.

Εισαγωγή

Τι είναι και ποιοι θα δικαιούνται το βασικό εισόδημα (Universal Basic Income, UBI);

            Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του, το βασικό εισόδημα είναι ένα χρηματικό ποσό που θα δίνεται σε όλους τους πολίτες ή/και μόνιμους κατοίκους μιας χώρας, ανεξάρτητα αν αυτοί εργάζονται ή όχι, το οποίο θα τους κοντά ή λίγο κάτω από το όριο της φτώχειας. Για παράδειγμα το πιλοτικό πρόγραμμα ΒΕ στο Οντάριο του Καναδά δίνει το 75% του ποσού που αντιστοιχεί στο όριο της φτώχειας [ https://www.fastcompany.com/40532513/inside-ontarios-big-bold-basic-income-experiment ],ενώ ο συνιδρυτής του facebook Zuckerberg προτείνει 500 δολλάρια τον μήνα για κάθε πολίτη των ΗΠΑ [  http://metro.co.uk/2018/02/21/facebook-co-founder-wants-pay-360-monthly-universal-income-7330397/ ].  Σύμφωνα με την νεοφιλελεύθερη μπεχαβιοριστική λογική ο άνθρωπος δουλεύει μόνο για να επιτύχει την ανταμοιβή (καρότο) και να αποφύγει την πείνα (μαστίγιο), συνεπώς αν το βασικό εισόδημα γίνει μεγαλύτερο από το όριο της φτώχειας θα γίνουμε όλοι ‘τεμπέληδες’ και ‘παράσιτα’, και το όλο φιλελεύθερο οικοδόμημα με την πουριτανική εργασιακή ηθική του θα καταρεύσει.  Ο αγγλοσαξωνικός μπεχαβιορισμός (συμπεριφορισμός στα ελληνικά που ξεχάσαμε) βλέπει τον άνθρωπο σαν ένα σύνολο εξαρτημένων αντανακλαστικών βασισμένων με στόχο απλά να εξυπηρετούν πρωτογενή απλά ζωώδη αντανακλαστικά όπως η ικανοποίηση της πείνας, της δίψας και της σεξουαλικής παρόρμησης. Κάθε ενέργεια και απόφαση συνδέεται στο βάθος με αυτά τα πρωτογενή αντανακλαστικά. Για παράδειγμα ένας μπεχαβιοριστής θα σου έλεγε ότι αυταπατάσαι αν νομίζεις ότι βοηθάς την ανθρωπότητα με την πολιτική σου δράση, στην πραγματικότητα πιστεύεις ότι έτσι αυξάνεις τις πιθανότητές σου να επιβιώσεις προσωπικά ή ελπίζεις χωρίς να το ομολογείς να αποκομίσεις προσωπικό όφελος στο μέλλον. Όσοι πιστεύουν ότι οι αυτοματισμοί θα οδηγήσουν σε μια κοινωνία αφθονίας και ευδαιμονίας για όλους χωρίς να χρειάζεται να δουλεύουν όπως ο Peter Diamandis του Singularity University (https://www.youtube.com/watch?v=3cXPWyP0BBs0 ) ή ο Jacque Fresco του Venus project (https://www.thevenusproject.com/) .

Ποιοι ξεκίνησαν την ιδέα του βασικού εισοδήματος;

     Η ιδέα (ή παραλλαγές της) είναι πολύ παλιά· ξεκινάει από ριζοσπάστες του 18ου και 19ου αιώνα όπως ο Thomas Spence  και ο Thomas Paine. Όμως τον 20ο αιώνα εξαιτίας των μεγάλων οικονομικών  κρίσεων οι φιλελεύθερες ηγεσίες  συνειδητοποίησαν τις αντιθέσεις του καπιταλισμού και έλαβαν τα μέτρα τους. Μετά το αποτυχημένα πειράματα της διατήρησης του καπιταλισμού μέσω του φασισμού στις διάφορες παραλλαγές του,  της Χριστιανοδημοκρατίας, του καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο μέσω του παρηκμασμένου πλέον Κεϋνσιασμού και της Σοσιαλδημοκρατίας, η σκυτάλη πέρασε πλέον στους συντηρητικούς και στους νεοφιλελεύθερους, οι οποίοι αναζητούν απεγνωσμένα να διασώσουν τον καπιταλισμό χωρίς να θυσιάσουν την χρηματοοικονομική ασυδοσία (ελευθερία κατά αυτούς) που δημιούργησε την κρίση του 2008.  Έτσι ξαναέγινε επίκαιρη η ακραία για την εποχή της πρόταση του νεοφιλελεύθερου Μίλτον Φρήντμαν για εξαφάνιση του συνόλου του κοινωνικού κράτους. Ο Φρήντμαν πρότεινε το "negative income tax" (αρνητικός φόρος εισοδήματος), το οποίο εγγυάται ένα ελάχιστο εισόδημα, ως υποκατάστατο του συνόλου της κοινωνικής πρόνοιας αλλά και δίκτυ ασφαλείας, για να αφήσει ανοικτό το πεδίο σε αυτό που αυτός ονομάζει, "ελευθερία", δηλαδή τον περιορισμό του ελεγκτικού ρόλου του κράτους και την ιδιωτικοποίηση δραστηριοτήτων που ακόμα και ο Άνταμ Σμιθ θεωρούσε εντελώς απαραίτητο να μείνουν στην αρμοδιότητά του και μακριά από το "αόρατο χέρι" της αγοράς (π.χ. άμυνα, δικαιοσύνη, δημόσια έργα (δρόμοι, λιμάνια, κανάλια κλπ), την εκπαίδευση των νέων και τέλος την αξιοπρεπή διαβίωση των κυβερνητών) . Αξίζει να παρακολουθήσει κανείς τον ίδιο τον Φρήντμαν στις συζητήσεις με τίτλο "free to choose" οι οποίες εύκολα εντοπίζονται στο διαδίκτυο. Ειδικά στο τέταρτο επεισόδιο με τίτλο «from cradle to grave» ο Φρήντμαν επιτίθεται στην ιδέα του κράτους πρόνοιας και αντιπροτείνει τον «αρνητικό φόρο εισοδήματος», δηλαδή μια μορφή ΒΕ.

Ποιοι προωθούν σήμερα το ΒΕ;

     Σήμερα η συζήτηση για το ΒΕ δεν αφορά πλέον μόνο ακτιβιστές (όπως στην περίπτωση του δημοψηφίσματος στην Ελβετία το 2016, στο οποίο το 77% καταψήφισε το βασικό εισόδημα) ούτε ιδεοληπτικούς σαν τον Φρήντμαν που θαυμάζαν την οικονομική ελευθερία και την ελευθερία επιλογών στο καθεστώς του Πινοσέτ στην Χιλή. Η σύγχρονη σχετική συζήτηση για την ελευθερία στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στο μάθημα του Michael Sandel με τον τίτλο "Justice. What is the right thing to do" και ειδικότερα η διάλεξη με τίτλο "free to choose" δείχνει ότι η ίδια δογματική νεοφιλελεύθερη αντίληψη περί «ελευθερίας» εξακολουθεί να κυριαρχεί στους πολιτικούς επιστήμονες που θα αποφοιτήσουν σύντομα από το Χάρβαρντ με προορισμό να αναλάβουν θέσεις στα κεντρικά πόστα της Πλανηταρχίας. Υπάρχουν και πιο σύγχρονοι υποστηρικτές του βασικού εισοδήματος, όπως ο εισηγητής της έννοιας του "πρεκαριάτου"  (ανασφαλές εργαζόμενο προλεταριάτο) Guy Standing, ο οποίος  ισχυρίζεται ότι το βασικό εισόδημα όχι μόνο θα εξασφαλίσει την κοινωνική ειρήνη, αλλά θα αυξήσει και την παραγωγικότητα, και προωθεί την ιδέα σθεναρά στα βιβλία του, από τα κανάλια, αλλά και στην ετήσια συνάντηση του Νταβός. Στην συνάντηση του Νταβός το 2017 και το 2018 έγιναν πολλές σχετικές συζητήσεις, οι οποίες συνέδεαν το βασικό εισόδημα με την άνοδο των αυτοματισμών και την προβλεπόμενη ανεπιστρεπτί απώλεια μέσα σε λίγα χρόνια του 40-80% των θέσεων εργασίας, με ελάχιστες υπερεξειδικευμένες νέες δουλειές να παίρνουν την θέση τους. Πρέπει να σημειωθεί ότι σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες ήταν υπέρ, ο καθένας προτείνοντας και κάποιες τροποποιήσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις τροποποιήσεις είναι φιλελεύθερης λογικής και βασίζονται στην ανησυχία ότι κάποιοι θα «επωφεληθούν» για να ζουν «παρασιτικά» χωρίς να δουλεύουν, αφού θα στερηθούν το μοναδικό ανθρώπινο κίνητρο που κατανοεί η φιλελεύθερη μπεχαβιοριστική ψυχολογία, δηλαδή το κίνητρο του προσωπικού οφέλους. Δεν λείπουν και κάποιες «θεωρητικές/φιλοσοφικές» τοποθετήσεις, όπως αυτή του Michael Sandel στην συζήτηση στο Νταβός το 2017, οι οποίες χρησιμεύουν για να προσθέτουν την απαραίτητη ηθικιστική σάλτσα.

 

Τι λέει η δοκιμή στην πράξη;

     Η ιδέα δοκιμάζεται ήδη σε διάφορες παραλλαγές στην Ινδία, την Κένυα και αλλού. Στην Βραζιλία και την Αλάσκα υπάρχουν ήδη συστήματα κοινωνικής πρόνοιας με πολλές ομοιότητες, αλλά σαφώς διακριτά από το ΒΕ. Τα αποτελέσματα επιδέχονται αντικρουόμενες ερμηνείες για διάφορους λόγους, αλλά κυρίως επειδή οι συμμετέχοντες γνωρίζουν ότι το πρόγραμμα  στο οποίο παίρνουν μέρος είναι πιλοτικό και θα λήξει σύντομα, συνεπώς δεν έχουν την ίδια συμπεριφορά που θα επεδείκνυαν αν το εισόδημα αυτό ήταν ισόβιο και χωρίς καμμία προϋπόθεση.

Προτεινόμενα επιχειρήματα υπέρ του βασικού εισοδήματος

1)      Διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης
Η τεχνολογική επανάσταση των αυτοματισμών θα κάνει πολύ σύντομα περιττή την εργασία μεγάλων "μαζών" εργαζόμενων. Αυτό υποστηρίζει ο ιδρυτής του facebook: Mark Zuckerberg, ενώ πολλοί άλλοι δισεκατομμυριούχοι το υποστηρίζουν. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο οι εκπρόσωποι του συστήματος έκαναν πολλές συζητήσεις στην συνάντηση του Νταβός τον Ιανουάριο του 2017 σχετικά με το βασικό εισόδημα.

