Πέρασαν το ένα εκατομμύριο στον πόλεμο της Ουκρανίας οι νεκροί και οι τραυματίες και από τις δύο πλευρές, σύμφωνα με εκτιμήσεις σ’ αυτά τα τρία χρόνια. Κάποιοι μιλάνε και για 7ψήφιο αριθμό νεκρών. Οι περισσότεροι από αυτούς νέοι άνθρωποι.
[https://www.youtube.com/watch?v=rGL6hHxgK74][https://www.naftemporiki.gr/kosmos/1771570/ena-ekatommyrio-nekroi-kai-traymaties-ston-polemo-tis-oykranias/]
Ένα από τα συνθήματα του Μάη του ’68 στη Γαλλία -για να θυμηθούμε λίγο τα νιάτα μας- ήταν το «Όχι στα σύνορα!» Και λέω εγώ τώρα: αν ρωτούσαμε έναν από τα θύματα αυτής της θηριωδίας τι θα έλεγε γι’ αυτό το σύνθημα, ίσως μας κοιτούσε με δυσπιστία. Ίσως να μας έλεγε ότι δεν πολεμά για τα σύνορα ως γεωγραφικές γραμμές, αλλά για το σπίτι του, την οικογένειά του, την ύπαρξή του. Ίσως να μας απαντούσε ότι τα σύνορα δεν είναι μια αφηρημένη έννοια γι’ αυτόν, αλλά το σημείο όπου αρχίζει και τελειώνει η ζωή του, το μέρος που θέλει να προστατεύσει ή να απελευθερώσει.
Ίσως όμως, αν είχε λίγο χρόνο να σκεφτεί, να αναρωτιόταν: Ποιος με στέλνει να πεθάνω; Για ποιον είναι αυτός ο πόλεμος; Είναι πραγματικά δικός μου ή άλλοι αποφάσισαν γι' αυτόν; Γιατί τελικά, σε κάθε πόλεμο, αυτοί που ορίζουν τα σύνορα δεν είναι αυτοί που πεθαίνουν γι’ αυτά. Οι στρατηγοί, οι πολιτικοί, οι ολιγάρχες, οι ηγέτες παραμένουν ασφαλείς, ενώ οι απλοί άνθρωποι, από όλες τις πλευρές, θυσιάζονται στο όνομα αφηρημένων εννοιών που δεν επέλεξαν. Το «Όχι στα σύνορα» και το «Ναι στη ζωή» μπορεί να του ακουγόταν αφελές, μια πολυτέλεια. Ίσως όμως, αν είχε επιζήσει, να καταλάβαινε ότι η μεγαλύτερη νίκη δεν είναι να πεθάνεις για τα σύνορα, αλλά να ζήσεις πέρα από αυτά.
Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι η παρουσία μισθοφόρων, τόσο στις ουκρανικές όσο και στις ρωσικές δυνάμεις. Σύμφωνα με το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας, από τον Φεβρουάριο του 2022, περίπου 11.675 ξένοι μισθοφόροι από 84 χώρες έφτασαν στην Ουκρανία για να συμμετάσχουν στις εχθροπραξίες στο πλευρό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. [in.gr] Η ρωσική παραστρατιωτική εταιρεία Wagner έχει αναπτύξει σημαντικό αριθμό μισθοφόρων στην Ουκρανία. Εκτιμήσεις αναφέρουν ότι περίπου 10.000 έως 20.000 μισθοφόροι της Wagner, καθώς και Σύροι και Λίβυοι μαχητές, πολεμούν στο πλευρό των ρωσικών δυνάμεων. [capital.gr] Επιπλέον, υπάρχουν αναφορές για στρατολόγηση μισθοφόρων από χώρες όπως η Υεμένη, με τη Ρωσία να στρατολογεί εκατοντάδες μαχητές από την περιοχή για να πολεμήσουν στην Ουκρανία. [naftemporiki.gr]
Στην εποχή μας οι πόλεμοι δεν διεξάγονται μόνο από στρατούς, που πολεμούν για την πατρίδα τους, αλλά και από μισθοφόρους, επαγγελματίες πολεμιστές, που δεν έχουν συναισθηματικό δεσμό με το έδαφος, που καλούνται να «υπερασπιστούν» ή να «κατακτήσουν» Γι’ αυτούς, ο πόλεμος είναι απλώς ένα επάγγελμα, μια ευκαιρία για επιβίωση ή για πλουτισμό. Κι αν δεχτούμε ότι η ίδια η φύση του πολέμου έχει αλλάξει -ότι οι πατριώτες γίνονται όλο και λιγότεροι και οι επαγγελματίες δολοφόνοι όλο και περισσότεροι- τότε μήπως τα σύνορα δεν είναι πια οι γραμμές στον χάρτη, αλλά οι οικονομικές και κοινωνικές δομές που επιτρέπουν σε λίγους να πλουτίζουν από το αίμα των πολλών;
