Η κρίση των Ιμίων, όπως αποκαλούνται τα πολιτικά και τα Στρατιωτικά γεγονότα του Ιανουαρίου 1996, τα οποία έφεραν την Ελλάδα και την Τουρκία στα πρόθυρα του πολέμου, θα αποτελέσει για τους Ιστορικούς του μέλλοντος θέμα προς διερεύνηση, όταν συγκεντρωθεί το απαιτούμενο αρχειακό υλικό και οι μαρτυρίες των εμπλεκομένων αποφορτισμένες απο πολιτικές και στρατιωτικές σκοπιμότητες, που βαραίνουν ακόμη στο Ελληνικό, Τουρκικό και Διεθνές πολιτικό σκηνικό.
Κρίση υφίσταται, όταν καταβάλλεται προσπάθεια να διαφοροποιηθούν αρχές, κανόνες και συμφωνίες που έχουν αποτυπωθεί σε συνθήκες μεταξύ κρατών και βασίζονται στο Διεθνές Δίκαιο.
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ.
Μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, η Τουρκία επεδίωκε την αναθεώρηση της, ιδίως μετά το 1974. Στο παρασκήνιο γίνονταν συζητήσεις από την Αγκυρα για νησίδες και βραχονησίδες, που δεν κατονομαζονταν τόσο στην Συνθήκη της Λωζάννης, όσο και στην Συνθήκη των Παρισίων, που καθορίζουν το ισχύον νομικό καθεστώς του Αιγαίου και των Δωδεκανήσων.
Μετά τον τερματισμό της διεθνούς διάσκεψης για το Δίκαιο της θαλάσσης στο Montego Bay το 1982, το νέο δίκαιο τέθηκε σε ισχύ το 1994 και το επόμενο έτος επικυρώθηκε από την Ελληνική Βουλή.
Τον Νοέμβριο του 1995 η Ελληνική Κυβέρνηση μελετούσε ένα πρόγραμμα εποικισμού βραχονησίδων με κρατική επιδότηση στο Αιγαίο αλλά και εκτός αυτού, καθώς σε αυτές συμπεριλαμβάνονταν τα Αντικύθηρα, η Γαυδοπούλα κ.α. Είχε ανακοινωθεί ότι το πρόγραμμα στόχευε στην ανάπτυξη μιας μορφής αγροτικού τουρισμού. Στη πραγματικότητα βασιζόμενο στο Δίκαιο της θαλάσσης και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης ( ΑΟΖ), αποσκοπούσε με τον εποικισμό στη διασφάλιση των Εθνικών μας συμφερόντων.
Από πλευράς της Τουρκίας σε αντίδραση προς τις ενέργειες της Ελλάδος, το Πολεμικό Ναυτικό της θα χαρτογραφούσε βραχονησίδες που βρίσκονταν κοντά στις ακτές της.
Στις 26 Δεκεμβρίου 1995 το Τουρκικό εμπορικό FIGEN AGAT προσάραξε στις βραχονησίδες Ιμια. Η άρνηση του πλοιάρχου να δεχτεί τις υπηρεσίες των ρυμουλκών της Ελλάδος και ο ισχυρισμός του ότι το ναυάγιο έγινε σε Τουρκικό νησί, ανάγκασε το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας μας, να γνωστοποιήσει το θέμα στο Υπουργείο Εξωτερικών. Με αφορμή την αποκόλληση του FIGEN ACAT, ήλθε στην επιφάνεια το θέμα διεκδίκησης από την Τουρκία των βραχονησίδων Ίμια.
Την 28 Δεκεμβρίου 1995, μετά από τηλεφωνικές επικοινωνίες των δύο Υπουργείων Εξωτερικών, το ρυμουλκό αποκόλλησε το πλοίο. Στις 29 Δεκεμβρίου 1995, το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, έστειλε στη πρεσβεία της Ελλάδος στην Άγκυρα ρηματική διακοίνωση στην οποία αναγράφονταν πως οι βραχονησίδες Ίμια, αποτελούν εσωτερικό τμήμα της Τουρκικής επικράτειας υπαγόμενες διοικητικά στη Νομαρχία της Αλικαρνασσού( Μποντρούμ).