2)      Αυξημένη παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα των αυτοματισμών
Οι νέες δουλειές που θα προκύψουν θα είναι τόσο εξειδικευμένες (προγραμματισμός, ρομποτική, "μεγάλα δεδομένα" [big data], ίντερνετ των πραγμάτων, τρισδιάστατη εκτύπωση) (ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ) ώστε δεν θα είναι διαθέσιμες παρά μόνο στους ελάχιστους που θα έχουν πρόσβαση στην απαιτούμενη εκπαίδευση. Συνεπώς πρέπει να βρεθεί μια "τελική λύση" για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού με παρωχημένες δεξιότητες, η εργασία του οποίου θα είναι άχρηστη, η επανεκπαίδευσή του "οικονομικά ασύμφορη" και η "τακτοποίησή του" μέσω ενός βασικού εισοδήματος αναγκαία.

3)      Αυξημένη παραγωγικότητα του εργαζόμενου
Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο εργαζόμενος που λαμβάνει το ΒΕ και γνωρίζει ότι σε περίπτωση που χάσει την δουλειά του δεν κινδυνεύει να βρεθεί χωρίς εισόδημα εργάζεται καλύτερα και είναι πιο αποδοτικός. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για πνευματικές και δημιουργικές εργασίες όπου η απόδοση δεν εξαρτάται τόσο από τον χρόνο που ξοδεύεις στην εργασία ή την αυστηρή τήρηση του ωραρίου. Δες για παράδειγμα την τοποθέτηση του Kavi Guppta στο Forbes (https://www.forbes.com/sites/kaviguppta/2016/09/22/basic-income-might-be-the-answer-to-societys-productivity-crisis/#312f7c4862b3 ), όπου επικαλείται την πυραμίδα των αναγκών του Μάσλου για να ισχυριστεί ότι ένας άνθρωπος με καλυμμένες τις στοιχειώδεις του ανάγκες και ασφαλής είναι πιο δημιουργικός και παραγωγικός.

4)      Βασικό κοινωνικό δικαίωμα
Το βασικό εισόδημα απελευθερώνει τον εργαζόμενο από τον εκβιασμό και το άγχος της αναγκαστικής ανεύρεσης εργασίας για να επιβιώσει. Τα ξεχασμένα "κοινωνικά δικαιώματα" της χάρτας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκουν επιτέλους την δικαίωσή τους, χάρις στο Νταβός και στα διεθνή φόρα...

5)      Ελεύθερος χρόνος και προσωπική ολοκλήρωση
Οι άνθρωποι θα έχουν περισσότερο καιρό διαθέσιμο για σκέψη και δημιουργική εργασία (καλλιτεχνική, επιστημονική κλπ), όποτε αυτοί το επιθυμήσουν, απλώς σταματώντας να εργάζονται για κάποιον καιρό και αναζητώντας τα πραγματικά ενδιαφέροντά τους.

6)      Δυνατότητα επανεκπαίδευσης του εργαζόμενου
Ο εργαζόμενος που χάνει την δουλειά του ή την βλέπει να απειλείται από τις νέες τεχνολογίες θα έχει την δυνατότητα να αποχωρήσει από την αγορά εργασίας για όσον καιρό χρειάζεται έτσι, ώστε να επανεκπαιδευτεί και να επανέλθει με αυξημένες δεξιότητες μετά από κάποιο διάστημα.

7)      Άνοδος της ποιότητας του εργατικού δυναμικού
Πολλοί ισχυρίζονται ότι η δυνατότητα προσωρινής απόσυρσης από την αγορά εργασίας και επανεκπαίδευσης θα ανεβάσει την ποιότητα του εργατικού δυναμικού, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητας στις χώρες που θα υιοθετήσουν το βασικό εισόδημα.

8)      Αυξημένη δημιουργικότητα και εφευρετικότητα
Η αίσθηση κοινωνικής ασφάλειας θα δώσει την δυνατότητα σε περισσότερους δημιουργικούς ανθρώπους να σταματήσουν να δουλεύουν για όσο καιρό χρειάζεται ώστε να δημιουργήσουν νέες τεχνολογίες. Η νέα τεχνολογία και το "πνευματικό κεφάλαιο" θεωρούνται πλέον βασικοί συντελεστές της παραγωγής προστιθέμενης υπεραξίας και της ανταγωνιστικότητας ιδίως σε διεθνές πεδίο.

Αντεπιχειρήματα στα ανωτέρω επιχειρήματα

1)      Η Διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης δεν είναι ζητούμενο για τις τάξεις και τους λαούς που παγιδεύτηκαν στον πάτο· το ζητούμενο είναι η ανατροπή του παγκοσμιοποιητικού καπιταλισμού και η δημιουργία ανεξάρτητων δημοκρατικών εθνών-κρατών. Το βασικό εισόδημα φιλοδοξεί να γίνει ένα σχεδιασμένο άνωθεν προστατευτικό δίκτυ για τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, με σκοπό να εκτραπούν τα πραγματικά αιτήματα που αναδύονται από τον ίδιο τον λαό (παράδειγμα τέτοια εκτροπής : το λαϊκό αίτημα για δωρεάν κρατικά σχολεία εκτρέπεται στην νεοφιλελεύθερη συνταγή της εκπαίδευσης σε ιδιωτικά σχολεία που πληρώνονται με δωρεάν κρατικά κουπόνια, μέτρο που εφαρμόστηκε στην Νέα Ορλεάνη μετά τον τυφώνα Κατρίνα με τις ευλογίες του Μίλτον Φρήντμαν (βλέπε Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, c 2007, Εκδόσεις Λιβάνη 2010).

2)      Η Αυξημένη παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα των αυτοματισμών, οι οποίες θα αφήσουν δουλειές μόνο για λίγους με μεγάλη εξειδίκευση, δεν είναι παρά ένα πρόσχημα για το "αναπόφευκτο" του κοινωνικού αποκλεισμού. Μόνο ένας φιλελεύθερος θεωρεί λογικό να αυξάνονται παράλληλα η παραγωγικότητα, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η δυστυχία, διότι βλέπει τα αγαθά ως εμπορεύματα που πωλούνται για κέρδος και όχι ως πλούτο που μπορεί να συμβάλλει στην ελάττωση του μόχθου και στην βελτίωση της ζωής. Η αυξημένη ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα των αυτοματισμών είναι κατά την γνώμη μου ισχυρό επιχείρημα υπέρ της λαϊκής κεντρικά κατευθυνόμενης οικονομίας. Οι πατέντες και οι αυτοματισμοί απειλούν να δημιουργήσουν αβυσσαλέα χάσματα στην κοινωνία ανάμεσα στους κατόχους αυτών των τεχνολογιών και όλους τους υπόλοιπους. Οι τεράστιες αυτές ανισότητες καταργούν στην πράξη κάθε δυνατότητα για ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Επιπλέον μια δημοκρατία δεν βλέπει τον πολίτη ως "οικονομικά ασύμφορο βάρος". Αντίθετα, η αυξημένη παραγωγικότητα μεταφράζεται σε πλούτο ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αυξηθεί ο πληθυσμός, ο διαθέσιμος ελεύθερος χρόνος, η συμμετοχή στην επιστημονική και καλλιτεχνική δημιουργία και το βιοτικό επίπεδο ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ.

3)      Αυξημένη παραγωγικότητα του εργαζόμενου.  Το ζητούμενο για μένα είναι να καρπωθεί αυτήν την αυξημένη παραγωγικότητα το σύνολο της ανθρωπότητας και όχι η νέα ελίτ των εργαζόμενων. Η παραγωγικότητα αυξήθηκε τουλάχιστον επί πενήντα στον αγροτικό τομέα, αλλά ακόμα πεθαίνει κόσμος από την πείνα, παρά την περίφημη "πράσινη επανάσταση", τα γενετικά μεταλλαγμένα και το επιβεβλημένο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου διεθνές εμπόριο με ελαττωμένους δασμούς (το οποίο κατά τους πιστούς της θρησκείας της παγκοσμιοποίησης ξεκινώντας από τον Ρικάρντο υποτίθεται ότι θα ελάττωνε την πείνα και θα εξορθολόγιζε τη χρήση της αγροτικής γης παγκόσμια). Στην βιομηχανία η παραγωγικότητα αυξήθηκε ακόμα περισσότερο, αλλά, παρά την επιπλέον "απελευθέρωση" των γυναικών μέσω της μισθωτής σκλαβιάς και την εντατικοποίηση της εργασίας, δεν καταναλώνουμε σπίτια και τροφή 50 φορές φθηνότερα. Μάλλον το αντίθετο. Ακόμα και ένας Μικρασιάτης εργάτης των αρχών του 20ου αιώνα στην Ελλάδα μπορούσε να ελπίζει ότι θα αγοράσει σπίτι και θα ζήσει πολυμελή οικογένεια, ενώ σήμερα δεν βγάζει ούτε τα λεφτά για ένα ενοίκιο και η αναγκαστικά εργαζόμενη γυναίκα του τα λεφτά για διατροφή.

4)      Βασικό κοινωνικό δικαίωμα.  Είναι υποκρισία και αντίφαση να κόπτεται ο φιλελευθερισμός για ένα βασικό κοινωνικό δικαίωμα, το οποίο αρνούνταν οι σκληρότεροι και συνεπέστεροι οπαδοί του στο πρόσφατο παρελθόν. Οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην ΖΩΗ και όχι απλώς στην ΕΠΙΒΙΩΣΗ. Η ζωή περιλαμβάνει το δικαίωμα στην συμμετοχή στην κοινωνία, δηλαδή την συμμετοχή στην παραγωγή, την εκπαίδευση, την ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ και την λήψη αποφάσεων, χωρίς κανέναν κοινωνικό αποκλεισμό. Τα κοινωνικά δικαιώματα είναι ασυμβίβαστα με την ρητορική του φιλελευθερισμού περί «ελευθερίας» και συνεπώς δεν μπορεί παρά να λειτουργούν μόνο ως πρόσχημα.

5)      Ελεύθερος χρόνος και προσωπική ολοκλήρωση. Πρέπει να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στην λήψη αποφάσεων και στην Παιδεία, αλλιώς το επιχείρημα δεν έχει νόημα. Στοιχειώδης προϋπόθεση είναι η διάθεση στους πάντες του συνόλου της γνώσης (επιστημονικά περιοδικά, πατέντες, μυστικές κρατικές συμφωνίες κλπ).  Είναι κοροϊδία να μιλάμε για προσωπική ολοκλήρωση όταν δεν δημιουργούμε ταυτόχρονα τις υλικές προϋποθέσεις για την χρήση της γνώσης από τους πάντες. Όμως μια τέτοια απαίτηση προσκρούει σε μια βασική απαίτηση του φιλελευθερισμού, την «ελευθερία» (στην πραγματικότητα ασυδοσία) να ιδιωτικοποιούνται τα πάντα – κάθε ιδέα, κάθε τεχνολογία, ακόμα και κάθε ζωντανός οργανισμός. Ο φιλελευθερισμός απαιτεί να αφήνουμε τους ανθρώπους να συνάπτουν «ελεύθερα» (δηλαδή ασύδοτα ως προς τις κοινωνικές τους συνέπεις) συμβόλαια, για να πουλάνε και να αγοράζουν ιδέες και τεχνολογίες ικανές να δημιουργούν μονοπώλια και να αποκλείουν την πρόσβαση σε όλους όσοι "δεν χρειάζεται να ξέρουν". Η γνώση στον φιλελευθερισμό δεν είναι παρά ένα εργαλείο παραγωγής και ένα εμπόρευμα όπως όλα τα άλλα – και όχι κοινό κτήμα της ανθρωπότητας και εργαλείο προσωπικής ολοκλήρωσης.

