της Φωτεινής Μαστρογιάννη
Παρατηρώντας τη διαχρονικά υποχωρητική, για τα μάτια ενός απλού πολίτη, στάση των Ελλήνων πολιτικών έναντι της Τουρκίας και ως απλή αλλά φανατική αναγνώστρια βιβλίων ελληνικής ιστορίας στάθηκα στο φαινόμενο του ελληνοοθωμανισμού και τη σύνδεσή του με το σήμερα. Ελπίζω ότι οι ιστορικοί που θα διαβάσουν το σύντομο κείμενό μου, ως αρμοδιότεροι επί του θέματος, θα κάνουν τις όποιες παρεμβάσεις οι οποίες είναι ευπρόσδεκτες.
Τι είναι όμως ο ελληνοοθωμανισμός;
Το e-pieria αναφέρει : «Ήδη από το 1864 οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό τον Στέφανο Καραθεοδωρή διακηρύσσουν τον ελληνοοθωμανισμό. Δηλαδή την προσπάθεια διαμόρφωσης ενιαίας πολιτικής ταυτότητας, που θα επικαλύπτει τις επιμέρους εθνικές ή θρησκευτικές. Έτσι ως «πολιτικό έθνος» εννοείται το οθωμανικό ενώ ως «γένος» παραμένει η παραδοσιακή ελληνορθόδοξη κοινότητα. Ουσιαστικά η ελίτ των Ελλήνων της Αυτοκρατορίας επεδίωκε μία δυαρχία πολιτικής εξουσίας, όπου μουσουλμάνοι και Έλληνες ως ανήκοντες σε ένα ενιαίο πολιτικό έθνος, θα αναλάμβαναν την τύχη της».
Η Έλλη Σκοπετέα (1988, σελ. 315) αναφέρει: «…το νέο ελληνοοθωμανικό σχήμα δεν μπορούσε να σημαίνει πολλά περισσότερα από την προοπτική συγκυριαρχίας Ελλήνων και Τούρκων: όχι διάβρωση της Αυτοκρατορίας εκ των ένδον, αλλά ενσωμάτωση των Ελλήνων στον οθωμανικό κρατικό μηχανισμό, όχι επίλεκτα μέλη της ελληνικής εθνότητας οι ομογενείς, αλλά προνομιούχοι Οθωμανοί υπήκοοι».
Λίγο πιο κάτω διαβάζουμε (Ελπίς 15.11.1867) : «Το ελληνικόν στοιχείον επικρατεί μεν και σήμερον (1867) μάλλον των λοιπών φυλών παρά τη οθωμανική κυβερνήσει αλλ’οι εν τη οθωμανική επικρατεία διατελούντες Ελληνες δεν είναι πλέον οι προ της εποχής του 1821 προστατεύσαντες τον ελληνισμόν(…), είναι απλώς Τούρκοι καθ’όλην της λέξεως την έννοιαν πρεσβεύοντες το χριστιανικόν θρήσκευμα».
Στο ιστολόγιο του Βλάση Αγτζίδη αναφέρονται τα ακόλουθα:
«Από την εποχή που η οθωμανική αυτοκρατορία μετατρέπεται σε εθνικό κράτος, ποιες είναι οι φωνές στην Ελλάδα που συνεχίζουν να θέλουν μια ελληνο-οθωμανική σχέση;
Πρόκειται για μια τάση που ζητά ομαλοποίηση των σχέσεων, έως και συνομοσπονδία. Η δύναμη που εκφράζει περισσότερο αυτό το ρεύμα συνύπαρξης και επικοινωνίας είναι η Δεξιά. Κουβαλάει την κληρονομιά των Δραγούμη και Σουλιώτη, δηλαδή του ανατολικού κόμματος το οποίο βάσισε τη φιλοσοφία του σε έναν ελληνο-οθωμανισμό, που εκφράστηκε παρωχημένα. Σαν ανάγκη όλων των αστών της Μικράς Ασίας ήταν ρεαλιστικός, αλλά προσπαθούσε μηχανιστικά να βρεί τρόπους συνύπαρξης Ελλήνων και Τούρκων, για την αποτροπή του Σλαβικού κινδύνου.