Την 9 Ιανουαρίου 1996 επιδόθηκε η απάντηση της Ελλάδος στην ρηματική διακοίνωση της Τουρκίας, με την οποία απορρίπτεται ο ισχυρισμός της περί κυριαρχίας στα Ίμια.
Στις 18 Ιανουαρίου 1996, μετά από αίτηση του Υπουργείου Εξωτερικών, με εντολή του ΓΕΕΘΑ, λήφθηκαν από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στη περιοχή. Στις 25 Ιανουαρίου 1996, τέσσερις κάτοικοι της Καλύμνου με επικεφαλής τον Δήμαρχο Διακομιχαλη Δημητριο πήγαν στην μικρή Ίμια (Ανατολική) και τοποθέτησαν σε έναν πρόχειρο Ιστό την Ελληνική Σημαία.
Στις 27 Ιανουαρίου 1996, ελικόπτερο με Τούρκους δημοσιογράφους προσγειώθηκε στην Ανατολική βραχονησίδα των Ιμίων, οι οποίοι απέσυραν την Ελληνική Σημαία και τοποθέτησαν την Τουρκική.
Στις 28 Ιανουαρίου 1996, ώρα 10.30, άνδρες περιπολικού του Πολεμικού Ναυτικού αφαίρεσαν την Τουρκική σημαία και τοποθέτησαν την Ελληνική Σημαία στην Ανατολική βραχονησίδα των Ιμίων. Η τοποθέτηση της Ελληνικής Σημαίας στον ιστό, έγινε κατόπιν διαταγής του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού.
Στις 29 Ιανουαρίου 1996, συγκλήθηκε το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλειας( ΚΥΣΕΑ) της Τουρκίας, με ειδική σύνθεση υπό την Προεδρία της Πρωθυπουργού Τ.Τσιλλερ. Συζητήθηκαν όλες οι διπλωματικές διαδικασίες και τα σενάρια σε περίπτωση στρατιωτικης δράσης. Αποφασίστηκε σε νέα σύσκεψη στο Τουρκικό ΓΕΕΘΑ την επόμενη διπλωματικές ενέργειες, στρατιωτικές προπαρασκευές. Αύξηση της παρουσίας των πολεμικών πλοίων στην περιοχή, ετοιμότητα Αεροπορικών Μονάδων και ειδικών δυνάμεων και την κατάληψη από ένοπλο τμήμα της Δυτικής βραχονησίδας των Ιμίων, στην οποία δεν είχε αποβιβασθεί ένοπλο τμήμα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, εφόσον δεν απομακρυνθεί από την Ανατολική βραχονησίδα το ένοπλο τμήμα του Πολεμικού Ναυτικού, δημιουργώντας κατ' αυτόν τον τρόπο ισοδύναμο τακτικό αποτέλεσμα,.που διαδραμάτισε σοβαρότατο ρόλο υπέρ της Τουρκίας.
Από πλευράς Ελλάδος.
Στις 28 Ιανουαρίου 1996, τις μεσημβρινες ώρες σε σύσκεψη της πολιτικής και στρατιωτικης ηγεσίας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας αποφασίστηκε:
α) Η παραμονή της Ελληνικής Σημαιας στην Ανατολική Βραχονησίδα των Ιμιων και η αποβίβαση μιας ομάδας βατραχανθρωπων για την φύλαξη της. Για την Δυτική Ίμια, όπου δεν υπήρχε Ελληνική Σημαία, δεν αποφασίστηκε κανένα μέτρο.
β) Η έκδοση προς τους Έλληνες βατραχανθρώπους εντολών για παρεμπόδιση αποβίβαση ξένων, χρησιμοποίηση βίας σε περίπτωση αυτοάμυνας και μη συμμόρφωσης αυτών, οι οποίοι τυχόν θα επιδιώξουν αποβίβαση, αποτροπή της προσγείωσης Τουρκικού ελικοπτέρου και χρήση προειδοποιητικων βολών.