6)      Δυνατότητα επανεκπαίδευσης του εργαζόμενου. Το επιχείρημα αυτό αποκαλύπτει την εργαλειακή αντίληψη που επιφυλάσσει για τον εργαζόμενο η ωφελιμιστική νεοφιλελεύθερη λογική. Αυτήν την απασχολεί κυρίως η εκπαίδευση των "μαζών" μόνο για την μεγιστοποίηση του κέρδους, ενώ δικαιολογεί την χρήση του εργαζόμενου ως εργαλείου με το πρόσχημα του «ελεύθερου συμβολαίου». Φυσικά τίποτα το ελεύθερο δεν υπάρχει στην προσπάθεια του άνεργου να βρει μια δουλειά για να επιβιώσει, και ακόμα λιγότερη ελευθερία θα υπάρχει στην προσπάθεια αυτού που ζει με το ΒΕ να επενδύσει χρόνο και χρήμα στην επανεκπαίδευσή του σε μια δεξιότητα που δεν γνωρίζει για πόσο ακόμα θα παραμείνει εκτός αυτοματοποίησης. Τον άνθρωπο τον απασχολεί η προσωπική του ολοκλήρωση και νοηματοδότηση και όχι πώς θα γίνει πιο χρήσιμος για αυτούς που τον εκμεταλλεύονται. Τον απασχολεί κυρίως η παιδεία, και η εκπαίδευση μόνο για τους δικούς του προσωπικούς στόχους.

7)      Άνοδος της ποιότητας του εργατικού δυναμικού.  Ο άνθρωπος δεν είναι έπιπλο για να μετριέται η ποιότητά του μόνο από την χρήση του από άλλους, όπως συμβαίνει στην χαοτική ζούγκλα της "αγοράς εργασίας" και της βιομηχανίας παραγωγής πλαστών αναγκών. Ακόμα χειρότερα, θα διογκωθούν το παρασιτικό προλεταριάτο και οι υπηρεσίες προς τους επικυρίαρχους. Η αγορά με το "αλάνθαστο κριτήριό της" μπορεί να ξεφορτωθεί τους γιατρούς και τους δασκάλους, ως ποιοτικά κατώτερους , και να δώσει περισσότερη αξία στους συνοδούς πολυτελείας, στην πορνεία και στους ψευδοκαλλιτέχνες της υποκουλτούρας και της δημιουργίας νοητικής σύγχυσης. 

8)      Αυξημένη δημιουργικότητα και εφευρετικότητα.  Το μεγαλύτερο κομμάτι της τεχνολογικής γνώσης περιφρουρείται από πατέντες και βιομηχανικά μυστικά, ενώ η ελάχιστη που περισσεύει κλειδαμπαρώνεται σε πανάκριβα πανεπιστήμια και απρόσιτες στο κοινό δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά. Όμως οι νέες ανακαλύψεις και επινοήσεις αφ΄ενός μεν βασίζονται στο σύνολο της επί αιώνες συσσωρευμένης γνώσης, αφ΄ετέρου δε κάποιες απ΄αυτές διατίθενται δωρεάν, με αποτέλεσμα, αυτοί που εκμεταλλεύονται τις πατέντες, ουσιαστικά να καρπώνονται ιδιοκτησία όλης της ανθρωπότητας. Επίσης οι δυνατότητες ανεξάρτητης επιστημονικής δημιουργίας είναι περιορισμένες. Μπορείς να φτιάξεις λογισμικό και ζωγραφιές, αλλά δεν μπορείς να κατασκευάσεις πυραύλους ή να κάνεις πειράματα νευροφυσιολογίας. Αλλά ακόμα και όσοι καταφέρουν να δημιουργήσουν ανεξάρτητα, δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να πουλήσουν την δημιουργία τους στο κεφάλαιο ή να την δημοσιεύσουν, παραχωρώντας την έτσι δωρεάν σε αυτούς που θα επωφεληθούν. Με το υπάρχον πολιτικοοικονομικό σύστημα η "πνευματική δημιουργία" ενισχύει τις κοινωνικές αντιθέσεις. Η δημιουργία πλεονάσματος "πνευματικού κεφαλαίου" θα μειώσει απλά την αξία των επιστημόνων στην αγορά εργασίας και θα δημιουργήσει ένα πλεόνασμα απλήρωτης και μαύρης πνευματικής εργασίας. Ήδη η απλήρωτη εργασία δημουργών ελεύθερου λογισμικού έχει αντιγραφεί από το εμπορικό λογισμικό και αποφέρει κέρδη, οι εταιρείες βιοτεχνολογίας πατεντάρουν τους ζωντανούς οργανισμούς που δημιούργησαν πολλές γενιές γεωργών και κτηνοτρόφων ή εκατομμύρια χρόνια φυσικής επιλογής και οι εταιρείες πατεντάρουν κατασκευές που βασίζονται σε πληρωμένη από το σύνολο της κοινωνίας βασική έρευνα.

Επιπλέον επιχειρήματα ενάντια στο βασικό εισόδημα

     Αλλά το ζήτημα έχει πολλές ακόμα παραμέτρους, τις οποίες δεν εξετάζουν πλήρως οι φιλελεύθεροι οπαδοί του βασικού εισοδήματος και κατά την γνώμη μου είναι ακόμα σημαντικότερες.

     Στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου ο Μαρξ αναλύει σε έκταση τα "poor laws" και τα ενοριακά βοηθήματα στους άνεργους. Η ανάλυση των επιπτώσεων αυτών των πολιτικών δείχνει με τον καλύτερο τρόπο πώς η εξαθλίωση και η εξάρτηση από επιδόματα φτιάχνουν τους πιο παθητικούς ανθρώπους. Όσοι δεν μπορούσαν να προσληφθούν πλέον στην βιομηχανία, πασχίζανε να ζήσουν από τα λίγα που τους έδιναν οι ενορίες, ενώ δύσκολα κατάφερναν να ξαναβρούν δουλειά.

Ο έλεγχος της ενεργούς ζήτησης και των κοινωνικών αντιδράσεων

     Βασικό χαρακτηριστικό της κρίσης του 2008 πέρα από τα τεράστια χρέη των τραπεζών ήταν η δραματική ελάττωση της ενεργού ζήτησης παγκόσμια. Η πολιτική να δοθούν τεράστιες ενισχύσεις στις τράπεζες ξεκίνησε με το ‘καλό παράδειγμα’ του Τόνυ Μπλερ στο Ηνωμένο Βασίλειο και επεκτάθηκε παγκόσμια. Η πολιτική αυτή έφτασε μέχρι και τον αποδιοπομπαίο τράγο της Ευρώπης, την Ελλλάδα, η οποία  φορτώθηκε τεράστια ΔΗΜΟΣΙΑ δάνεια για να διασώσει τις  ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ τράπεζες ΞΕΝΩΝ συμφερόντων. Η θεωρία ότι η ρευστότητα των τραπεζών θα οδηγήσει σε ευκολότερα δάνεια, ρευστότητα στον κόσμο και άρα αύξηση της ενεργού ζήτησης φυσικά δεν λειτούργησε. Ακόμα και η περίφημη ποσοτική χαλάρωση, δηλαδή ΔΩΡΕΑΝ ΧΡΗΜΑ ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ δεν κατάφερε να πείσει τις τράπεζες να δώσουν πιστώσεις στην πραγματική οικονομία και να δημιουργήσουν ενεργή ζήτηση. Έτσι, όπως επισημαίνουν οικονομολόγοι σαν τον Ray Dalio, πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να δοθεί χρήμα απευθείας στον κόσμο που θα το καταναλώσει για να καλύψει τις άμεσες ανελαστικές του ανάγκες (τροφή, στέγη, ρούχα κλπ) και όχι σε τράπεζες οι οποίες θα το επενδύσουν εκεί που θα επιτύχουν υψηλότερο κέρδος ή ασφάλεια σε περίοδο κρίσης, αδιαφορώντας για το διαθέσιμο χρήμα στον καταναλωτή και για την δημουργία ενεργού ζήτησης. Πρέπει λοιπόν σύμφωνα με τον Ray Dalio να βρεθεί ένας τρόπος να δοθεί σε όλον τον κόσμο αυτό που αποκαλεί «λεφτά από το ελικόπτερο» (helicopter money) (https://www.youtube.com/watch?v=UBXjlNNNFus).

     Με το ΒΕ οι επικυρίαρχοι θα μπορούν να δίνουν αυτά τα «λεφτά από το ελικόπτερο», δηλαδή θα αποκτήσουν την δυνατότητα να δημιουργούν όση "ενεργή ζήτηση" τους βολεύει ανά περίσταση ελέγχοντας την ροή (του ΒΕ) σε αυτούς που ξοδεύουν αναγκαστικά όλο τους το εισόδημα σε ανελαστικές ανάγκες χωρίς δυνατότητα αποθησαύρισης ή αποταμίευσης.  Όπως οι πιστωτικές κάρτες και τα εύκολα δάνεια στην δεκαετία του ΄90, έτσι ακριβώς και το βασικό εισόδημα θα δημιουργήσει μαζικά χρήμα από το τίποτα και να ξαναπαγιδεύσει τις μάζες στην καταναλωτική αποχαύνωση από την οποία βγήκαν απότομα μετά την οικονομική κρίση του 2008. Το ΒΕ θα μοιράζεται από το κράτος και έτσι παρέχει μια αξιόπιστη πηγή ενεργού ζήτησης για όλη την κεφαλαιοκρατική τάξη, παραμερίζοντας τους εσωτερικούς ανταγωνισμού οι οποίοι συχνά οδηγούν τους κεφαλαιοκράτες σε συγκρούσεις και ανταγωνισμούς για το μερίδιο της αγοράς οι οποίες αντιβαίνουν με τα συμφέροντά τους ως τάξη.   Το ΒΕ θα δώσει την δυνατότητα να φτιαχτεί ένα "συμβόλαιο κυρίων" ανάμεσα στις τράπεζες και τις πολυεθνικές, απομακρύνοντας προς χάριν του κοινού συμφέροντος (της διατήρησης της ενεργού ζήτησης) το ενδεχόμενο ασυνεννοησίας μεταξύ τους, παρά τον παράλληλο ανταγωνισμό τους για το κομμάτι αυτής της ζήτησης που θα καρπωθεί η κάθε μία. Αυτό θα δώσει στο καπιταλιστικό κράτος την δυνατότητα να προλαμβάνει τις οικονομικές κρίσεις, χωρίς να προσβάλλεται η δομή της καπιταλιστικής παραγωγής.

