Το ζήτημα της επιρροής έχει καταστεί ιδιαίτερα φλέγον και πολύπλοκο τις τελευταίες δεκαετίες, αφού ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο ενιαίος και παγκοσμιοποιημένος, καθώς και η κάθε κοινότητα, από την μικρότερη έως την μεγαλύτερη, καθίσταται πιο ευάλωτη σε εξωτερικές επιδράσεις. Παρατηρείται το αντιφατικό φαινόμενο του έντονου κατακερματισμού και της φαινομενικής εξατομίκευσης, ωστόσο, η μαζοποίηση είναι παρούσα σε κάθε ανθρώπινη κατάσταση διεπαφής. Θεωρείτε τον εαυτό σας κομφορμιστή ή αντικομφορμιστή; Εάν είστε σαν τους περισσότερους ανθρώπους, πιθανότατα θα πιστεύετε ότι είστε αρκετά αντικομφορμιστής ώστε να υψώσετε το ανάστημά σας σε μία ομάδα όταν ξέρετε ότι έχετε δίκιο, αλλά και αρκετά κομφορμιστής ώστε να ταιριάζετε με τον κύκλο σας. Τι έχει να μας πει το πείραμα του Solomon Asch για την συμμόρφωση;
 |
| Κομφορμισμός |
Ο Solomon Asch διεξήγαγε ένα πείραμα για να διερευνήσει μέχρι ποιο σημείο η κοινωνική πίεση που προέρχεται από μία ομάδα πλειοψηφίας μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο στην συμμόρφωση. Το πείραμα είχε την μορφή ενός τεστ οράσεως και συμμετείχαν σε αυτό 50 άνδρες φοιτητές του Swarthmore College της Αμερικής. Ο Asch τους έβαλε να κρίνουν το μέγεθος μίας γραμμής και να δηλώσουν με ποια από τις άλλες τρεις γραμμές ταυτίζεται. Σε κάθε δωμάτιο υπήρχε ένας μη υποψιασμένος συμμετέχων και 7 συνεργοί του Asch. Ο καθένας έπρεπε να απαντήσει δυνατά ποια συγκρινόμενη γραμμή ήταν ίδια με την αρχική. Η απάντηση ήταν πάντα προφανής. Ο πραγματικός συμμετέχων καθόταν στο τέλος της σειράς και, επομένως, απαντούσε τελευταίος. Υπήρχαν 18 προσπάθειες συνολικά και οι συνεργοί έδωσαν την λάθος απάντηση στις 12 από αυτές.
 |
| Σύγκριση μεγέθους γραμμών |
Αποτελέσματα (πείραμα Asch)
Κατά προσέγγιση, περίπου το 1/3 (32%) των συμμετεχόντων συμμορφώθηκαν με την ξεκάθαρα λανθασμένη πλειοψηφία. Στις 12 κρίσιμες προσπάθειες, περίπου το 75% συμμορφώθηκε τουλάχιστον μία φορά και μόλις το 25% δεν συμμορφώθηκε ποτέ. Στην ομάδα ελέγχου (όπου δεν υπήρχε κανένας συνεργός και καμία πίεση) λιγότερο από το 1% των συμμετεχόντων απάντησαν λάθος.
Γιατί συμμορφώθηκαν τόσο εύκολα οι συμμετέχοντες; Όταν τους πήραν συνέντευξη μετά το πείραμα, οι περισσότεροι δήλωσαν ότι δεν πίστευαν στην πραγματικότητα τις απαντήσεις που έδιναν, αλλά συντάχθηκαν με την ομάδα από τον φόβο μην γελοιοποιηθούν. Γενικά, οι άνθρωποι συμμορφώνονται για δύο βασικούς λόγους: επειδή θέλουν να ταιριάζουν στην ομάδα και επειδή πιστεύουν ότι η ομάδα είναι καλύτερα ενημερωμένη από αυτούς.