γ) Εγκρίθηκαν, αν και ήταν αρμοδιότητας του ΚΥΣΕΑ, κανόνες εμπλοκής για ρίψη προειδοποιητικών βολών και ίσης ανταπόδοση σε προκλήσεις των Τούρκων.
Το πρωί της 30 Ιανουαρίου 1996, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, ενέκρινε την ανάληψη από τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ της επιχειρησιακής διοίκησης, την συνέχιση της ναυτικής παρουσίας στην περιοχή και την αύξηση της ετοιμότητας των Ενόπλων Δυνάμεων για την αντιμετώπιση στρατιωτικής ενέργειας.
Την ίδια ημέρα 30 Ιανουαρίου 1996 και ώρα 11.30, απέπλευσε από τον Ναύσταθμο και αναπτύχθηκαν στο Αιγαίο 3 φρεγάτες, 1 αντιτορπιλικό, 4 πυραυλάκατοι, 2 υποβρύχια, 4 αρματαγωγά και άλλα 3 πλοία γενικής υποστηρίξεως.
Τα ΜΜΕ αδικαιολόγητα πρόβαλαν τον απόπλου των πλοίων.
Από αυτή την ώρα, είχαν εμπλακεί οι ΗΠΑ, μεταφέροντας αργότερα την θέση της Τουρκίας για απομάκρυνση των πολεμικών πλοίων από την περιοχή, των ανδρών και της Ελληνικής Σημαίας, προκειμένου να λήξη η κρίση στη περιοχή των Ιμίων.
Στις 31 Ιανουαρίου 1996 και ώρα 00.30,συγκλήθηκε σύσκεψη Κυβερνητικής Επιτροπής στο γραφείο του Πρωθυπουργού στη Βουλή (αντί να συνεδριάσει το ΚΥΣΕΑ), απουσία του Υπουργού Εξωτερικών Θ.Παγκαλου, ο οποίος εκείνη την ώρα συμμετείχε σε συζήτηση σε τηλεοπτικό σταθμό.
Την ίδια ημέρα 31 Ιανουαρίου 1996 και ώρα 03.35, έγινε γνωστή η αποβίβαση στη Δυτική Βραχονησίδα των Ιμίων Τούρκων βατραχανθρώπων και η τοποθέτηση Τουρκικής σημαίας.
Παρά το ότι το γεγονός επιβεβαίωσε στον Πάγκαλο ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρ.Χολμπρουκ, κρίθηκε σκόπιμο να επιβεβαιωθεί και από την Ελληνική πλευρά.
Πράγματι το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, διατάχθηκε να ερευνήσει με ελικόπτερο την Δυτική βραχονησίδα των Ιμίων, αν υπάρχουν εχθρικά τμήματα. Από την έρευνα επιβεβαιώθηκε ότι ώρα, 04.50 ύπαρξη Τούρκων Στρατιωτικων και Τουρκικής σημαιας.
Την ίδια ημέρα 31 Ιανουαρίου 1996, συγκλήθηκε το ΚΥΣΕΑ, το οποίο αφού απέρριψε την πρόταση για εφαρμογή υφιστάμενων στρατιωτικών σχεδίων, κατέληξε σε συμφωνία απεμπλοκής:
" Όχι πλοία, όχι άνδρες, όχι σημαίες".
Η απόφαση επισφραγίστηκε με το τραγικό γεγονός της πτώσης του ελικοπτέρου του Πολεμικού Ναυτικού της φρεγάτας και τον θάνατο των τριών μελών της φρεγάτας.
ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
1) Το ΚΥΣΕΑ,αρμόδιο όργανο χειρισμού κρίσεων δεν συνεδρίασε παρά μόνο μια φορά, στο τέλος της κρίσης, προκειμένου να αποφασίσει για την απεμπλοκή από αυτήν.