Όμως ανοίγεται και η άλλη δυνατότητα, αυτή της δραστικής και απότομης μείωσης του ΒΕ και συνεπώς της ενεργού ζήτησης όταν αυτό είναι επιθυμητό είτε από την ντόπια ελίτ είτε από κάποιο ξένο κέντρο αποφάσεων τα οποία ελέγχουν το κράτος. Κάτι τέτοιο θα είχε ως αποτέλεσμα μια τεχνητή κρίση με στόχο είτε να χτυπήσει τα μικρά εισοδήματα και επιχειρήσεις και να αυξηθεί η συγκέντρωση του κεφαλαίου είτε να καταστείλει αναταραχές.

Θα πεθάνει άραγε το «ελάχιστο κράτος» των αναρχοκαπιταλιστών;

     Όσοι ακούνε για πρώτη φορά για το ΒΕ, φαντάζονται ότι αυτό αναγκαστικά θα ισχυροποιήσει κατά πολύ το κράτος το οποίο θα διαχειρίζεται τεράστια ποσά.  Κάποιοι «αριστεροί» μπορεί να φαντάζονται ότι αυτό θα είναι ένα νέο κράτος πρόνοιας απαλλαγμένο από την περιττή γραφειοκρατία το οποίο θα αναδιανέμενει εισόδημα σε τεράστια κλίμακα. Αυτό φοβίζει κάποιους φιλελεύθερους επικριτές της παλιάς σχολής που φαντασιώνονται ακόμα την παντοδυναμία του «αόρατου χεριού» και αδυνατούν να δεχθούν την έκταση των μέτρων που απαιτούνται για να παραμείνει στην ζωή ο φιλελεύθερος καπιταλισμός. Θα γίνει άραγε το ΒΕ το άδοξο τέλος του περίφημου «ελάχιστου κράτους» (minimal state) το οποίο προωθούν οι αναρχοκαπιταλιστές (δηλαδή ακραίοι νεοφιλελεύθεροι) στα Αμερικάνικα Πανεπιστήμια όπως το Yale και το Harvard, όπου εκκολάπτονται οι μελοντικοί πλανητάρχες και τα μπουμπούκια που θα παίξουν τον ρόλο των συμβούλων τους; 

     Δεν πιστεύω ότι θα δώσουν στο κράτος μια τόσο μεγάλη ισχύ, διότι το κράτος δίνει εύκολο στόχο στην αγανάκτηση του λαού και κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να πέσει στα χέρια μιας δημοκρατικής επανάστασης. Οι κεφαλαιοκράτες θέλουν ένα ελάχιστο κράτος (όπως το οραματίστηκαν ο Hayek, ο Friedman και φυσικά ο Robert Nozick [Anarchy, state and utopia 1974]) με περιορισμένη ισχύ και ρόλο μόνο στην αστυνόμευση της τήρησης των μεταξύ τους συμφωνιών, και βλέπουν με δυσπιστία οποιαδήποτε συγκέντρωση ισχύος η οποία μπορεί να εκτραπεί ενάντια στα συμφέροντά τους. Η δημιουργία από το τίποτα του χρήματος μπορεί κάλλιστα να ιδιωτικοποιηθεί ή να ανατεθεί σε μια ΜΚΟ ή σε μια «ανεξάρτητη αρχή» όπως είναι για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Μπορεί ακόμα να ανατεθεί σε μια αρχή σαν το αμερικάνικο Federal Reserve το οποίο κρατάει μυστικούς τους σημερινούς μετόχους του, και οι οποίοι μάλλον παραμένουν ίδιοι με τους αρχικούς δηλαδή οι μεγάλες Αμερικανικές τράπεζες. Μια λύση σαν το αμερικάνικο Federal Reserve νομίζω ότι θα παραχωρήσει τον πλήρη έλεγχο της ενεργού ζήτησης σε μια «κομμούνα» τραπεζών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, και είναι η πιο λογική κατάληξη δεδομένου ότι αυτά τα ιδρύματα ελέγχουν αυτήν την στιγμή την οικονομία και τα κράτη και σιγοντάρουν κρυφά τις καμπάνιες υπέρ του ΒΕ φέρνοντάς το στα φώτα της δημοσιότητας και στα διεθνή φόρα στο Νταβός και αλλού.

     Υπάρχει βέβαια και το άλλο ενδεχόμενο, να δοθεί πραγματικά στο κράτος αυτή η αρμοδιότητα. Αυτό μπορεί να βόλευε στο μοντέλο του «καπιταλισμού των υμετέρων» (crony capitalism) το οποίο ζει παρασιτικά από το κράτος και το οποίο ενδεχομένως θα έβρισκε τρόπο να επωφελείται από τον έλεγχο της κρατικής κάνουλας  του ΒΕ. Όμως αυτό το ενδεχόμενο δεν θα οδηγήσει σε ένα ισχυρότερο κράτος με μεγαλύτερη γραφειοκρατία γιατί ο ρόλος του θα περιορίζεται στο να παρέχει ή να δημιουργεί από το τίποτα πίστωση (χρήμα) σύμφωνα με τα συμφέροντα των εταιριών που το ελέγχουν˙  δεν θα οδηγήσει σε μια κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία γιατί το ΒΕ δεν συνεπάγεται κανέναν έλεγχο στα μέσα παραγωγής και στα αγαθά που θα παραχθούν αλλά μόνο στην τελική κατανάλωση˙  και δεν θα οδηγήσει σε δημοκρατικό έλεγχο του κράτους γιατί η «άχρηστη τάξη» όπως την αποκαλεί ο Yuval Harari δεν θα έχει απολύτως καμμία δύναμη να ασκήσει πιέσεις και να επηρεάσει τις πολιτικές αποφάσεις.

     Συμπεραίνω ότι η δυστοπία του «ελάχιστου κράτους» το οποίο είναι απαραίτητο στοιχείο της παγκοσμιοποίησης παραμένει αλώβητη από το ΒΕ. Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, διότι το ΒΕ και το ελάχιστο κράτος εξυπηρετούν τον ίδιο τελικό σκοπό που είναι η παγκοσμιοποίηση. Στην τελευταία παράγραφο αυτού του άρθρου θα δείξω πως το ΒΕ μπορεί να λειτουργήσει ως ο Δούρειος Ίππος της παγκοσμιοποίησης.

Η μετατροπή του κοινωνικά ανήσυχου άνεργου σε έναν αδιάφορο άεργο

     Με το ΒΕ θα δημιουργηθεί από τα κατάλοιπα της προς εξαφάνιση μεσαίας τάξης ένα νέο λούμπεν προλεταριάτο, το οποίο θα είναι εντελώς αποκλεισμένο και ανίκανο να ανελιχθεί κοινωνικά.  Το προλεταριάτο αυτό θα αισθάνεται ασφαλές μόνο εφόσον παραμένει υπάκουο στο κράτος από το οποίο τρέφεται, επομένως δεν θα τολμά να εξεγερθεί.

     Οι επικυρίαρχοι θα μπορούν να αποκλείσουν "ανθρωπιστικά" τους "οικονομικά άχρηστους", δίνοντάς τους μόνο όσα απαιτούνται για την επιβίωσή τους, στερώντας τους κάθε ελπίδα κοινωνικής ανόδου.  Αυτό συμπεραίνεται επειδή δεν γίνεται λόγος για δικαίωμα τζάμπα παιδείας αλλά ΜΟΝΟ για χρήμα, δηλαδή για δικαίωμα στην επιβίωση και στην κατανάλωση εντός μιας εμπορευματικής κοινωνίας.    Η αποδοχή ενός τέτοιου είδους «κοινωνικού συμβολαίου» παραμερίζει πλήρως το δικαίωμα στην εργασία ως διεκδίκηση. Η νέα αυτή τάξη αναμένεται να γίνει η πλειοψηφία, δηλαδή αυτό που στην ψυχολογία αποκαλείται «στατιστικώς φυσιολογικό» και θα θεωρούν τον εαυτό τους όχι ως αποκλεισμένο άνεργο, αλλά ως άεργο χωρίς καμμία υποχρέωση πέρα από την υπακοή απέναντι σε μια κοινωνία η οποία απλά τους συντηρεί. Αυτό θα έχει τεράστιες ψυχολογικές συνέπειες, και εδώ θα αποτολμήσω να κάνω μια πρόβλεψη. Πιστεύω ότι ο ναρκισσιστικός καταναλωτικός ατομισμός που κυριαρχεί στα αγγλοσαξωνικά πολιτιστικά προτεκτοράτα θα μετεξελιχθεί στους άεργους του ΒΕ σε έναν ατομισμό χειρότερο, πιο μηδενιστικό, πιο κυνικό, χωρίς ελπίδα προσωπικής βελτίωσης και ολοκλήρωσης, έναν ατομικισμό τόσο ακραίο που δεν θα έχει πλέον ανάγκη τον άλλον άνθρωπο ούτε καν ως θεατή. Αναμένω μια γενοκτονία των υπολειμάτων του κοινωνικού ανθρώπου. Ο άνθρωπος είναι από την φύση του κοινωνικό και πολιτικό ον, με έμφυτη την ψυχολογική ανάγκη της προσφοράς, και όταν αυτές οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται στον πραγματικό κόσμο οι άνθρωποι θα στραφούν στα υποκατάστατα και στις διαστροφές. Στην επόμενες δύο παραγράφους ασχολούμαι με τα υποκατάστατα εικονικής κοινωνικότητας και εικονικής διεστραμμένης ευτυχίας που νομίζω ότι ετοιμάζουν για τους άεργους˙  θα ήταν επικίνδυνο για τους άρχοντες να αφεθούν τόσο σημαντικοί παράγοντες της κοινωνικής σταθερότητας στην τύχη και να αιωρείται η δυνατότητα μιας επανάστασης στον πραγματικό κόσμο.

Η εικονική κοινωνικότητα. Η συνένοχη κοινωνία, ο "εσωτερικός εχθρός", ο "εξωτερικός εχθρός" και ο άεργος ευδαιμονισμός

     Οι πετυχημένες ιεραρχικές κοινωνίες γνωρίζουν καλά και ελέγχουν τις κοινωνικές τάξεις που απειλούν να τις ανατρέψουν. Η βασίλισσα Βικτωρία έγινε πάτρωνας αυτών που με περιφρόνηση αποκαλούσαν "the drinking classes" και εξασφάλισε την απόλυτη πίστη τους.  Διότι και στην Γαλλική επανάσταση ναι μεν οι αστοί και οι έμποροι ήταν αυτοί που επωφελήθηκαν, αλλά οι εργάτες ήταν αυτοί που σκοτώθηκαν στους δρόμους και συγκρούστηκαν με τον στρατό για να την πραγματοποιήσουν.  Η άρχουσα και μεσαία τάξη της Βικτωριανής Αγγλίας αρέσκονταν να πιστεύουν ότι οι κατώτερες τάξεις ήταν καταδικασμένες στην εργασία λόγω του αλκοολισμού. Ωστόσο τα ναρκωτικά και ο αλκοολισμός άνθησαν όταν η τιμή του αλκοόλ έπεσε αρκετά και οι κατώτερες τάξεις μιας κοινωνίας με μηδενική κοινωνική κινητικότητα βρήκαν εκεί μια διέξοδο. Το αλκοόλ μέχρι τότε ήταν ακριβό και άρα προνόμιο των γλεντζέδων πλουσίων, όπως μαρτυρά η παλιότερη αγγλική έκφραση "drink like a lord" (πίνει σαν αφεντικό).