Η τάση ενεργοποιήθηκε πολύ κατά τον μακεδονικό αγώνα και αδρανοποιήθηκε πλήρως την εποχή του μικρασιατικού. Αυτή η κληρονομιά θα περάσει στην ελληνική Δεξιά και θα πάρει μορφές, συμβολικά ακραίες, όπως η άποψη του Ι. Μεταξά και η δωρεά του κτιρίου του σημερινού τουρκικού προξενείου στη Θεσσαλονίκη στο τουρκικό κράτος, σε ένδειξη φιλίας, μετά από αγορά του με χρήματα του ελληνικού δημοσίου! Συμβολικά, επίσης, μετατρέπει το 1938 την Οδό αποστόλου Παύλου σε Οδό Κεμάλ Ατατούρκ.
Το 1955 επανήλθε η προηγούμενη ονομασία του δρόμου λόγω του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. Το ειρωνικό στην υπόθεση είναι ότι πριν λίγα χρόνια οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι Μπουτάρης και Τρεμόπουλος πρότειναν ξανά να μετονομασθεί η οδός προς τιμήν του «τέκνου της πόλης», σε ένδειξη φιλίας, Και αυτό είναι το κακό που δημιουργεί η ελληνική ημιμάθεια. Πιθανότατα αγνοούσαν κι οι δυό την προηγηθείσα κίνηση του δικτάτορα Μεταξά. Αυτή η πολιτική τάση είναι που θα εκφράσει έντονα τον παραμορφωμένο, παλιό ελληνο-οθωμανισμό.
Μετά τον Μεταξά, ποιοι συνεχίζουν αυτήν την επίδειξη φιλίας;
Πιο έντονη, μετά τον Μεταξά, είναι όλη η μετεμφυλιακή γραμμή. Ο Παπάγος το 1953 με το διάταγμα Φεσσόπουλου επιβάλλει τη μετονομασία των μουσουλμανικών συλλόγων της Θράκης σε τουρκικούς, για να μην επηρεαστούν από τους Βούλγαρους κομμουνιστές, προτιμώντας να γίνουμε σύμμαχοι ή και υπήκοοι της Τουρκίας.
Λίγα χρόνια μετά, κατά τη διάρκεια της Χούντας, ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος έχει επίσης την ίδια άποψη. Το 1968, το ελληνικό υπουργείο παιδείας επιβάλλει στα σχολείο την αντικατάσταση του όρου Τούρκος με τη λέξη εχθρός. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Hürriyet θα δηλώσει ανοιχτά ότι το όνειρό του είναι μια ελληνοτουρκική συνομοσπονδία. Επίσης, η ταινία 1922 του Κούνδουρου, ενώ γυρίζεται με χρήματα του ελληνικού κέντρου κινηματογράφου, θα απαγορευθεί να προβληθεί, διότι πλήττει την εικόνα των Τούρκων. Η ταινία, η οποία και θα απελευθερωθεί το 1982, βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη «Το Νούμερο 31328» και παρουσιάζει με ιδιαίτερα έντονο τρόπο τις βιαιότητες των Τούρκων ενάντια σε Έλληνες και Αρμένιους κατά τη μικρασιατική καταστροφή.
Από τη δεκαετία του ’80 και έπειτα, η παραδοσιακή εξέλιξη αυτών των τάσεων σταματάει και αναδομείται με νέο τρόπο. Αναπτύσσονται νέα επιχειρηματικά συμφέροντα και συνεργασίες, ενώ στην Τουρκία αναπτύσσεται μια νέα αστική τάξη. Τη γραμμή των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα τη δώσουν τα συμφέροντα των δύο νέων τάξεων Ελλάδας και Τουρκίας».
Τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα συναρπαστικά. Η σύγκριση με το σήμερα ,εάν και παρακινδυνευμένη, δεν παύει να προβληματίζει. Η υποχωρητική πολιτική λοιπόν απέναντι στην Τουρκία είναι αποτέλεσμα μίας ήδη από το 1864 ιδεολογίας μίας μερίδας της ελληνικής αστικής τάξης που επιθυμεί να επεκτείνει τα επιχειρηματικά της συμφέροντα κάτω από την ομπρέλα μίας νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου ενώ θα είναι επωφελής για λίγους, οι πολλοί θα βρίσκονται κάτω από ζυγό; Η μήπως όχι;
Πηγές
Ελλη Σκοπετέα. 1988. Το «Πρότυπο Βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα. Οψεις του εθνικού προβλήματος στην Ελλάδα (1830-1880), Εκδ. Πολύτυπο.