Ο σύγχρονος μισθοφόρος, είτε πολεμά στο Ντονμπάς, είτε στη Συρία, είτε σε μια αφρικανική σύγκρουση, ίσως να μη διαφέρει και τόσο από έναν Ρωμαίο λεγεωνάριο, που πολεμούσε για την Αυτοκρατορία χωρίς να αναρωτιέται αν το κάνει για έναν ανώτερο σκοπό ή απλώς για ένα κομμάτι ψωμί. Και αν οι πόλεμοι κάποτε ήταν «ιεροί» για τις αυτοκρατορίες, σήμερα είναι επιχειρήσεις, όπου τα κέρδη είναι για τους επενδυτές και οι απώλειες για τους μισθοφόρους και τους αμάχους. Το ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται είναι: ποιος είναι τελικά ο αληθινός εχθρός;
Ο ρόλος των συνόρων δεν είναι στατικός
Ιστορικά, οι λαοί που μοιράζονταν κοινά σύνορα βρίσκονταν είτε σε ανταγωνισμό, είτε σε αναγκαστική συνεργασία. Ο ρόλος των συνόρων δεν είναι στατικός∙ μεταβάλλεται ανάλογα με τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής. Η ερώτηση παραμένει: είναι τα σύνορα αναπόφευκτα εμπόδια ή μπορούν να γίνουν γέφυρες αμοιβαίας κατανόησης και ειρηνικής συνύπαρξης;
Ναι, το σύνθημα «Όχι στα σύνορα» του Μάη του '68 εξέφραζε μια επαναστατική αντίληψη ενάντια στους διαχωρισμούς, που επιβάλλουν τα έθνη-κράτη. Ήταν μια κραυγή υπέρ της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και της υπέρβασης των γεωπολιτικών περιορισμών, που θεωρούνταν τεχνητά εμπόδια στην ανθρώπινη επικοινωνία και συνεργασία. Κατά της βίας. Το πνεύμα του Μάη του '68 ήταν ριζοσπαστικό, αμφισβητώντας όχι μόνο τα φυσικά σύνορα μεταξύ των κρατών αλλά και τα κοινωνικά, ταξικά και πολιτισμικά όρια που διαχωρίζουν τους ανθρώπους. Το αίτημα για έναν κόσμο χωρίς σύνορα συνδέεται με την αναζήτηση μιας διεθνούς αδελφοσύνης, μιας κοινωνίας χωρίς καταναγκασμούς, εθνικισμούς και ιεραρχίες.
"Τα σύνορα δεν βρίσκονται ανάμεσα στους λαούς, αλλά μεταξύ των πάνω και των κάτω" έλεγε ένα σύνθημα σε τοίχο στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Ναι, αυτό το σύνθημα συνοψίζει μια ταξική αντίληψη των συνόρων, υποδηλώνοντας ότι οι πραγματικές διαχωριστικές γραμμές δεν είναι γεωγραφικές, αλλά κοινωνικές. Η ιδέα ότι τα σύνορα διαμορφώνονται μεταξύ των "πάνω" και των "κάτω", δηλαδή μεταξύ των κυρίαρχων ελίτ και των καταπιεσμένων, και όχι μεταξύ των εθνών, αμφισβητεί την παραδοσιακή αφήγηση που παρουσιάζει τις συγκρούσεις ως εθνικές ή πολιτισμικές. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, οι λαοί δεν έχουν πραγματικό λόγο να μάχονται μεταξύ τους, καθώς οι συγκρούσεις υποκινούνται συχνά από τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ για τη διατήρηση του ελέγχου και της εκμετάλλευσης.
Σήμερα, αυτή η προσέγγιση για τα σύνορα παραμένει επίκαιρη, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου η παγκοσμιοποίηση έχει μειώσει τα εμπόδια για το κεφάλαιο και τις ελίτ, αλλά έχει ενισχύσει τα σύνορα και τους ελέγχους για τους φτωχότερους και τους μετανάστες. Ένα ερώτημα που προκύπτει είναι: αν τα σύνορα είναι κυρίως εργαλεία ελέγχου και καταπίεσης, πώς μπορεί να διαμορφωθεί ένας κόσμος, όπου η αλληλεγγύη μεταξύ των λαών υπερισχύει της επιβολής των ισχυρών;
Το ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται είναι: είναι εφικτός ένας κόσμος χωρίς σύνορα ή μήπως αυτά, με όλες τις αντιφάσεις τους, παραμένουν αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης πολιτικής οργάνωσης;
Λαμία, 15.3.2025
Στέφανος Σταμέλλος
.jpg class=)
Προσθέσετε το σχόλιό σας:
0 comments:
Παρακαλώ αφήστε το μήνυμά σας. Προσπαθήστε να σχολιάζετε χωρίς προσβλητικούς και συκοφαντικούς χαρακτηρισμούς. Σχόλια που θα θεωρηθούν συκοφαντικά ή θα περιέχουν βωμολοχίες θα απορρίπτονται.