     Τον ρόλο του αλκοόλ έχουν αναλάβει πλέον πιο εξελιγμένα ναρκωτικά, τα θεάματα της υποκουλτούρας, η κατανάλωση ως διασκέδαση και τα δωρεάν διαδικτυακά βιντεοπαιχνίδια εικονικής πραγματικότητας ως υποκατάστατα της κοινωνικότητας και διαφυγή σε πιο ενδιαφέροντες φανταστικούς κόσμους. Τα τελευταία πολλαπλασιάζονται και αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη επένδυση της τεχνολογίας μαζικού ελέγχου. Οι επικυρίαρχοι κοιτάνε μακριά.  Οι σύγχρονες μάζες των Άγγλων που ζουν από επιδόματα και οι προλετάριοι είναι ιδανικοί στρατιώτες και οπαδοί, έτοιμοι να επικροτήσουν την εκμετάλευση ξένων λαών για να πάρουν μερίδιο από την λεηλασία. Έτσι και αλλιώς εκεί είναι ταυτόχρονα η καλύτερη μπάζα και η υψηλότερη δυνατότητα που έχουν στην δεδομένη κοινωνία. Οι Ρωμαίοι προλετάριοι περίμεναν να μοιραστεί κρασί και ψωμί για να ξεφαντώσουν, οι επίγονοί τους βαυκαλίζονται με τις επιδόσεις τους σε παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας. Ο εξαρτημένος Ρωμαίος προλετάριος που ζούσε από το εισόδημα που του παρείχε ο πάτρωνάς του ήταν ο πιστότερος οπαδός του καθεστώτος. Οι Ρωμαίοι άεργοι προλετάριοι δεν έκαναν επαναστάσεις · διασκέδαζαν με τις σφαγές στις αρένες και τα δωρεάν μεθύσια, ενώ ήταν πάντα έτοιμοι να πουλήσουν τις υπηρεσίες τους στον στρατό και να πλιατσικολογήσουν. Μια και ανέφερα τις αρένες, αξίζει να σημειώσουμε ότι τα βάρβαρα αγωνιστικά σπορ είναι σε μεγάλη άνοδο, ενώ ήδη ταινίες όπως τα "Hunger games" ετοιμάζουνε ψυχολογικά το φιλοθεάμον βαριεστημένο κοινό για τις διασκεδάσεις του άεργου μέλλοντος.

Η εικονική ευτυχία. Η βιομηχανία της οργανωμένης απανθρωποίησης, υποκουλτούρας και διαφυγής από την πραγματικότητα

     Όλες οι εποχές έχουν την υποκουλτούρα τους, αλλά καμμία δεν οργάνωσε την παραγωγή της στην σημερινή βιομηχανική κλίμακα, προτετοιμάζοντας το έδαφος για τις στρατιές των ελεγχόμενων  αέργων. Τα δωρεάν διαδικτυακά παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας, πολέμου και σεξ πολλαπλασιάζοναι. Πίσω τους κρύβονται μεγάλοι χορηγοί όπως οι αμερικάνικες στρατιωτικές υπηρεσίες. Κοινά τους γνωρίσματα είναι η άμεση στόχευση στην εκτόνωση και ταυτόχρονα ενίσχυση μέσω της εξοικείωσης βασικών βίαιων ενστίκτων, η χρήση ψυχολογικών τρυκ για να προκαλούν τον εθισμό του παίκτη και το σεξουαλικό περιεχόμενο, που μπορεί να χρησιμεύσει στην μοναχική εκτόνωση και στον μαζικών έλεγχο της αναπαραγωγής αυτών που δεν εργάζονται. Ο στόχος δεν είναι απλώς να εκτονώσουν την κοινωνική ένταση που θα φέρουν οι στρατιές των άνεργων που ζουν με το ΒΕ, αλλά με την πάροδο του χρόνου να δημιουργήσουν μια τάξη υπανθρώπων εντελώς απαίδευτων, εθισμένων σε πλασματικούς κόσμους και άρα ανίκανων να προβάλλουν οποιαδήποτε αξίωση. Την ίδια προώθηση απολαμβάνει η τέχνη της διαφυγής από την πραγματικότητα, όπως η λογοτεχνία και οι ταινίες με μαζικές καταστροφές,  ζόμπι, υπερήρωες, η γελοία στιχουργία του "μπλακ μέταλ" με διαβόλους και τριβόλους, η προώθηση της ενασχόλησης με το υπερφυσικό (π.χ. αστρολογία), η ψευδοτέχνη του «αφηρημένου εξπρεσιονισμού» και των παρακλαδιών του, τα παιχνίδα ρόλων (role playing games) κ.λ.π. Ένα είναι το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των άνωθεν προωθούμενων δραστηριοτήτων :  Η με κάθε μέσο απόδραση από την πραγματικότητα μεγάλων μαζών κατασκευασμένων υπανθρώπων. Γιατί ο άνθρωπος είναι από την φύση του πολιτικό ον,  όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης. Αν αποκλείσεις τον άνθρωπο από την παραγωγή, την πολιτική και την δημιουργική εργασία, δεν απομένει παρά η σκιά του, η ζωώδης φύση του, και η κατασκευασμένη υποκουλτούρα αναλαμβάνει να γεμίσει το κενό για να παγιδεύσει τον άνθρωπο μέσα σε μια φαντασίωση και να τον εμποδίσει να φτάσει μέσω της επαφής με την πραγματικότητα στην προσωπική ωρίμανση, στην συνειδητοποίηση της κοινωνικής του θέσης και στην επανάσταση.

 

Η αποξένωση από την παραγωγική διαδικασία

     Μετά την αποξένωση από το προϊόν της εργασίας που έφερε η βιομηχανική μέθοδος παραγωγής και η υπερεξειδίκευση του εργάτη, και ακολούθως ο πολλαπλασιασμός των διαφορετικών θέσεων και η υπερεξειδίκευση του τομέα παροχής υπηρεσιών, το επόμενο βήμα είναι ο αποκλεισμός από την ίδια την παραγωγική διαδικασία για χάρη της ίδιας της παραγωγικότητας!  Όμως η εργασία είναι μέσο κοινωνικοποίησης, συμμετοχής στα κοινά, συμμετοχής στην τεχνολογία και την γνώση μιας εποχής, εμπειρία αναντικατάστατη για την ενότητα μιας κοινωνίας, κομμάτι της ταυτότητας του ατόμου και προσωπική ικανοποίηση που πηγάζει από την κοινωνική προσφορά. Αντί να εξερευνήσει άλλες λύσεις, όπως η δραστική μείωση του χρόνου εργασίας (για παράδειγμα και για να είμαι πιο σαφής την εβδομάδα μιας εργάσιμης μέρας, που είναι βεβαίως εφικτή με τα σημερινά δεδομένα), πάμε ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση. Ελάχιστοι θα παραμείνουν εργαζόμενοι δουλεύοντας σκληρά για να πουλήσουν υπηρεσίες που ακόμα δεν αυτοματοποιήθηκαν, ενώ ανά πάσα στιγμή αυτοί οι ανταγωνιστικοί εργαζόμενοι θα φοβούνται ότι ένας νέος αυτοματισμός θα μπορεί να τους πετάξει στην κατηγορία αυτών που επιβιώνουν με το βασικό εισόδημα. Αξίζει να ξαναδούμε την ταινία "Το τσεκούρι" του Γαβρά, που περιγράφει την αποκτήνωση στην οποία μπορεί να οδηγήσει η ανεργία ανθρώπων που συνήθισαν να ζουν ως επιτυχημένοι υψηλά αμειβόμενοι σε τεχνολογικά επαγγέλματα και γίνονται ξαφνικά εντελώς άχρηστοι στο αντικείμενό τους.

Η αρπαγή και ιδιωτικοποίηση της εξειδικευμένης εμπειρίας με αντάλλαγμα μια ελεημοσύνη

     Ας πάρουμε το παράδειγμα της ιατρικής, αλλά τα παρακάτω ισχύουν για όλα τα επαγγέλματα που θα αυτοματοποιηθούν. Εμπειρικοί επιστήμονες, όπως οι γιατροί, κινδυνεύουν άμεσα να αντικατασταθούν από τα "έμπειρα συστήματα", τα οποία θα μπορούν να διαθέτουν όσο χρόνο θέλει ο ασθενής, να κατέχουν το σύνολο της ιατρικής εμπειρίας και να είναι ενήμερα πάντα για τις τελευταίες εξελίξεις στην διάγνωση και στην θεραπεία. Όλα αυτά ακούγονται καλά, αλλά, προκειμένου να εκπαιδευτούν τα έμπειρα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, θα χρειαστεί οι δοθούν σε εταιρείες ανάπτυξης λογισμικού τεράστιες ποσότητες δεδομένων σχετικά με τα συμπτώματα και τις ιατρικές αποφάσεις από νοσοκομεία, ιατρεία και κέντρα υγείας (βλέπε για παράδειγμα τις συζητήσεις στο Νταβός το 2017). Αυτό όμως σημαίνει ιδιωτικοποίηση και ιδιοποίηση από τις εταιρείες αυτές μιας γνώσης και εμπειρίας που είναι κοινό κτήμα της ανθρωπότητας και κάποιων ειδικών, προκαλώντας μια πρωτοφανή κλοπή και συγκέντρωση πνευματικής ιδιοκτησίας, εξουσίας και δύναμης. Σκεφτείτε τι σημαίνει λίγες εταιρείες να κατέχουν το ολιγοπώλιο της ιατρικής διάγνωσης και θεραπείας σε όλον τον πλανήτη, όπως περίπου κάνει η Microsoft στο λογισμικό ή η Monsanto στον τομέα των τροφίμων. Η Monsanto έχει ήδη καταφέρει να κάνει αποδεκτή την αρπαγή και πατεντοποίηση ζώντων οργανισμών. Τα δεδομένα και τα αποτελέσματα της εργασίας μέσα σε κάθε εταιρεία ήδη ανήκουν στην ίδια, αλλά τώρα πλέον τα δεδομένα αυτά μπορούν να μετατραπούν σε έμπειρο σύστημα που αντικαθιστά τον εργαζόμενο. Η μετατροπή αυτή γίνεται όταν εταιρείες και οργανισμοί πουλάνε τα δεδομένα τους σε εταιρείες που κατασκευάζουν έμπειρα συστήματα. Οι εργαζόμενοι δεν θα πουλάνε πλέον μόνο τον κόπο τους, αλλά και την ίδια την τεχνογνωσία τους, συνεπώς θα αναγκάζονται να εκπαιδεύουν οι ίδιοι δωρεάν τον μηχανικό αντικαταστάτη τους, ώστε να καταφέρουν να στείλουν τον εαυτό τους στον κάλαθο των αχρήστων της "αγοράς εργασίας"!   Αυτοί ακριβώς, οι εργαζόμενοι, από τους οποίους κλάπηκε επιτυχώς η τεχνογνωσία και εμπειρία τους, θα καταλήξουν να ζουν από την ελεημοσύνη του ΒΕ.