https://www.e-pieria.gr/askiseis/11478-in-memoriam-gianni-megalopoulou
https://kars1918.wordpress.com/2009/05/13/13-5-2009/
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
Τι είναι όμως ο ελληνοοθωμανισμός;
Το e-pieria αναφέρει : «Ήδη από το 1864 οι Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό τον Στέφανο Καραθεοδωρή διακηρύσσουν τον ελληνοοθωμανισμό. Δηλαδή την προσπάθεια διαμόρφωσης ενιαίας πολιτικής ταυτότητας, που θα επικαλύπτει τις επιμέρους εθνικές ή θρησκευτικές. Έτσι ως «πολιτικό έθνος» εννοείται το οθωμανικό ενώ ως «γένος» παραμένει η παραδοσιακή ελληνορθόδοξη κοινότητα. Ουσιαστικά η ελίτ των Ελλήνων της Αυτοκρατορίας επεδίωκε μία δυαρχία πολιτικής εξουσίας, όπου μουσουλμάνοι και Έλληνες ως ανήκοντες σε ένα ενιαίο πολιτικό έθνος, θα αναλάμβαναν την τύχη της».
Η Έλλη Σκοπετέα (1988, σελ. 315) αναφέρει: «…το νέο ελληνοοθωμανικό σχήμα δεν μπορούσε να σημαίνει πολλά περισσότερα από την προοπτική συγκυριαρχίας Ελλήνων και Τούρκων: όχι διάβρωση της Αυτοκρατορίας εκ των ένδον, αλλά ενσωμάτωση των Ελλήνων στον οθωμανικό κρατικό μηχανισμό, όχι επίλεκτα μέλη της ελληνικής εθνότητας οι ομογενείς, αλλά προνομιούχοι Οθωμανοί υπήκοοι».
Λίγο πιο κάτω διαβάζουμε (Ελπίς 15.11.1867) : «Το ελληνικόν στοιχείον επικρατεί μεν και σήμερον (1867) μάλλον των λοιπών φυλών παρά τη οθωμανική κυβερνήσει αλλ’οι εν τη οθωμανική επικρατεία διατελούντες Ελληνες δεν είναι πλέον οι προ της εποχής του 1821 προστατεύσαντες τον ελληνισμόν(…), είναι απλώς Τούρκοι καθ’όλην της λέξεως την έννοιαν πρεσβεύοντες το χριστιανικόν θρήσκευμα».
Στο ιστολόγιο του Βλάση Αγτζίδη αναφέρονται τα ακόλουθα:
«Από την εποχή που η οθωμανική αυτοκρατορία μετατρέπεται σε εθνικό κράτος, ποιες είναι οι φωνές στην Ελλάδα που συνεχίζουν να θέλουν μια ελληνο-οθωμανική σχέση;
Πρόκειται για μια τάση που ζητά ομαλοποίηση των σχέσεων, έως και συνομοσπονδία. Η δύναμη που εκφράζει περισσότερο αυτό το ρεύμα συνύπαρξης και επικοινωνίας είναι η Δεξιά. Κουβαλάει την κληρονομιά των Δραγούμη και Σουλιώτη, δηλαδή του ανατολικού κόμματος το οποίο βάσισε τη φιλοσοφία του σε έναν ελληνο-οθωμανισμό, που εκφράστηκε παρωχημένα. Σαν ανάγκη όλων των αστών της Μικράς Ασίας ήταν ρεαλιστικός, αλλά προσπαθούσε μηχανιστικά να βρεί τρόπους συνύπαρξης Ελλήνων και Τούρκων, για την αποτροπή του Σλαβικού κινδύνου.
Η τάση ενεργοποιήθηκε πολύ κατά τον μακεδονικό αγώνα και αδρανοποιήθηκε πλήρως την εποχή του μικρασιατικού. Αυτή η κληρονομιά θα περάσει στην ελληνική Δεξιά και θα πάρει μορφές, συμβολικά ακραίες, όπως η άποψη του Ι. Μεταξά και η δωρεά του κτιρίου του σημερινού τουρκικού προξενείου στη Θεσσαλονίκη στο τουρκικό κράτος, σε ένδειξη φιλίας, μετά από αγορά του με χρήματα του ελληνικού δημοσίου! Συμβολικά, επίσης, μετατρέπει το 1938 την Οδό αποστόλου Παύλου σε Οδό Κεμάλ Ατατούρκ.