 |
| Solomon Asch |
Κριτική στο πείραμα του Asch
Ορισμένοι κριτικοί πιστεύουν ότι τα υψηλά επίπεδα συμμόρφωσης στα πειράματα του Asch είναι μία αντανάκλαση της αμερικανικής κουλτούρας της δεκαετίας του 1950 και μας λένε περισσότερα για το ιστορικό και πολιτισμικό κλίμα της Αμερικής αυτής της δεκαετίας, παρά για τα φαινόμενα συμμόρφωσης. Την δεκαετία του 1950, η Αμερική ήταν πολύ συντηρητική και περιελάμβανε ένα αντικομμουνιστικό κυνήγι μαγισσών (που έγινε γνωστό ως Μακαρθισμός) ενάντια στον καθένα που μπορεί να ήταν θετικά διακείμενος προς τις αριστερές ιδέες. Επομένως, η συμμόρφωση ήταν κάτι αναμενόμενο στο αξιακό σύστημα των Αμερικανών της εποχής. Αυτή η θεωρία υποστηρίχθηκε και από έρευνες που έγιναν τις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80, οι οποίες έδειξαν χαμηλότερα ποσοστά συμμόρφωσης. Οι Perrin και Spencer (1980) θεώρησαν ότι το φαινόμενο του Asch ήταν «παιδί της εποχής του».
Συμμόρφωση και ομογενοποίηση
Συμπεράσματα που βγήκαν μετά από μικρές τροποποιήσεις στο πείραμα του AschΌσο μεγαλύτερη η πλειοψηφία, τόσο πιο πολύ συμμορφώνονται οι συμμετέχοντες
Σε μία εκδοχή του πειράματος, ο Asch έσπασε την πλήρη συμφωνία των συνεργών και εισήγαγε έναν με διαφορετική άποψη. Ο Asch βρήκε ότι ακόμα και η παρουσία ενός και μόνο συνεργού που πήγαινε ενάντια στην πλειοψηφική επιλογή μπόρεσε να μειώσει την συμμόρφωση κατά 80%.
Όταν οι γραμμές σύγκρισης (A, B, C) έγιναν πιο όμοιες στο μήκος, ήταν πιο δύσκολη η απάντηση και τα επίπεδα συμμόρφωσης αυξήθηκαν. Όταν δεν είμαστε βέβαιοι, αναζητούμε άλλους για επιβεβαίωση. Όσο πιο δύσκολο είναι αυτό που έχουμε να κάνουμε, τόσο μεγαλύτερη είναι η συμμόρφωση.
Όταν δόθηκε στους συμμετέχοντες η δυνατότητα να απαντήσουν ιδιωτικά (έτσι ώστε η ομάδα να μην γνωρίζει την απάντησή τους), τα επίπεδα συμμόρφωσης έπεσαν. Αυτό συνέβη, διότι η πίεση ήταν μικρότερη και η επιρροή όχι τόσο ισχυρή, αφού δεν υπάρχει ο φόβος της απόρριψης από την ομάδα.
Συμπεράσματα για το πείραμα του Asch
Τα πειράματα του Asch πάνω στην συμμόρφωση και την επιρροή είναι από τα πιο γνωστά στην ιστορία της ψυχολογίας και έχουν εμπνεύσει πολλές μετέπειτα έρευνες πάνω στην ομαδική συμπεριφορά. Μας παρέχουν σημαντικά ευρήματα σχετικά με το πώς, το γιατί και το πότε οι άνθρωποι συμμορφώνονται και το τι επίδραση έχει η κοινωνική πίεση στην συμπεριφορά μας.
Πώς πιστεύετε ότι θα είχαν διαμορφωθεί σήμερα τα ποσοστά συμμόρφωσης σε ένα αντίστοιχο πείραμα; Τα επίπεδα θα ήταν υψηλότερα ή χαμηλότερα στις συνθήκες της εποχής μας;