Η ελεγχόμενη ελάττωση του πληθυσμού και η γενικευμένη εργασιακή ανασφάλεια

     Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού θα είναι άνεργο και άμεσα εξαρτώμενο από το κράτος, ανίκανο και απρόθυμο να εξεγερθεί, σε χειρότερη κοινωνική θέση από αυτή που κατείχε το προλεταριάτο στην αρχαία Ρώμη. Το προλεταριάτο ήταν επιθυμητό να αναπαράγεται για να δίνει στρατιώτες στην Ρώμη, ενώ αυτοί που θα ζουν με το ΒΕ θα είναι εντελώς περιττοί και για την παραγωγή και για τον στρατό. Όπως τα πρόβατα εξαφανίσανε τους αγρότες από τα οροπέδια της Σκωτίας όταν το μαλλί τους έγινε πιο προσοδοφόρο από την γεωργία (βλέπε τον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου του Μαρξ), με τον ίδιο τρόπο τα έμπειρα συστήματα θα εξαφανίσουν τους ανθρώπους και θα μειώσουν τον απαραίτητο πληθυσμό. Το δικαίωμα στην αναπαραγωγή δεν θα υφίσταται για αυτούς που παίρνουν το ΒΕ, αφού είναι αναπόφευκτο οι επικυρίαρχοι να κρατήσουν το ΒΕ στα όρια της επιβίωσης, επικαλούμενοι την ανάγκη να κρατηθεί η ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας.  Βέβαια τον 19ο αιώνα, εκεί που τα πρόβατα έδιωχναν τους αγρότες, για τους πλεονάζοντες υπήρχε ο σκουπιδοτενεκές της άθλιας εργασίας στα εργοστάσια. Σήμερα ο τενεκές μας τελείωσε και φτάνει η ώρα της τελικής λύσης για τους ανθρώπους που απειλούν με την περιττή ύπαρξή τους την πολύ πολυτιμότερη για τους οικονομολόγους παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας.

      Όπως επισημαίνει στο "Homo Deus" ο Yuval Harari, ο ανθρωπισμός και τα ανθρώπινα δικαιώματα άνθισαν όταν οι άνθρωποι ήταν απαραίτητοι στους στρατούς του Ναπολέοντα και στα εργοστάσια· όταν οι άνθρωποι θα είναι λιγότερο χρήσιμοι, αναγκαστικά θα παραμεριστεί και ο ανθρωπισμός. Ο άνθρωπος θα αντικατασταθεί ως αξία από έναν υπεράνθρωπο, ο οποίος θα έχει υποστεί ευγονικές και μηχανικές βελτιώσεις. Αλλά και ο εκάστοτε υπεράνθρωπος θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να παραμεριστεί είτε από την νέα βελτιωμένη του έκδοση, είτε από έναν νέο αυτοματισμό. Θα είναι όλοι ανασφαλείς όσον αφορά τον κοινωνικό και οικονομικό τους ρόλο. Παραθέτω ένα απλό δεδομένο για όσους νομίζουν ότι η δική τους δουλίτσα είναι εξασφαλισμένη, επειδή απαιτεί «ανθρώπινη επαφή», που δεν μπορεί να την δώσει ένα «ψυχρό μηχάνημα» : στην Κίνα βάλανε ήδη ρομπότ να φροντίζουν παιδιά σε παιδικούς σταθμούς, η Φινλανδική τηλεόραση ανήγγειλε την προσεχή εισαγωγή αυτής της τεχνολογίας και στην Φινλανδία και ο Peter Diamantis που προανέφερα πιστεύει ότι μια εφαρμογή ταμπλέτας θα δίνει στον καθένα την ίδια εκπαίδευση που απολαμβάνει σήμερα ένας δισεκατομμυριούχος, ξεκινώντας από τον απόλυτα αγράμματο μέχρι και την ανώτατη εκπαίδευση. Ας ετοιμάζονται και οι καθηγητές κάθε βαθμίδας για απόσυρση. Και αν πιστεύετε ότι το τάμπλετ μπορεί να δώσει εκπαίδευση αλλά όχι παιδεία, η τεχνητή συναισθηματική και ηθική νοημοσύνη μπορεί να αποδειχθεί ικανή για παιδεία υψηλότερων αρχών από τους τωρινούς δασκάλους. Τα «ηθικά» ρομπότ που οραματίστηκε ο Ισαάκ Ασίμωφ θα ήταν άριστοι παιδαγωγοί.

Η εντατικοποίηση της απομένουσας εργασίας

     Άμεση συνέπεια της εργασιακής ανασφάλειας είναι η εντατικοποίηση της απομένουσας εργασίας, οι ελαστικές εργασιακές σχέσεις και ο εργαζόμενος που θα πασχίζει με τα δικά του μέσα να επανεκπαιδεύεται για να παραμένει χρήσιμος στο σύστημα. Οι μάζες των ανέργων που θα ζουν με το ΒΕ θα είναι ο ιδανικός μοχλός πίεσης ενάντια στους εργαζόμενους. Οι λίγοι απομένοντες εργαζόμενοι δεν θα είναι ευτυχείς, αλλά υπεραγχωμένοι ανασφαλείς εργασιομανείς.

Η εμπορευματοποίηση της γνώσης και των μέσων παραγωγής

     Το ΒΕ υποβάλει στη συνείδηση όλων και θα νομιμοποιήσει την ιδέα ότι τα μέσα παραγωγής και η γνώση είναι ιδιωτική περιουσία, ενώ η επιβίωση όσων δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά είναι φιλανθρωπία που πηγάζει από την καλή προαίρεση της φιλελεύθερης ηγεσίας ή/και από την αναγκαιότητα της διατήρησης της κοινωνικής ειρήνης.

     Μπορεί να αντιτείνει κάποιος ότι αυτή η εμπορευματοποίηση έχει ήδη συμβεί και δεν πάθαμε και τίποτα τραγικό. Η διαφορά όμως είναι ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της υποτιθέμενης αριστεράς έχει εγκαταλείψει τον στόχο της διεκδίκησης της κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής, ενώ ο πόλεμος ενάντια στην πατέντα και την πνευματική ιδιοκτησία (βλέπε π.χ. "The Case Against Patents", Michele Boldrin And David K. Levine) αφορά ελάχιστους φιλελεύθερους (για τους δικούς τους λόγους, δηλαδή την αύξηση της παραγωγικότητας) ή ακτιβιστές και η σημασία του δεν έχει κατανοηθεί ακόμα από το μεγαλύτερο κομμάτι της αριστεράς. Η αποκοπή από τα μέσα παραγωγής και την γνώση σημαίνει και αποκοπή από την κοινωνία και πλήρη αδυναμία για κάθε κοινωνική διεκδίκηση και πολύ περισσότερο αδυναμία να αξιώσεις οποιαδήποτε ριζική κοινωνική αλλαγή. Και αυτό το ιστορικό ξεπούλημα γίνεται για καθρεφτάκια, για ένα μικρό ΒΕ που θα σε βγάζει μόνιμα εκτός του κοινωνικού στίβου και το οποίο δεν αντιπροσωπεύει ούτε στο ελάχιστο τις δυντατότητες για καθολική ευημερία που συνεπάγεται η σημερινή παραγωγική ισχύς.

     Επιπλέον η εμπορευματοποίηση της γνώσης μέσω της πατέντας , αυτό που αποκαλείται πλέον «πνευματικό κεφάλαιο», θεωρείται σήμερα ο σημαντικότερος συντελεστής της παραγωγής και της δημιουργίας πρόσθετης υπεραξίας, ενώ μέσω της αυτοματοποίησης και της πλήρους αντικατάστασης του εργάτη αντικαθιστά πλέον το μεταβλητό κεφάλαιο (κόστος εργασίας) και δημιουργεί υπεραξίες χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Για παράδειγμα ένα ρομπότ που χτίζει κτήρια τοποθετώντας τούβλα θα μπορεί να εκτοπίζει γρήγορα κάθε άνθρωπο χτίστη, αλλά και οποιοδήποτε ρομπότ παλιότερης τεχνολογίας, αφού η τεχνολογία προχωράει με άλματα, και το πιθανότερο είναι να οδηγήσει σε ένα παγκόσμιο μονοπώλιο στις κατασκευές, ανάγογο με αυτόν που ζήσαμε με την Μάικροσοφτ στο λογισμικό! (βλέπε π.χ. Meet Sam: Bricklaying robot that builds walls six times faster than a human could put millions out of work, dailymail, και  https://www.fbr.com.au/) . Ακόμα χειρότερη θα είναι η κατάσταση με τα έμπειρα συστήματα γιατρούς (όπως πχ το σύστημα Watson) τα οποία μπορούν να λειτουργούν μέσω του ίντερνετ και κατά συνέπεια θα μπορούν να εξετάζουν εκατομμύρια ασθενείς ταυτόχρονα και να τους διαθέτουν όσο χρόνο επιθυμεί ο καθένας. Οι διαφορές στα συγκριτικά πλεονεκτήματα τόσο μεταξύ των αυτοματισμών και της ανθρώπινης εργασίας όσο και των αυτοματισμών μεταξύ τους –και ιδιαίτερα αυτών που δεν θα έχουν χωρικούς περιορισμούς (π.χ. παροχή αυτοματοποιημένων ιατρικών υπηρεσιών μέσω ίντερνετ)– θα είναι τόσο μεγάλες, ώστε θα οδηγήσουν σύντομα στην δημιουργία μεγάλων μονοπωλίων χωρίς κανένα σοβαρό ανταγωνισμό. Με άλλα λόγια μόνο ένα έμπειρο ιατρικό σύστημα θα είναι το καλύτερο και θα επικρατήσει τελικά με μονοπωλιακό τρόπο.

     Τα μονοπώλια στη υγεία, την παραγωγή τροφίμων (μονοπώλια γενετικά μεταλλαγμένων σπόρων) και την εκπαίδευση θα δημιουργήσουν σύντομα συνθήκες πρωτοφανούς συγκέντρωσης κεφαλαίου αλλά και ισχύος, ασύμβατες ακόμα και με τα δόγματα του ίδιου του φιλελευθερισμού και του δήθεν ελεύθερου ανταγωνισμού. Οι συγκεντρώσεις αυτές πλούτου και κρίσιμης μονοπωλιακής τεχνολογίας αιχμής θα αποτελέσουν μια νέου είδους φεουδαρχία. Ο φιλελευθερισμός θα κλείσει τον κύκλο του δημιουργώντας μια φεουδαρχία υπερανθρώπων πολύ ισχυρότερων από τους αριστοκράτες που εν πολλοίς παραμέρισε.