Το 1955 επανήλθε η προηγούμενη ονομασία του δρόμου λόγω του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. Το ειρωνικό στην υπόθεση είναι ότι πριν λίγα χρόνια οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι Μπουτάρης και Τρεμόπουλος πρότειναν ξανά να μετονομασθεί η οδός προς τιμήν του «τέκνου της πόλης», σε ένδειξη φιλίας, Και αυτό είναι το κακό που δημιουργεί η ελληνική ημιμάθεια. Πιθανότατα αγνοούσαν κι οι δυό την προηγηθείσα κίνηση του δικτάτορα Μεταξά. Αυτή η πολιτική τάση είναι που θα εκφράσει έντονα τον παραμορφωμένο, παλιό ελληνο-οθωμανισμό.
Μετά τον Μεταξά, ποιοι συνεχίζουν αυτήν την επίδειξη φιλίας;
Πιο έντονη, μετά τον Μεταξά, είναι όλη η μετεμφυλιακή γραμμή. Ο Παπάγος το 1953 με το διάταγμα Φεσσόπουλου επιβάλλει τη μετονομασία των μουσουλμανικών συλλόγων της Θράκης σε τουρκικούς, για να μην επηρεαστούν από τους Βούλγαρους κομμουνιστές, προτιμώντας να γίνουμε σύμμαχοι ή και υπήκοοι της Τουρκίας.
Λίγα χρόνια μετά, κατά τη διάρκεια της Χούντας, ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος έχει επίσης την ίδια άποψη. Το 1968, το ελληνικό υπουργείο παιδείας επιβάλλει στα σχολείο την αντικατάσταση του όρου Τούρκος με τη λέξη εχθρός. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Hürriyet θα δηλώσει ανοιχτά ότι το όνειρό του είναι μια ελληνοτουρκική συνομοσπονδία. Επίσης, η ταινία 1922 του Κούνδουρου, ενώ γυρίζεται με χρήματα του ελληνικού κέντρου κινηματογράφου, θα απαγορευθεί να προβληθεί, διότι πλήττει την εικόνα των Τούρκων. Η ταινία, η οποία και θα απελευθερωθεί το 1982, βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη «Το Νούμερο 31328» και παρουσιάζει με ιδιαίτερα έντονο τρόπο τις βιαιότητες των Τούρκων ενάντια σε Έλληνες και Αρμένιους κατά τη μικρασιατική καταστροφή.
Από τη δεκαετία του ’80 και έπειτα, η παραδοσιακή εξέλιξη αυτών των τάσεων σταματάει και αναδομείται με νέο τρόπο. Αναπτύσσονται νέα επιχειρηματικά συμφέροντα και συνεργασίες, ενώ στην Τουρκία αναπτύσσεται μια νέα αστική τάξη. Τη γραμμή των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα τη δώσουν τα συμφέροντα των δύο νέων τάξεων Ελλάδας και Τουρκίας».
Τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα συναρπαστικά. Η σύγκριση με το σήμερα ,εάν και παρακινδυνευμένη, δεν παύει να προβληματίζει. Η υποχωρητική πολιτική λοιπόν απέναντι στην Τουρκία είναι αποτέλεσμα μίας ήδη από το 1864 ιδεολογίας μίας μερίδας της ελληνικής αστικής τάξης που επιθυμεί να επεκτείνει τα επιχειρηματικά της συμφέροντα κάτω από την ομπρέλα μίας νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου ενώ θα είναι επωφελής για λίγους, οι πολλοί θα βρίσκονται κάτω από ζυγό; Η μήπως όχι;
Πηγές
Ελλη Σκοπετέα. 1988. Το «Πρότυπο Βασίλειο και η Μεγάλη Ιδέα. Οψεις του εθνικού προβλήματος στην Ελλάδα (1830-1880), Εκδ. Πολύτυπο.
https://www.e-pieria.gr/askiseis/11478-in-memoriam-gianni-megalopoulou
https://kars1918.wordpress.com/2009/05/13/13-5-2009/
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.