2) Κηρύχθηκε η εφαρμογή Ειδικών Κανόνων Εμπλοκής και Μέτρων Εθνικού Συστήματος Συναγερμού από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας, ενώ η κήρυξη του ήταν αρμοδιότητας ΚΥΣΕΑ.
3) ΔΕΝ έγινε προσφυγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε σε κανένα Διεθνή Οργανισμό.Η Κυβέρνηση αρκέστηκε στη διαμεσολαβηση των ΗΠΑ και μάλιστα με επιπόλαιο τρόπο.
4) Δεν δόθηκαν σαφείς εντολές προς τις Ένοπλες Δυνάμεις και δεν τηρήθηκε υψηλό επίπεδο πολιτικού ελέγχου στις στρατιωτικές επιλογές, με αποτέλεσμα να μην υπάρξει σταδιακή εφαρμογή των στρατιωτικών ενεργειών.
5) Απουσίαζε η συνεργασία και ο συντονισμόςτων διπλωματικών και στρατιωτικών ενεργειών. Ως εκ τούτου, υπήρξε ανακολουθία των ενεργειών της Κυβέρνησης που επεδίωκε την επίλυση με διαπραγματεύσεις, προς εκείνες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας που επεδίωκε δυναμικότερες διαδικασίες.
6) Η παράλειψη της αποβίβασης προσωπικού στην πλησίον Δυτική βραχονησίδα των Ιμίων για την φρουρησή της ήταν αδικαιολόγητη, γιατί έδωσε την δυνατότητα στην Τουρκία να την ανακαταλάβει και να δημιουργήσει ισοδύναμο τακτικό αποτέλεσμα, που επηρέασε σε βάρος μας τις διαπραγματεύσεις.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ.
Άμεση συνέπεια της κρίσης των Ιμίων, είναι η εμφάνιση της θεωρίας των Γκρίζων Ζωνών, την οποία καθημερινά η Τουρκία με τις προκλητικές ενέργειες της διατηρεί.
Η Τουρκία επέτυχε κατά την σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη στις 8 Ιουλίου 1977 και την υπογραφή από τους Πρωθυπουργούς Κ. Σημίτη και Σ.Ντεμιρελ ενός κειμένου αρχών στο οποίο:
1) Γίνεται αναφορά για σεβασμό στη κυριαρχία των δύο κρατών, χωρίς να διευκρινίζει εάν η Τουρκία αποδέχεται τα υφιστάμενα θαλάσσια σύνορα, γεγονός που αποδεικνύει την εμμονή της στην θεωρία των Γκρίζων Ζωνών..
2) Δηλώνεται από τα δύο κράτη σεβασμός προς τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών, χωρίς να διευκρινίζεται ότι τα δύο κράτη δέχονται να επιλυθούν οι διαφορές στο Αιγαίο, με βάση το Διεθνές Δίκαιο της θαλάσσης, τη στιγμή που η Τουρκία επιμένει στη λύση των διαφόρων με βάση την αρχή της ευθυδικίας.
3) Δεσμεύεται κάθε κράτος να σεβαστεί τα θεμιτά ζωτικά συμφέροντα του άλλου κράτους.
Από τότε η Τουρκία για τα ζωτικά συμφέροντα της επικαλείται γεωπολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά κριτήρια.
Αυτό το κείμενο αρχή δεν είναι Διεθνής Συνθήκη, δεν είναι δεσμευτικό, είναι μια πολιτική Διακήρυξη αρχών που πρέπει να διέπουν τα δύο κράτη.
Αποτελεί όμως πολιτικό κεκτημένο πάνω στο οποίο η Αγκυρα στηρίζει τις παραλλαγές και αυθαίρετες επιδιώξεις της στο Αιγαίο και στα Δωδεκάνησα.
* Το άρθρο βασίστηκε σε στρατιωτικές πηγές.
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
USS Theodore Roosevelt