Περιορισμός της αναπαραγωγής και οργανωμένος κοινωνικός δαρβινισμός

      Όπως ανέπτυξα παραπάνω, το ΒΕ σε φιλελεύθερο πλαίσιο θα είναι στα όρια της επιβίωσης  και κατά συνέπεια θα γίνει και ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την ελάττωση της αναπαραγωγής και του πληθυσμού των οικονομικά ανενεργών. Οι περιθωριοποιημένες από την εκπαίδευση φυλετικές και κοινωνικές ομάδες (π.χ. τσιγγάνοι της Ευρώπης, μαύροι και ισπανόφωνοι των ΗΠΑ) έχουν περισσότερες πιθανότητες να εξαρτώνται από το ΒΕ για να επιβιώσουν, άρα θα ελαττωθούν σταδιακά, αφού δεν θα έχουν τα οικονομικά μέσα για να κάνουν παιδιά. Ο ρατσιστικός αγγλοσαξωνικός κόσμος θα επιτύχει άλλη μια γενοκτονία με φιλανθρωπικό περίβλημα, για να μαθαίνουν τι σημαίνει "ευρωπαϊκές αξίες" όσοι ξέχασαν τους Ερυθρόδερμους, τους Εβραίους, τους Τσιγγάνους της Ευρώπης, τους Χερέρο της Νοτιοδυτικής Αφρικής, τους Αβορίγινες της Αυστραλίας και λοιπά άπειρα θύματα γενοκτονιών. Το ΒΕ είναι ένα εργαλείο για να καταφέρουν μακροπρόθεσμα τόσο την αναίμακτη μείωση του πληθυσμού στον αποκαλούμενο "ανεπτυγμένο κόσμο", όσο και σε κάποιο βαθμό μια "εθνική κάθαρση" από ανεπιθύμητους πληθυσμούς· αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα διστάσουν να χρησιμοποιήσουν μαζικούς πολέμους στον λεγόμενο "Τρίτο Κόσμο" ή και στον αποκαλούμενο "ανεπτυγμένο κόσμο", αν καταστεί ανάγκη.

Η καταστολή της αναζήτησης εναλλακτικών μη εμπορευματικών τρόπων παραγωγής

     Το βασικό εισόδημα θα αναστείλει την στροφή των ανθρώπων που θα αποκλειστούν από την "αγορά εργασίας" προς την μη εμπορευματική παραγωγή και το πέρασμα σε μια  κοινωνία χωρίς χρήμα. Το βασικό εισόδημα εξαφαλίζει ότι, ακόμα και αυτοί που δεν θα μπορούν να συμμετέχουν στην παραγωγή, θα συμμετέχουν στην συντήρηση του συστήματος διαθέτοντας χρήμα και δεν θα υπάρχει δυνατότητα εναλλακτικών τρόπων παραγωγής. Το βασικό εισόδημα εξαγοράζει την αντίδραση ενάντια στην ίδια την ύπαρξη του χρήματος. Είναι ένα σύστημα κρατικής πίστωσης και εξαγοράς πληθυσμών που πολύ πιθανόν να αναζητούσαν εναλλακτικές διεξόδους (ακόμα και επαναστατικές) αν σπρώχνονταν στο περιθώριο της εμπορευματικής παραγωγής υπό άλλες συνθήκες, χωρίς το δεκανίκι του ΒΕ. Η συντήρηση της ενεργούς ζήτησης στα επιθυμητά επίπεδα θα είναι και η εγγύηση για την διατήρηση της δύναμης του παρασιτικού χρηματοπιστωτικού τραπεζικού συστήματος.

     Το ΒΕ είναι ένας τρόπος για να μην πάρει χαμπάρι ο κόσμος ότι τα προϊόντα μπορούν να παραχθούν ΚΑΤΑ ΠΟΛΥ ΦΘΗΝΟΤΕΡΑ με άμεση εργασία χωρίς την μεσολάβηση της εμπορευματικής παραγωγής και της αγοράς.  

     Επιπλέον το χρηματοπιστωτικό σύστημα όχι απλά δεν κινδυνεύει, αλλά πού πιθανόν όπως ανέφερα παραπάνω να αποκτήσει ακόμα ισχυρότερο έλεγχο στην οικονομία μέσω ενός συστήματος έκδοσης ΒΕ ανάλογο με την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα ή το Federal Reserve.

Η εξαφάνιση του κοινωνικού κράτους/ κράτους πρόνοιας και η ανάδυση του κράτους κατασκευής συναίνεσης

     Από την στιγμή που όλοι θα έχουν ένα εξασφαλισμένο ΒΕ και αυτοί που θα έχουν μόνο αυτό θα είναι τελείως αποκομμένοι από την παραγωγή, και άρα ανίκανοι να εξασκήσουν οποιαδήποτε επιρροή στην οικονομία και στην διακυβέρνηση, είναι αναπόφευκτη η παρακμή και τελική εξάλειψη του κοινωνικού κράτους και των παροχών του σε υγεία, παιδεία, στέγη κ.λπ. Αυτός ήταν ο ομολογημένος στόχος του εισηγητή του negative income tax Milton Freedman, και πριν από αυτόν του Friedrich Hayek της Αυστριακής Σχολής, ο οποίος πρότεινε το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα σε συνδυασμό με έναν ακραίο φιλελευθερισμό και περιορισμό του κράτους (βλέπε «The road to serfdom», Friedrich Hayek). Οι σύγχρονοι υποστηρικτές του ΒΕ αποφεύγουν συνήθως να παραδεχτούν την σύνδεση του ΒΕ με τις περικοπές στο κράτος πρόνοιας, παρόλο που συχνά αναφέρουν ότι το ΒΕ δεν απαιτεί την εκτεταμένη γραφειοκρατία που απαιτείται προκειμένου να αποφασιστεί ποιος δικαιούται να πάρει άλλα επιδόματα. Η απλότητα αυτή του “negative income tax”, δηλαδή της μορφής ΒΕ την οποία πρότεινε ο Φρήντμαν, ήταν και το βασικό επιχείρημα το οποίο προέβαλε αυτός για να ισχυριστεί ότι χάρις στο ΒΕ το κοινωνικό κράτος θα ήταν πλέον περιττό. Ωστόσο ένας άνθρωπος με ΒΕ αποκομμένος από την παραγωγή και την παιδεία δεν έχει την δυνατότητα να υπερασπιστεί την διατήρηση του κράτους πρόνοιας, το οποίο αργά ή γρήγορα θα καταστραφεί. Από το κοινωνικό κράτος πρόνοιας στην υπηρεσία του πολίτη θα περάσουμε στο κράτος κατασκευής συναίνεσης.  Δεν θα έχουμε πολίτες, θα έχουμε πελάτες εξαρτημένους από ένα κράτος-πάτρωνα.

Δημιουργία μιας νέα αγορά ανελαστικών αναγκών από την ιδιωτικοποίηση του κράτους πρόνοιας

     Η ιδιωτικοποίηση του κράτους πρόνοιας (το οποίο θα είναι «περιττό» αφού όλοι θα έχουν ένα ΒΕ και άρα –θεωρητικά και μόνο, βέβαια– την «ελευθερία» να αγοράζουν αν και όποτε θέλουν υπηρεσίες υγείας, παιδείας, κοινωνικής πρόνοιας κ.λπ., όπως ισχυριζόταν ο Φρήντμαν) θα δημιουργήσει μια τεράστια νέα αγορά ανελαστικών αναγκών στα χέρια ιδιωτών. Μια αγορά ανελαστικών αναγκών (πχ νερό, τροφή, στέγη κλπ) είναι μια αγορά με σίγουρα και σταθερά κέρδη, ενώ όπου γίνει μονοπωλιακή (όπως αναμένεται να γίνουν τουλάχιστον κάποιες –  π.χ. οι ιατρικές υπηρεσίες των έμπειρων ιατρικών συστημάτων) θα παρέχει τα υπερκέρδη που δίνει το μονοπώλιο αλλά και θα αποκλείει στους περισσότερους την πρόσβαση λόγω υψηλής μονοπωλιακής τιμής πώλησης. Η εξέλιξη αυτή μου φαίνεται αναπόφευκτη, όπως είπα παραπάνω, επειδή όποιος δεν συμμετέχει στην παραγωγική διαδικασία δεν έχει και καμμία δυνατότητα να ασκήσει πίεση για την διατήρηση των παροχών του κράτους πρόνοιας. Φυσικά το κόστος των νέων μονοπωλιακών τιμών θα τον επωμιστεί το σύνολο της κοινωνίας πουβ θα χρηματοδοτεί το ΒΕ.

Ο εκφυλισμός της αστικής ψευδοδημοκρατίας

     Το κράτος κατασκευής συναίνεσης και οι πελατειακές σχέσεις που θα εγκαθιδρύσει το ΒΕ όχι μόνο θα κάνουν αδύνατη την ανάδυση της γνήσιας δημοκρατίας, αλλά υπονομεύουν και τα θεμέλια των δικαιωμάτων που έχουν κατά κανόνα κατοχυρωθεί στις αστικές δημοκρατίες. Το κράτος θα αποκτήσει την δυνατότητα να περικόπτει το ΒΕ σε οποιονδήποτε του δημιουργεί προβλήματα και αναπόφευκτα θα χρησιμοποιήσει αυτήν την δύναμη ζωής και θανάτου ενάντια σε όποιον το απειλήσει. Αυτοί που ζουν με το ΒΕ αναπόφευκτα θα γίνουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας, συντηρούμενοι στο περιθώριο ενός συστήματος χωρίς να έχουν ούτε δικαίωμα λόγου ενάντια σε αυτό ούτε δυνατότητα εξέγερσης εναντίον του. Αναμένω δηλαδή αστικά δικαιώματα όπως αυτό της ελευθερίας του λόγου, της ψήφου, της δημιουργίας οικογένειας κλπ να εκφυλιστούν σταδιακά, αφού η πλειοψηφία η οποία θα ζει με το ΒΕ δεν θα έχει την δυνατότητα να τα υπερασπιστεί.

Παγκοσμιοποίηση και βασικό εισόδημα

     Για να τεθεί σ΄εφαρμογή το ΒΕ χωρίς να βλαφθεί η διεθνής ανταγωνιστικότητα των "προηγμένων ανθρωπιστικών/ πολιτισμένων κρατών" που θα το ξεκινήσουν, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΒΛΗΘΕΙ ΔΙΕΘΝΩΣ. Το σημείο αυτό τονίστηκε ιδιαίτερα στις σχετικές συζητήσεις στην συνάντηση του Νταβός το 2017. Όλοι φοβούνται ότι αν εφαρμόσουν το μέτρο μόνο στις χώρες τους το κόστος που μέσω της απαραίτητης φορολογίας θα μεταφερθεί στα τελικά προϊόντα θα τα κάνει μη ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές απέναντι στα προϊόντα χωρών που δεν εφαρμόζουν το βασικό εισόδημα.

     Με άλλα λόγια ΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙΤΕ ΝΑ ΑΚΟΥΣΕΤΕ ΚΑΙ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ, για να προασπίσουμε το ΒΑΣΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ  π.χ. των Κινέζων στον βασικό μισθό. Τα κοινωνικά δικαιώματα (όπως υποτίθεται ότι είναι το ΒΕ) είναι ιδανική δικαιολογία για πολέμους προς επιβολή της διεθνοποίησης. Μέχρι τώρα οι τρεις κυριότερες επινοημένες προφάσεις με στόχο την επιβολή της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, η προστασία του περιβάλλοντος/υπερθέρμανση του πλανήτη και το υποτιθέμενο αμοιβαίο όφελος από την ελεύθερη παγκόσμια κίνηση εμπορευμάτων και κεφαλαίου έχουν ήδη αμφισβητηθεί, ξεσκεπαστεί και καταρρεύσει. Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας πουλιέται πλέον μόνο σε αφελείς, η υπερθέρμανση στοχεύει τα αναπτυσσόμενα κράτη και ιδιαίτερα την Κίνα, το "αμοιβαίο όφελος" από την ελεύθερη κίνηση εμπορευμάτων που διαφημίζει ο ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) μεταφράζεται σε νεοαποικιακές σχέσεις που εμπόδισαν την ανάπτυξη και την εκβιομηχάνιση του τρίτου κόσμου, ενώ τα ελεύθερα μετακινούμενα κεφάλαια παγίωσαν την εξουσία του παρασιτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η ιδέα του βασικού εισοδήματος είναι πολύ πονηρότερη και επικίνδυνη, αφού ενσωματώνει ένα κοινωνικό δικαίωμα, αυτό της ζωής (το οποίο ερμηνεύουν ως επιβίωση), και το μετατρέπει σε πρόσχημα "ανθρωπιστικής επέμβασης".

ΣΥΝΟΨΗ

     Επειδή όλα αυτά δοκιμάστηκαν ήδη από τους επικυρίαρχους στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία  (προλετάριοι πελάτες που ζούσαν από τους πάτρωνές τους) και στην Αγγλία  (βικτωριανοί νόμοι για τους φτωχούς και αργότερα η πολιτική των επιδομάτων που μάλλον έσωσε τα κεφαλάκια της αγγλικής βασιλικής οικογένειας) ,  και επειδή ο γκουρού του νεοφιλελευθερισμού Φρήντμαν το πρότεινε με το όνομα "αρνητικός φόρος εισοδήματος" (negative income tax), το βασικό εισόδημα είναι για μένα άλλη μια προσπάθεια κοινωνικού ελέγχου που φιλοδοξεί να επεκταθεί σε ΠΛΑΝΗΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ και να γίνει εργαλείο της παγκοσμιοποίησης και της περιθωριοποίησης της πλειονότητας του ανθρώπινου πληθυσμού.

Η ΘΕΣΗ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΜΑΣ ΠΛΑΣΑΡΟΥΝ ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΩΣ ΚΑΡΟΤΟ ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΑΣΤΙΓΙΟ-ΣΟΚ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ  ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΠΟΛΕΜΗΣΟΥΜΕ ΑΠΑΙΤΩΝΤΑΣ ΠΛΗΡΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ, ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΝΟΥΜΕΝΟΙ ΝΑ ΕΞΑΓΟΡΑΣΤΟΥΜΕ ME ΧΑΝΤΡΕΣ ΜΕ ΑΝΤΑΛΛΑΓΜΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ.

ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΠΗΓΕΣ

1)      Free to choose, διάλεξη στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, από το μάθημα με τίτλο "Justice: What's The Right Thing To Do?" https://www.youtube.com/watch?v=Qw4l1w0rkjs , σχετικά με την ιδέα της ελευθερίας στον Δυτικό Νεοφιλελεύθερο κόσμο.

2)      The Soul of Man under Socialism, Oscar Wilde, https://www.gutenberg.org/files/1017/1017-h/1017-h.htm, ιδίως στον επίλογο, όπου οι μηχανές αντικαθιστούν τους σκλάβους και ελευθερώνουν τους ανθρώπους, φέρνοντας τον "νέο ελληνισμό". Πόσο απίστευτη ακούγεται τόση αισιοδοξία στον 21ο αιώνα! Ο στυγνός αγγλοσαξωνικός ωφελιμισμός δεν αφήνει περιθώρια για τις ρομαντικές ουτοπίες του αφελούς αριστοκράτη.

3)       Η πρόταση του Zuckerberg για τις ΗΠΑ http://metro.co.uk/2018/02/21/facebook-co-founder-wants-pay-360-monthly-universal-income-7330397/

4)      Σχετικά με το πιλοτικό πρόγραμμα ΒΕ στο Οντάριο του Καναδά https://www.fastcompany.com/40532513/inside-ontarios-big-bold-basic-income-experiment

5)      Σχετικά με τους ουτοπιστές της τεχνολογικής προόδου, βλέπε πχ τον Peter Diamandis του Singularity University (https://www.youtube.com/watch?v=3cXPWyP0BBs0 ) ή τον Jacque Fresco του Venus project (https://www.thevenusproject.com/)

6)      Free to choose, σειρά δέκα συζητήσεων με τον Φρήντμαν. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για το ΒΕ και ενάντια στο κράτος πρόνοιας είναι η 4^η συζήτηση με τίτλο «από την κούνια στον τάφο» (from cradle to grave) https://www.youtube.com/watch?v=82SG_EpCsVs .

7)      Kavi Guppta στο Forbes (https://www.forbes.com/sites/kaviguppta/2016/09/22/basic-income-might-be-the-answer-to-societys-productivity-crisis/#312f7c4862b3 ), όπου επικαλείται την πυραμίδα των αναγκών του Μάσλου για να ισχυριστεί ότι ένας άνθρωπος με καλυμμένες τις στοιχειώδεις του ανάγκες και ασφαλής είναι πιο δημιουργικός και παραγωγικός

8)      Guy Standing, Basic Income: A guide for the open minded. Εκδόσεις Yale University Press 2017

9)      Yuval Noah Harari, Homo Deus.  Copyright 2015.  Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2017, κεφάλαιο 9 "ο μεγάλος χωρισμός", παράγραφος "η άχρηστη τάξη".

10)  Ενδεικτικά, δυο από τις συζητήσεις στο Νταβός, το 2017  https://www.youtube.com/watch?v=7rL6gJkdlNU    και το 2018  https://www.youtube.com/watch?v=J_tXtKaiRbQ σχετικά με την συστημική προώθηση του βασικού εισοδήματος, όπου παίρνει μέρος και ο Guy Standing, σημαντικός υποστηρικτής του βασικού εισοδήματος.

11)  Το κεφάλαιο του Κ. Μαρξ και ιδιαίτερα τα κομμάτια σχετικά με τα επιδόματα των ενοριών και τον εκτοπισμό του "περιττού αγροτικού πληθυσμού" στα υψίπεδα της Σκωτίας για να δημιουργηθεί χώρος για τα πιο προσοδοφόρα πρόβατα, απαραίτητα ταυτόχρονα για την ανάπτυξη της Αγγλικής βιομηχανίας της εριουργίας.

12)  Άρθρα για "basic income" και "basic income pilots" στην wikipedia.

13)  http://basicincome.org/basic-income/   ακτιβιστές υπέρ του βασικού εισοδήματος.

14)  Friedrich Hayek, the road to serfdom, Routledge 1944. Το βιβλίο αυτό το κουβαλούσε στην τσάντα της η Μάργκαρετ Θάτσερ ως ευαγγέλιο. Ο κορυφαίος της Αυστριακής Σχολής, προτείνει ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα πολύ πριν τον Φρήντμαν. Σήμερα οι ιδέες του Χάγιεκ και του Μίσες της Αυστριακής Σχολής γίνονται σημαία από τους "Αναρχοκαπιταλιστές", την πιο τρέντυ έκδοση του φιλελευθερισμού, που επιδιώκει το ελάχιστο κράτος, πέρα και από τα πιο φιλόδοξα όνειρα της Θάτσερ και του Ρήγκαν.

15)  https://www.cnbc.com/2018/01/01/one-year-on-finland-universal-basic-income-experiment.html Πιλοτικές δοκιμές του ΒΕ στην Φινλανδία και άλλες χώρες.

16)  https://www.bloomberg.com/view/articles/2018-01-23/a-basic-income-for-everyone-it-s-not-a-crazy-idea Προώθηση του ΒΕ από το Bloomberg.

17)  https://www.forbes.com/sites/jennchoi/2014/06/12/good-news-education-is-evolving-the-proof-is-in-the-play/#5dfdb29e5cea Γιατί τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα παίζοντας με ρομπότ, σύμφωνα με το Forbes…

18)  http://www.scmp.com/news/china/society/article/2087341/robots-are-being-used-teach-children-chinas-schools-no-fear-they  τα ρομπότ σε χρήση σε παιδικούς σταθμούς στην Κίνα.

19)  Michele Boldrin And David K. Levine, The Case Against Patents. Σχετικά με τα πλεονεκτήματα της κατάργησης της πατέντας – από την φιλελεύθερη οπτική.

20)  https://en.wikipedia.org/wiki/Pirate_Party  Σχετικά με το κόμμα των πειρατών που αντιτίθεται στις πατέντες και την ιδιοκτησία της γνώσης.

21)  Ενάντια στο βασικό εισόδημα ως «εκμεταλλευτικό» και «παρασιτικό» από φιλελεύθερη σκοπιά, βλέπε π.χ. Gijs van Donselaar,The Right to Exploit Parasitism, Scarcity, Basic Income 2009 εκδόσεις Oxford University Press. Η θέση αυτή είναι κατά την γνώμη μου συνεπέστερη και ειλικρινέστερη (από την φιλελεύθερη σκοπιά) και αντανακλά την αναπόφευκτη περιθωριοποίηση που θα υποστούν όσοι θα ζουν στο μέλλον με ένα ΒΕ στις Δυτικές Νοεφιλελεύθερες Εγωκεντρικές κοινωνίες.

22)  Για τα ρομπότ-χτίστες βλέπε π.χ. Meet Sam: Bricklaying robot that builds walls six times faster than a human could put millions out of work), dailymail, και  https://www.fbr.com.au/

23)  "Το τσεκούρι", γαλλόφωνη ταινία του Γαβρά

24)   Βλέπε στην Ναόμι Κλάιν, Το δόγμα του σοκ, c 2007, Εκδόσεις Λιβάνη 2010 όπου περιγράφεται πως η καταστροφή των σχολείων της Νέας Ορλεάνης μετά τον τυφώνα Κατρίνα τον Αύγουστο του 2005 έδωσε την ευκαιρία στους νεοφιλελεύθερους να ιδιωτικοποιήσουν την παιδεία στην περιοχή, η οποία μέχρι τότε ήταν κυρίως δημόσια.

25)  Ο Άνταμ Σμιθ στο 5^ο βιβλίο από το έργο «Ο πλούτος των εθνών» αναγνωρίζει ότι πρέπει να μαζεύονται φόροι ώστε να καλύπτονται τα έξοδα για την άμυνα, την δικαιοσύνη, τα δημόσια έργα (δρόμοι, λιμάνια, κανάλια κλπ), την εκπαίδευση των νέων και τέλος τα έξοδα της διακυβέρνησης. Ο Σμιθ παραδέχεται ότι το περίφημο «αόρατο χέρι της αγοράς» δεν μπορεί να επιτελέσει σωστά τις παραπάνω λειτουργίες λόγω σύγκρουσης συμφερόντων.

26)  Σχετικά με τον Ray Dalio και τα «λεφτά από το ελικόπτερο» (helicopter money), δες την συνέντευξή του στο Bloomberg (https://www.youtube.com/watch?v=UBXjlNNNFus).

27)  Σχετικά με το «ελάχιστο κράτος» βλέπε Robert Nozick, Anarchy, state and utopia 1974.